ВЕСИГ КАНЬ МИЯН КОМИӦН НЯВЗӦ...

Миян сёрни артмӧ кывъясысь. Найӧ овлӧны кык сикасаӧсь: юӧртанаӧсь да аснимъяс. Воддзаясыс пасйӧны уна ӧтсяматор, шуам, пызан овлӧ гӧгрӧс и нёль пельӧса, кузь и дженьыд, пуысь и кӧртысь да с.в. Аснимъяс пасйӧны сӧмын мыйкӧ ӧтитор: кутшӧмкӧ кар, ю, ты, сикт, мортӧс, гортса пемӧсӧс да с.в. Шуам, Эжва ю, Кудымкар, Тӧлпозіз керӧс, Илля Вась, Синдор ты, Карко вӧв, «Коми му» газет.

Юӧртана кывворыс бӧръя кызь-комын воӧ вель ёна озырмис, тайӧс казялӧны унаӧн, ӧд рочысь да роч кыв пыр ыльӧбтанаысь кындзи (флешка, мобильник, спичрайтер, хот-дог, автоледи) миян сёрниӧ пырисны и асланым выль кывъяс, шуам: шӧрин, ӧтуввез, канму, оланпас, шылад, кокньӧд да уна мукӧд. Но кадыскӧд тшӧтш коми кывлысь вежсьӧмсӧ туяліг кокниа позьӧ казявны, мый выль асним лыдыс зэв этша. А ӧд ёна войдӧр Коми муын кызвын ю-тысӧ, сикт-грездсӧ, йӧзсӧ да пемӧссӧ коми ногӧн вӧлі нимтӧма.

Та йылысь уна нин гижӧма, да содтӧдсӧ висьтавны нинӧмла. Коми кывбуралысьяс любӧпырысь тайӧс серпасалӧны, шуам, Виктор Напалков гижӧ:

И став быдмӧгыс татӧні коми,

Садйӧ волӧны пӧрысь и, том и.

Весиг комиӧн зыньгӧ тан номйыс,

Лоӧ узьлыны гожӧмнас вонйын...

Весиг рака тан комиӧн кравзӧ,

Весиг кань миян комиӧн нявзӧ.

Зэв жаль, но кадыс унатор вежӧ миянлысь юасьтӧг. Вежсисны йӧзыс, томъяслӧн мӧвпаланногыс абу нин пӧль-пӧчыслӧн кодь. Та понда миян йӧзкотырын коми аснимъяс дорӧ видзӧдласыс зэв кӧдзыд. Тырмымӧн петавны Сыктывкарса улич вылӧ да видзӧдлыны, кутшӧм нимъяс сетӧмаӧсь кафе-ресторанъяслы, вузасян шӧринъяслы, быдсяма фирмалы да с.в. Дерт, позьӧ вайӧдны некымын коми ним, шуам, «Коми йӧзӧдчан керкалӧн» небӧг лавкаыс — «Ордым», эм юркарын дзоридз вузалан «Мича» лавка, а сідзжӧ «Зарни ань» шырсянін да «Пельнянь» сёянін.

Но гӧгӧрвоана, этшаник коми нимыс вӧйӧ роч да англия кывъяса пытшкӧ.

А ӧні позьӧ бергӧдчывны кольӧм кадас да видзӧдлыны, мый йылысь мӧвпавлісны вежӧра коми йӧз во комын сайын, перестройка пестысян кадӧ, код йылысь оз нин ёна казьтывлыны. Син улӧ сюрис Владимир Тиминлӧн ӧти кывбур, кодӧс Игӧ Васьӧ Володь йӧзӧдлӧма 1986 воӧ. Лыддям сійӧс дженьдӧдӧмӧн:

Со автобус.

Тырыс йӧз.

Вайӧ прӧйдитчамӧ подӧн —

Луныс шоныд,

Енэж лӧз,

Да и дзоньвидзалун содас.

Быдмӧ-сӧвмӧ

Сыктывкар,

Водзын ӧкмыс судта керка.

Коркӧ тані пӧ быд ар

Тшакыс вӧлӧм — сӧмын бергав!

Водзӧ кывбуралысь восьтӧ ассьыс гуся кӧсйӧмсӧ — медым Коми Республикаса юркар вӧлі коми сикт да вужвойтыр дорӧ матынджык, медым уличаяс вылын эз вӧвны сӧмын роч нимъяс да медым найӧ аслыспӧлӧсӧсь лоины. Лыддям водзӧ:

Коми сиктлы —

Помтӧм нэм,

И ме вӧзъя ог нин ӧтчыд: Муслун,

Коді миын эм,

Мед и кар сертиыс тӧдчис:

Визин улич,

«Абъячой» —

Ветлысь-мунысьяслӧн керка.

Изьва плошшадь...

Лун кӧть вой

Кыпыд сылӧн паськыд веркӧс.

Кыптӧ-вӧччӧ

Сыктывкар,

Выль фонтан то ёрӧ синтӧ,

Гӧгӧр лампа —

Югыд дзар,

А фонтанлӧн нимыс —

«Синдор».

Воссис карын

Сёянін, мича коми ань сэн пусьӧ,

Лыддя ылысянь:

«Емдін» —

Тадзи сёяніныс шусьӧ.

Изкар...

Вӧвлі кар кӧть эз,

Нимыс овны кутас — эска.

Выль стрӧйбаяс —

Кыдзкар грезд —

Карын медся гажа места.

Со и шмонитыштім, вок,

Со и сёрнинымлы помыс:

Карлы —

Кыксё сайӧ во!

Но а сійӧ — быдмӧ, томмӧ.

Муса тэд

И муса мем,

Весиг йӧз муын нин тӧдса.

Сӧмын сиӧм

Менам эм:

Эз мед вошты ассьыс рӧдсӧ.

Тадзи мӧвпавлісны вежӧра коми йӧз, чайтӧмӧн, мый татшӧм ногӧн, гашкӧ, вежсяс Сыктывкарным. Сэки ӧд унаӧн на чорыда эскылісны и виччысьӧны вӧлі, мый Коми АССР вермас шедӧдны асшӧрлун, и тайӧ отсалас коми кыв паськӧдны, кар-сиктлысь чужӧмбансӧ вежны. Та вылӧ лачасӧ содтыліс и 1992 вося ода-кора тӧлысьӧ вынсьӧдӧм «Каналан кывъяс йылысь оланпас», код серти коми кыв бергалӧ рочкӧд ӧти тшупӧдын.

Сӧмын тай кольӧм кадыс петкӧдліс дзик мӧдтор, веськыда позьӧ шуны, гажтӧмтор.

Кар-сиктъясын воссис лыдтӧм фирма, вузасянін, кафе-сёянін, спортӧ пырӧдчанін да с.в., но коми нимыс лои зэв-зэв этша, весигтӧ сиктса районъясын. Мӧдарӧ на артмис — уна-уна роч ним дорӧ ыльӧбтіс мудорсайсаыс, кызвыннас англия кыв вылын: «О’кей», «Фикспрайс», «Тойз», «Диор», «Макдоналдс», «Села» да уна мукӧд.

Неважӧн миян керка дорын ӧти лавка весьтӧ ӧшӧдісны латин шыпасъясӧн гижӧм «Wіldberrіes». Кымын мортӧс юалі улич вывсьыс, некод эз куж висьтавны, мый гижӧма. А вуджӧдны-комиӧдны кӧ, артмӧ «Вӧрса вотӧсъяс». Крутӧй уличаса выль керкаын воссис кафе, нимыс «Ин форест», англия кывйысь вуджӧдӧмӧн кӧ, «Вӧрын». Унаысь казявлан и мисьтӧминик сораса, англия-роч ним, шуам, «Кухни-лэнд», «the дым». Бӧръяыс дзик нин йӧйталӧм сяма лоӧма, ӧд the урчитан артикльыс нинӧм оз пасйы, мода вылас сӧмын тадзи гижӧмаӧсь.

Эмӧсь весигтӧ роч нимъяс, кодъясӧс мыйлакӧ гижӧмаӧсь латин шыпасӧн, шуам кӧть, «Annushka Resnіcskіna» (Аннушка Ресничкина) мичлун салон. Ветланныд кӧ «Лента» да «О’кей» гырысь вузасян шӧринъясӧ, сэтысь коми нимтӧ он аддзӧй, зато тырыс — англия да мудорсайса мукӧд кывъяыс.

Тыдалӧ, кодлыкӧ яндзим лоӧма рочнога шыпасъяссьыс. Кыдзи шуліс ӧти теш пестысь, Сӧвет Ӧтувлунысь пӧ ӧні этша нин мый кольӧма, но и Роч муыс пӧ оз нин тыдав и роч кӧрыс оз нин кыв. Нӧшта на этша тыдалӧ коми руыс. Ӧти кывйӧн кӧ, быдсяма нимыс тыр, сӧмын синтӧ чӧвтав да шензьы...

А ӧні вочасӧн воим юалӧмӧдз, мыйла татшӧм нимъяс сеталӧны? И кодъяс? Дерт, на пӧвстын унджыкыс — ас вылӧ уджалысьяс, посни капиталистъяс, важ ног кӧ шуны. Тайӧ кызвыннас роч кывъя йӧз, видзӧдлан кӧ лавка-фирма кутысьяслысь овъяссӧ. Кутшӧм налӧн асвежӧртӧмыс, сідзи найӧ и мӧвпалӧны, тешкодь нимъяс тэчӧны. Юавлі ӧти лавкаын ыджыдалысьлысь, мыйла, мися, Коми Республикаын татшӧм нимсӧ пуктінныд? Вочавидзис, роч кыв вылас пӧ «отстой, это уже не круто».

Со и корсь сэсся талунъя кадӧ Россияса патриотъястӧ! Он на и аддзы! Томджык арлыда йӧзыслы, фирма-лавка кутысьяслы, тыдалӧ, колӧ сӧмын барыш, та понда налы дзик веськодь, кутшӧм нимӧн шуны ассьыныс котырсӧ. Збыльысьсӧ, мӧд ног эськӧ ӧдвакӧ и лоис, ӧд Ельцин кадсянь Россияӧ ыльӧбтӧмӧн пырис став мудорсаыс, быдсяма вузӧсыс, технологияыс, а такӧд тшӧтш и англия кывйысь лыдтӧм кывворыс, кодӧн вӧдитчӧмыс уналы лоӧма «крутӧйӧн». И сэтшӧма нин велалім на дорӧ, мый ог нин быттьӧ и казялӧй, шуам кӧть, спикер, киллер, омбудсмен, бизнес-леди, супермен, риелтор да с.в. Роч кывйыд вӧлӧма зэв гӧлиник, оз кӧ позь сы вылын висьтавны унатор, мый пасйӧны со татшӧм кывъяс: топ-5, пабликрилейшн, фейс-контроль, тестдрайв, сити-менеджер, дресс-код, лузер, виннер, шорт-лист, лонглист. Бӧръя кыкыс вежӧртӧны «дженьыд лыддьӧг» да «кузь лыддьӧг (список)».

А мудор сайысь куралӧм мыйта кыв юргӧ телевидение пыр! Со кӧть некымын уджтас ним: «Дог-шоу», «Камеди клаб», «Камеди вумен». Ставсӧ тайӧс Россияын олысьяс лӧня «ньылалӧны». И Комиын тшӧтш татшӧм «крутӧй» нимъяснас вильшасьӧны. Со Кулӧмдінын пӧ восьтӧмаӧсь спортучреждение да шуӧмаӧсь абу роч ни абу коми ног — «Олимпик». Но тайӧ англия кывйыс некыдз оз лӧсяв важ коми сиктлы да, кыдз шулӧны, медся коми районлы.

Эм-ӧ петан туйыс? Дерт, эм. Ас кывъяс дорӧ колӧ бергӧдчыны, найӧс пыдди пуктыны да нимӧдны. Сӧмын ставыс тайӧ — йӧз сайын, налӧн вежӧр да мывкыдлун сайын. Жаль, но татшӧм патриотизмыс талун оз тыдав миян олӧмысь.

А мый нӧшта колӧ вӧчны? Гашкӧ, юксьыштасны та йылысь асланыс мӧвпъясӧн «Коми му» газет лыддьысьяс?