ПОЗИС ЭСЬКӦ КОМИӦН ЙӦЗӦДНЫ, НО...
Таво тӧвшӧр 13 лунӧ коми йӧзлы вичмис бур, дыр нин виччысяна козин: Важ Выль во водзвылын «Юрган» телеканал медводдзаысь петкӧдліс веськыда Кулӧмдінсянь «Василей» фестиваль-конкурс.
Нимкодьпырысь ме видзӧді тайӧ гажсӧ. Таво сійӧс нуӧдісны бурджыка: концерт дырйи сьылысь-йӧктысьяссӧ юӧрталісны комиӧн, кыдзи и колӧ вӧчны. Но сьыланкывъяссӧ, налысь шыладсӧ ог кӧсйы донъявны, та кузя абу уна тӧдысь да.
Колӧ шуны, коми гажыс, республика пасьтала юрганаыс, этша, дай ставсӧ найӧс котыртлӧны районъясын: «Василей» — Кулӧмдін районын, Иван Куратовлӧн поэзиялы — Сыктыв вожын, «Коми небӧг» юргӧ Удораын, «Луд» — Изьваын. Ставыс тайӧ — коми районъясӧн чужтӧмторъяс, позьӧ шуны, наын и тіпкӧ миян коми йӧзлӧн сьӧлӧмыс. И, дерт жӧ, окота эськӧ кывны тайӧ гажъяс дырйиыс чужан коми кывнымӧс. Сӧмын оз на тай ставыс артмы кӧсйӧм сертиным. Гажъяссӧ зэв тшӧкыда нуӧдӧны рочӧн, кӧть нуӧдысьясыс и зэв бура сёрнитӧны коминас.
Мыйсюрӧ татшӧмыс вӧлі и «Василей» петкӧдлігӧн. Шензьӧдісны «Юрган» телекомпанияын уджалысьяс: водзас став интервьюсӧ босьтісны рочӧн. Торйӧн нин тешкодь вӧлі кывзыны Василий Гущинлысь, «Василей» гаж чужтысьясысь ӧтилысь, рочасьӧмсӧ.
Кодкӧлунӧ пыралі республикаса медшӧр небӧгкудйӧ, вӧвлӧм Ленин нима библиотекаӧ, асму литература юкӧнӧ видлавны выльӧн йӧзӧдӧм небӧгъяс. Ӧти джаджйысь казялі зэв мича фотоальбом, кодӧс йӧзӧдӧмаӧсь Удора районса администрацияысь культура юкӧнсалӧн зільӧмӧн. Лӧсьӧдысьыс — Станислав Юрьевич Краснов. Сиӧма альбомсӧ Удораса «Коми небӧг» гажлы, кодӧс панлӧмаӧсь 1987 воын на, 31 во сайын. Сэки чукӧртчӧмаӧсь Удораысь петлӧм сизим кывбуралысь да шуӧмаӧсь нуӧдны гаж, нимӧдны коми литература, сьыланкывъяс, шылад гожся кадӧ, лӧддза-номъя тӧлысьӧ, дай гажӧдчыны тадзи быд во районса торъя сикт-грездын. Альбомас быд юкӧн сиӧма коми небӧг нимӧдӧмлы, быдвося гаж йылысь висьталӧма торйӧн, вояс серти. Та дорӧ вайӧдӧма 3–4 фотосерпасӧн.
Колӧ шуны, мый гижӧда юӧрыс вель жебиник: ыджыд шыпасъясӧн юӧртӧма, кутшӧм сиктын да кор гажсӧ нуӧдӧмаӧсь, нималана йӧз пӧвстысь кодъяс волӧмаӧсь Удораӧ. А волӧмаӧсь абу сӧмын Сыктывкарса гижысьяс, но и вежа айяс, на лыдын Питирим аркирей, политикъяс Валерий Марков, Василий Киселёв, артистъяс, республикаса сэкся юралысь Юрий Спиридонов да мукӧд.
Сӧмын тай мича серпасъяснас нимкодясиг джӧмдан, видзӧдлан кӧ небӧгыслысь бансӧ, кӧні гижӧма:
Со и артмӧма зэв гажтӧмтор. Кӧть и позьӧ комиӧн йӧзӧдны дженьыдик юӧръяссӧ, тадзи абу вӧчӧмаӧсь. А позис ӧд и комиӧдны гижӧмасӧ, ас районсаыслӧн выныс эськӧ тырмис.
Видзӧдлыны кӧ паськыдджыка торъя районъяс йылысь йӧзӧдӧм небӧгъяс вылӧ, то серпасыс зэв гажтӧм — комиӧн йӧзӧдӧмыс абу. А сэк жӧ быдласянь кылӧ ышӧдӧм паськӧдны коми кывйӧн вӧдитчӧмсӧ, лэдзны унджык коми небӧг. А оз кӧ зільны та могысь асьныс коми авторъяс, тайӧс на пыдди некод оз вӧч. Мӧдарӧ на, уна коми краевед, асму туялысь тӧдӧмӧн ӧтдортчӧ чужан кывйӧн вӧдитчӧмысь. Со, шуам, мый гижлӧма краевед Пантелеймон Котков аслас ӧти интервьюын (йӧзӧдӧма «Коми му» газетын 2005 во урасьӧм тӧлысся 19-ӧд лунся петасын): «Пенсия вылӧ петӧм бӧрын пыдісяньджык куті тӧдмасьны коми сиктъясын йӧзлӧн олӧм-вылӧмӧн. Удайтчис гижны да йӧзӧдны ӧти сиктса войтыр йылысь кык неыджыд небӧг. Найӧ роч кыв вылынӧсь, коминад унаӧн оз лыддьысьны да». Тадзи мӧвпалӧ уна коми морт-патриот, чайтӧны, гижам кӧ пӧ рочӧн, ставӧн уськӧдчасны лыддьыны.
Татшӧм мӧвпаланногыс кӧ водзӧ кутас вынавны, то вайӧдас нинӧмӧдз — некутшӧм коми небӧг оз кут петны. Лёк видлӧгыс эм да зэв тыдалана: Яран, Ханты-Манси да Ылі Войвывса мукӧд асъюралан кытшын весиг гырысь гижысьясыс дугдӧмаӧсь вӧдитчыны асланыс кывйӧн. Сідз, Еремей Айпин, зэв нималана ханты гижысь, чужан кыв вылас немтор оз йӧзӧд, эз гижлыны нин асланыс кывйӧн и манси Юван Шесталов, чукча Юрий Рытхеу. Найӧ, тыдалӧ, мӧвпалӧмаӧсь Котков Пантелеймон моз жӧ, мед пӧ рочӧн унджыкӧн лыддясны. Тшӧтш и та вӧсна ӧні этша лыда вужвойтырлӧн кывъясӧн сёрнитысьыс чинӧма нин зэв ёна, кывъясыс быран выйынӧсь. Шуам, манси кывйӧн гижысьыс кольӧма сӧмын ӧти. Тайӧ гажтӧм вежсьӧмыс ёна-ӧ колӧ коми йӧзлы?
Бӧркыв пыдди юӧрта аслам ӧти кӧсйӧм йылысь. Мед «Василей» гаж йылысь Кулӧмдін районсаяс тшӧтш дасьтасны фотоальбом, но гижасны сэтчӧ ставсӧ комиӧн.
