«КОМИ ПЫР НИН ЮРСӦ НУӦ, ТӦДӦ УДЖ И ГОРТ...»
Коми йӧз йылысь мыйсӧ сӧмын бӧръя кадас он кывлы, он лыддьывлы. Торйӧн нин ӧтуввезйын быдсяма сайтысь (инулысь) да блогысь (лунгижӧдысь).
Гӧгӧрвоана ӧтитор: ӧтуввезйын ӧні редакторъясыд да цензоръясыд абуӧсь. Та вӧсна коді мый юрас кутӧ, сійӧс и гижӧ, торйӧн нин коми кыв велӧдӧм понда вензигӧн. Ме ачым шензи татшӧм лёкӧдан видзӧдлас вылас, лыддялі кор.
Но татшӧм омӧльтан гижӧдъяссӧ колялӧны кызвынсӧ роч кывъя йӧз, войвыв каръясын олысьяс. Татшӧмторсьыс весиг шемӧс босьтлӧ, кыдзи тадзи позьӧ вӧчны? Вайӧда ӧтитор кольӧм «Василей» гаж йылысь телеуджтасысь.
Медводз окота ошкыштны гаж котыртысьяссӧ. Таво быд окотитысь вермис видзӧдны Кулӧмдінын коми сьыланкывлысь венласьӧмсӧ ӧтуввезйын. Кодсюрӧ весиг шуӧ, тадзи пӧ ставсӧ бурджыка аддзан да кылан, веськыд йитӧдыс мунӧ некымын камерасянь да.
Сьыланкывйыс да шыладыс быдпӧлӧс вӧлі, быдӧн найӧс ас ногыс донъялӧ. Сӧмын гаж водзас петкӧдчӧмыс менӧ шогӧдіс, сы понда, мый коми йӧзсӧ сэні петкӧдлӧма юсьӧм да тӧлктӧм войтырӧн.
Пӧчӧ да пӧль вина сулеяӧн да стӧканӧн гольӧдчисны, гаж виччысисны, а бӧрас керкасьыс бусӧсь черань везсӧ вожӧдісны залас пукалысьяс вылӧ. Мый тайӧн зілисны петкӧдлыны гажсӧ котыртысьяс? Кутшӧм тешкодьтор аддзисны?
Сэсся бӧрасджык ӧти сьыланкыв водзын петісны драма театрысь лёкиник паськӧма кык айлов-артист (снимок вылын) да пондісны залас лёк горшӧн горзыны, корны кутшӧмкӧ Ӧльӧксейӧс.
Сэсся ӧти артист кутіс медводдза радас пукалысьяслысь рочӧн юасьны, коймӧдӧн пӧ лоан он, гашкӧ, тыртчам да?
Серпасыс артмис татшӧм — став сідз шусяна «аниматорыс» алкаш чукӧр вӧлӧма. Эз-ӧ тӧдӧмӧн коми вужвойтырсӧ тадзи лёкӧдны? Мем тай татшӧм «енбиа» пыртӧдыс сьӧлӧм вылӧ эз во, некутшӧм гаж эз сет. Мӧдарӧ, шогӧ уськӧдіс.
Но сёрниыс менам паськыдджык, кутшӧм помка вӧсна татшӧм видзӧдласыс паськалӧ, мый комияс юсьӧм войтыр? Эм-ӧ татӧн важ кадсянь кыссян кутшӧмкӧ подув?
Дерт, быдӧн тані вермас вайӧдны кодалӧмлы паныд уна шусьӧг. Шуам, коми йӧз юысь морттӧ нимтӧны вина гагйӧн да тӧкаритысьӧн, ыргӧн голяӧн да пьянникшойӧн.
Мукӧдыс вайӧдасны вина юӧмлы паныд веськӧдӧм вежӧртаса шусьӧгъяс, со кӧть: «Юӧмнад керкаыд оз кыпты»; «Вина йылысь кӧ казьтан, агас пинь вылӧ чеччыштас»; «Вина да сур дурмӧдӧ юр»; «Коді юӧ вина, сылӧн доныс чинӧ»; «Винатӧ он помав, морттӧ винаыд помалас»; «Тувсов туй абу туй, код мортлӧн сёрни абу пӧслӧвича» да с.в.
Та вылӧ видзӧдтӧг ми тӧдам ӧтитор: Европаысь дай мукӧдлаысь уна сикас войтыр важысянь нин ас вӧлӧгаас пыртӧны винасӧ, мед кӧть и неуна юыштӧны, шуам, Кавказын, Италияын да Францияын.
Дай важся комияс тӧдлӧмаӧсь коддзӧдан суртӧ да аскуртӧ, сӧмын абу воштывлӧмаӧсь некор этшнысӧ. Талы зумыд подув эм Иван Куратовлӧн гижӧдъясын, ӧд нималана кывбуралысьным аслас гижӧдъясын зэв бура петкӧдлӧма дас ӧкмысӧд нэмся коми йӧзлысь оланногсӧ да ӧбичасӧ.
Син улӧ уси важӧнкодь нин тӧдса «Гӧсьткӧд» кывбур, кодӧс гижлӧма 1865-ӧд воын. Тайӧ кывбурас мортыс пукалӧ-рытйӧ гӧсьткӧд, кыкнанныс коми йӧз, лада-бура сёйӧны-юӧны, казьтылӧны важсӧ, сиӧны ӧта-мӧдныслы унатор. Вай лыддьышта мыйсюрӧ важ комияслӧн вина видлышталӧм йылысь (тӧдчӧдӧма сьӧдӧдӧмӧн).
Нуръясь, ю, бур морт!
Яран моз ми огӧ юӧ;
Коми пыр нин юрсӧ нуӧ,
Тӧдӧ удж и горт...
Нуръясь, ю, бур морт!
Мед ас пайӧ мукӧд олас!
Олас мед да лёкысь полас!...
Енмыс мед оз вун!
Гӧртӧгыс мед оз коль мусӧ,
Юысьлысь мед оз босьт русӧ,
Шышӧн мед оз мун!
Серпасыс кывбурсьыс артмӧ зэв ясыд: коми йӧзлы вина юӧмыс абу вӧлӧма нэмся коланторйӧн, быдӧн тӧдлӧма ассьыс этшсӧ, шуӧма со веськыда: «Квайт лун удж, бур гӧсь! Сизимӧдас этша юам...» Курыдторсӧ шойччан лунъясӧ видлыштлывлӧмаӧсь личӧдчыштӧм могысь. Дай кыдзи вермас лоны мӧд ног Коми войвылын олігӧн, татчӧс вӧр-ваын кынӧмпӧт перйигӧн. Гашкӧ, воис кад миянлы овны важ вужвойтыр моз, асьнымӧс медводз пыдди пуктӧмӧн да ас йылысь бурторсӧ казялӧмӧн.
Тайӧс ставсӧ урчитӧмӧн окота веськыда шыасьны омӧлиник сценарийяс лӧсьӧдысьяс дорӧ: энӧ уськӧдӧй коми йӧзсӧ, аддзӧй да петкӧдлӧй миян войтырлысь кыпыдбурсӧ. Позис ӧд гаж ловзьӧдысьяслы пуктыны озыр фольклорысь да коми литератураысь нималана геройясӧс: тайӧ Яг-морт, Зарань, Пера, Йиркап, Сюзь Матвей, Трипан Вась, Тарас дед, Макар Васька, Тикӧ зон да мукӧд. Сӧмын колӧ юръяснытӧ лючки песыштны.
