БУР ВӦЧӦМЫСЬ — БУР КЫВЙӦН

Таво, ловъя кӧ вӧлі, тыртіс эськӧ ассьыс 80 арӧссӧ уна коми йӧзлы тӧдса морт, коми кыв туялысь, филологияса кандидат Геннадий Григорьевич Бараксанов.

Сійӧ эз сӧмын гиж туялан уджъяс, но и вӧлі енбиа велӧдысь, туялан удж котыртысь, коми кывлысь донсӧ ас кадӧ ёна кыпӧдысь, том йӧзӧс туйдысь да налы отсасьысь. Да и олӧмыс вӧлӧма сылӧн абу кокни да ӧтногса.

Геннадий Бараксанов чужлӧма 1934 вося кӧч тӧлысь 12-ӧд лунӧ Сыктывдін районса Сёська сиктын му вӧдитысьяс котырын. Айыслӧн водз кувсьӧм бӧрын мамыслы ковмӧма кок выланыс сувтӧдны куим челядьӧс. Геннадий вӧлӧма медыджыд. Чужан сиктас школа помалӧм мысти том зон пырӧма юркарса педучилищеӧ, а сы бӧрын Коми пединститутӧ история-филология факультетӧ велӧдны коми да роч филология.

Геннадийӧс ёна кыскӧма чужан кывйыс да литератураыс, ичӧтдырся интересыс сэсся сылӧн вочасӧн вуджӧма уджӧ. Но аспирантураӧдзыс том мортлы ковмӧма ветлыны служитны Катькарӧ (сэкся Свердловскӧ), сэсся 1960 воӧ сійӧ пырӧма Коми филиалса аспирантураӧ, заводитӧма туявны коми гижӧд кывлысь артмӧм-сӧвмӧмсӧ.

Уджнас юрнуӧдны босьтчӧма нималана коми финно-угровед да кывбуралысь Илля Вась (В. И. Лыткин). Колӧ торйӧн пасйыны Г. Г. Бараксановлысь зіль вӧраслунсӧ: кузь мыгӧра том морт век вӧлӧма водзын мунысь, спортӧн ноксьысь, баянӧн ворсысь, томулов пӧвстын ныршик, комсомолын удж бура котыртысь. Абу ӧд весьшӧрӧ том зонмӧс республикасянь ыстылӧмаӧсь 1957 воын Мӧскуаын нуӧдан Том йӧзлӧн да студентъяслӧн VI фестиваль вылӧ!

Колӧ шуны, том аспирантлы ёна мойвиӧма: сійӧс командируйтӧмаӧсь куим во кежлӧ Мӧскуаӧ. А тайӧ — Кыв туялан институтын да шӧр небӧгкудъясын уджавны позянлун, уна тӧдчана лингвисткӧд тӧдмасьӧм да насянь консультация босьтӧм, ыджыд культураа кар. Сэки Кыв туялан институтса финн-угор кывъяс туялан секторыс вӧлӧма зэв ён, уна нималана специалист уджавлӧма, на лыдын академик Б. А. Серебренников, профессоръяс В. И. Лыткин да К. Е. Майтинская, А. П. Феоктистов да мукӧд.

Г. Г. Бараксанов, кыдзи зэв писькӧс морт, коммунист, уджалӧма уна нырвизьын. Мӧскуаас тшӧтш сійӧ гӧтрасьӧ, чужӧ сылӧн ныв. И со, 1964 вося лӧддза-номъя тӧлысь 26 лунӧ сійӧ дорйӧ кандидат ним вылӧ ассьыс «Коми литературный язык, история его формирования и диалектная основа» диссертация. Татшӧм нима уджъяссӧ сэкся финн-угор кывъясын некод на абу гижлӧма да, тайӧ диссертацияыс лои ёна водзӧ мунӧмӧн.

Дорйысьӧм бӧрас 1963–1967 воясӧ том кандидат олӧ да уджалӧ Сыктывкарын, сэсся бара мунӧ Мӧскуаӧ да сэні уджалӧ куимлаын. 1970 воын Коми филиалын вӧлі котыртӧма Кыв, литература да история институт, кытчӧ Г. Г. Бараксановӧс корӧмаӧсь веськӧдлыны кыв туялан секторӧн. Окотапырысь воӧма Геннадий Григорьевич чужанінас бӧр да уна во уджалӧма КЛИИ-ын, гижӧма сёысь унджык туялан удж, на лыдын медтӧдчанаясыс: Формирование языковых норм коми литературного языка. Сыктывкар, 1964; Присыктывкарский диалект и коми литературный язык. М., 1971 (Т. И. Жилинакӧд ӧтвылысь); Среднесысольский диалект коми языка. М., 1980 (Н. А. Колеговакӧд ӧтвылысь); Коми кыв. 5–6 классъяслы учебник (йӧзӧдӧма унаысь).

Секторӧн веськӧдлігас туялысь котыртӧма уна конференция да 1985 воын Финно-угроведъяслысь мусярса VI конгресс, вайӧдӧма кыв секторӧ том туялысьясӧс, редактируйтӧма вель уна ӧтувъя удж.

1972 вося урасьӧм тӧлысьӧ юркарын воссьӧ Сыктывкарса канму университет, сэтчӧс история-филология факультетын лӧсьӧдӧны коми кыв да литература кафедра. Сійӧс медшӧр котыртысьнас вӧлӧма буретш Г. Г. Бараксанов. Медводдза воясас сійӧ лыддьылӧма став кыв туялан курссӧ! Сэсся бӧрасджык нин воӧмаӧсь кафедраӧ велӧдны А. К. Микушев, Е. А. Игушев да мукӧд. Ме ачым Геннадий Григорьевичкӧд тӧдмаси буретш СКУ-ын велӧдчигӧн. Та йылысь позьӧ пасйыны унджык.

Медводдза курсын коми кывлысь шыкудсӧ, а мӧд семестрас и кыввор туялӧмсӧ Геннадий Григорьевич Бараксанов, кузь тушаа шӧр арлыда айлов, лыддис зэв визула, уна аслыспӧлӧс видлӧг вайӧдӧмӧн, корсюрӧ тешкыв вылӧ вуджавліг. Сійӧ веськыда миянлы шуис, ті пӧ сиктса челядь, первой кадас пӧ лоас тіянлы сьӧкыдкодь, кутанныд кольччыны роч филологъясысь, но сэсся вӧтӧдад найӧс. Оз пӧ ков повны да вошласьны, зумыда колӧ кутчысьны велӧдчиганыд олӧмӧ.

Водзвыв шуа, збыль тадзи и лои сэсся. Г. Г. Бараксанов коми шыкудсӧ лыддис аслас кандидат диссертациясьыс, а кыввор йывсьыс Н. М. Шанскийлӧн «Лексикология современного русского языка» велӧдчан небӧгысь, коми видлӧгъяс юрсьыс дзик пыр вайӧдӧмӧн. Мӧд ногӧн кӧ, курс сертиыс торъя некутшӧм гижӧд сылӧн эз вӧвлы, унджыксӧ лыддис юрсьыс. Та вӧсна ставыс сылӧн вӧлі мукӧд велӧдыськӧд ӧткодялӧмӧн гӧгӧрвоанаджык.

Шензьӧ вӧлі сэки, мыйла том йӧзыс сэтшӧма матькӧны, ассьыныс кывсӧ пӧ пежалӧны. Тӧдліс кӧ эськӧ Геннадий Григорьевич, кутшӧм сӧс кыв лоас том йӧзлӧн 25–30 во мысти, юрсиыс эськӧ сувтіс.

Мӧд курсын Г. Г. Бараксанов заводитіс лыддьыны финно-угристикаӧ пыртӧд кузя курс, коді кажитчис вель сьӧкыдӧн. Зэв тӧдчана вӧлі нималана кывтуялысьяс йылысь сылӧн быдсяма сёрниыс, накӧд лоӧм тешкодьторъяс казьтылӧмыс да с. в. Шуам, висьталіс академик Борис Александрович Серебренников йылысь, воӧма пӧ Сыктывкарӧ финно-угроведъяслӧн 1979 вося конференция вылӧ ыджыд нопйӧн, а нопйыс пӧ игнасьӧ вӧлӧм ӧшалан томан вылӧ.

Лыддис комиӧн, кокниа вуджӧдіс «Основы финно-угорского языкознания» небӧг, 1974 воын йӧзӧдлӧмторсӧ.

СКУ помалан воӧ Г. Г. Бараксановлӧн отсӧгӧн да зільӧмӧн меным мойвиис пырны велӧдчыны Тарту университетса аспирантураӧ. Та йылысь позьӧ зэв унатор висьтавны, сӧмын таӧн коставла, ӧд меным моз жӧ сійӧ отсавлӧма уналы лоны филологияса кандидатӧн да докторӧн.

* * *

Сідзсӧ Геннадий Григорьевич вӧлі зэв вежӧра да уна тӧдысь морт, но курыдторсӧ видлышталӧмыс тшӧкыда конъявлӧма, сы понда тшӧтш таладор югыдыс сылы ёна водзджык тупкысис. Муніс олӧмсьыс Геннадий Григорьевич 1997 вося рака тӧлысь 16 лунӧ. Дзебим сійӧс кӧдзыд лунӧ чужан Сёськаас пожӧма ягӧ, гылыд да югыд шойнаӧ, радейтана мамыскӧд орччӧн. Сӧмын тай корсюрӧ век на чайтлан, мый тайӧ мортыс, гашкӧ, ловъя на, ӧд уна бурсӧ вӧчӧмысь сійӧс бур кывйӧн казьтывлӧны сы мындаӧн.