«МОРДОВИЯ АРЕНАЫС» САРАН ОШЛЫ ВЫВТІ ЫДЖЫД
Неважӧн меным бара на мойвиис волыны Саранскӧ, Мордовия Республикаса юркарӧ. Эрзя-мокша кывйӧн Саранскыс — Саран ош, карыслы нимсӧ сетӧмаӧсь Саранка неыджыд ю серти. Подув пуктан воыс 1641-ӧд.
Кӧть тайӧ карас та пӧрйӧ ме вӧлі сӧмын кык лун, аддзывлӧм-аддзысьлӧм йывсьыс окота висьтыштны «Коми му» газет лыддьысьяслы.
Мӧскуаысь Саранскӧ медлӧсьыд воӧдчыны быд лун ветлан «Мордовия» поездӧн. Майбыр, мунӧ войнас, и 9 час рытсянь 7 час асылӧдз узигад кадыс кольӧ ӧдйӧ. Но сэтчӧ позьӧ мунны и лунся поездӧн.
Воддза волӧмъяссянь кӧ видзӧдлыны, пыр жӧ казялан, мый карас бара нин содӧма выль стрӧйбаыс, шуам, кыпӧдӧмаӧсь зэв ыджыд да мича Войтыр (национальнӧй) музей, студентъяслы ӧтуволанін да, дерт жӧ, мый медтӧдчанаыс, — «Мордовия Арена» ыджыдысь-ыджыд стадион, кытчӧ вермас ӧтпырйӧ волыны матӧ 44 сюрс видзӧдысь. Буретш сылӧн югыдгӧрд рӧма мыгӧрыс тыдовтчӧ поездӧн карас воигӧн, да и матӧ быдласянь сійӧ тыдалӧ.
Кыдзи тӧдса, таво Россияса некымын карын вӧлі котыртӧма футболысь мусярса ордйысьӧм. Вӧлӧма тайӧ гажыс и Саранскын. Буретш тайӧ футболасян кадколаст йылысь миян тӧдсаяс висьталісны медуна. Косму тӧлысь помсяньыс нин пӧ университетысь студентъясӧс лэдзӧмаӧсь каникуласьны, а на пыдди Россия пасьталаысь ӧтуволанінъясас воалӧмаӧсь погона йӧз — полицияса да ФСБ-са. Футболасян кадас Мӧскуаысь волӧма донтӧм билета поездъясӧн уна сюрс иностранеч, на лыдын 20 сюрс морт Перуысь, 10 сюрс японеч асланыс принцессаыскӧд, а сідзжӧ мукӧд канмуысь «спортӧн висьысьяс».
Саранскын уна олысь пӧ сэки нажӧвитчӧма, иностранечьясыслы ыджыд донысь сетлӧмаӧсь кӧртымӧ ассьыныс патераяссӧ, ӧти лунсьыс доныс кайлӧма 30 сюрс шайтӧдз...
Дерт жӧ, окота лои матысяньджык видзӧдлыны выль стадионсӧ да сы гӧгӧрысь бӧръя воясӧ кыпӧдӧм спортгрездсӧ. Мудерӧсь тай Мордовияӧн веськӧдлысьясыс: федерациялӧн бюджетысь сьӧмсӧ кыскӧмӧн сӧвмӧдӧны ассьыныс республикасӧ. Збыльысь юралысьяс! Став стрӧйбаыс ӧд кольӧ Мордовияын олысьяслы. Дерт, татшӧм стадионыс 318 сюрс морта Сарансклы вывті ыджыд, сымда видзӧдысьыс ӧдвакӧ чукӧрмас. Матыстчылім сэтчӧ, но пыравны эг вермӧй: ставыс пӧдса, джуджыд потшӧс сайті ветлӧны видзысьяс да некодӧс оз лэдзны. Некутшӧм мач чужъялысь ни котралысь эз вӧв. Гӧгӧрвоана, мый стрӧйбаыс тыртӧмалӧ, ассьыс могсӧ олӧмӧ оз пӧрт.
Да и сідз нин Саранскас стадионыс тыр: эм подӧн ветлысьяслы, биатлон шӧрин, варччан комплекс, йиа двореч, кокни атлетикалы ыджыд выль стадион, коді сулалӧ дзик кар шӧрас университетыслы паныд.
Буретш сэтчӧ ми волім уджмогӧн. Выль ног нимтӧмӧн кӧ, Мордваса национальнӧй туялан университетсӧ миян Сыктывкарсакӧд ӧткодявны сьӧкыд, сійӧ некымын пӧв ыджыдджык. Бӧръя кадас воӧма сэтчӧ уна иностранеч, кызвыныс индусъяс, арабъяс да негръяс. Филология факультетыс ӧні меститчӧ выль 17 судтаа шӧр стрӧйбаас, витӧд судтасӧ босьтӧ дзоньнас. Вылыс тшупӧда некутшӧм мӧд татшӧм выль велӧдчанінын ме эг на вӧвлы: гырысь кабинетъяс да аудиторияяс, шойччанінъяс, лыддьысянінъяс, ставыс эм, мед лючки-бура велӧдчыны.
Сӧмын мордва кывъяс велӧдысьяс гажтӧма шмонитыштісны, тані пӧ лои паськыд отаин, но студентыс тӧдчымӧн этшаджык нин. Вӧлӧмкӧ, бӧръя воясас федерацияса велӧдан министерство аслас индӧдъясӧн ёна чинтӧма сідз шусяна бюджет местасӧ, и мынтысьтӧг велӧдчысьыс ӧні некымын пӧв этшаджык, а такӧд тшӧтш чинӧма час лыдыс кафедрасалы, этшаджык лоӧма и эрзя да мокша кывъяс велӧдысьяслы ставкаыс (11 мортлы сӧмын вит да джын). Ӧттшӧтш дугӧдӧмаӧсь велӧдны мордва кывъяс мукӧд факультетас, та вӧсна час лыдыс бара чинӧма.
Та понда уджъёртъяснымлӧн аскылӧмыс вӧлі усьӧма, ӧд та дорӧ содтӧд пӧ школаясын этшаджыкӧн жӧ гижсьӧмаӧсь мордва кыдзи чужан кыв велӧдысьяс лыдӧ. Чужан кывъяслӧн доныс пӧ таысь йӧзкотырын чинӧ.
Миян Сыктывкарса университетын татшӧмсяма «сӧвмӧмыс» вӧлі ёна водзджык нин, кор дзонь финн-угор факультетысь колис неыджыд кафедра, кӧні уджалӧ коми кыв да литертура нёль велӧдысь.
Саранскса уличаясӧд ветлӧдлігӧн уна иностранеч кындзи казялі нӧшта кык выль казьтылан мыгӧр: Забивака кӧинпилы да Мусярса медводдза тышын усьӧмаяслы сёртӧмтор — штыка винтовкаа салдат. Татшӧм памятниксӧ мукӧд карысь некытысь эг на казявлы, да та вӧсна лои нимкодь. Мордовия Республикаын олысьяс оз вунӧдны важвылӧмсӧ да водзӧ видзӧдӧмӧн кыпӧдӧны-сӧвмӧдӧны чужан мусӧ. А кутшӧм чужӧмбана сійӧ лоас, петкӧдлас кадыс...
