СТАВЫС ЭСЬКӦ СІДЗ, НО...
Коми классиклы вочакыв
Тулысладорыс нин «Коми муын» петавліс Виктор Егорович Напалковлӧн зэв ота «Висьтася Ен водзын моз» гижӧд, кытчӧ сійӧ пыртӧма матӧ став ассьыс дойсӧ да мӧвпсӧ важ сӧвет олӧм да ӧнія каналан кадколаст йылысь.
Коми литература да кыв йылысь тӧждыс пыр ышӧдӧ нималана коми гижысьӧс восьтыны сьӧлӧмсӧ ас войтырыслы, та вӧсна быд во газетын петавлӧны сылӧн майшасяна гижӧдъясыс. Со и Нина Симпелева «Кытчӧдз вужвойтыр ловъя, кывйыс оз быр» гижӧдсӧ сиӧма индӧм статтяыслы. Жаль сӧмын, В. Е. Напалковлӧн гижӧмтор йывсьыс нинӧм стӧчасӧ аньыс абу пасйӧма, ошкӧма сӧмын сійӧс. Мем тшӧтш окота лои юксьыны газет лыддьысьяскӧд некымын мӧвпӧн.
Тайӧ ыджыд ота гижӧдсӧ лыддьӧм мысти казялі ӧтитор: унатор йылысь нин Виктор Егорович гижліс аслас воддза статтяясас, да быттьӧ кӧ нинӧм выльсӧ ӧні эг тӧдмав. Шуам, кутшӧм дыр гижысь пырӧма литератураӧ, кутшӧм сьӧкыда йӧзӧдалӧма медводдза небӧгъяссӧ да с. в.
Дерт, эмӧсь гижӧдас и выль темаяс, найӧ буретш вӧрзьӧдісны менӧ аслас восьсалуннас. Виктор Егорович элясьӧ, коми драмтеатрын пӧ зэв шоча пуктӧны коми спектакльсӧ. Збыльысь тадзи и эм, «Сиктса полошитчӧмыс» да «Асъя гӧстяыс» шочиника овлӧ вель уна во нин, колян во Нёбдінса Виттор йылысь убӧлитӧмаӧсь пуктыны спектакльсӧ… рочӧн зэв омӧлик сценарий серти. Мӧдысьсӧ сэсся эз нин и петкӧдлыны. Ӧти кывйӧн кӧ, ӧнія театрыс оз лӧсяв академическӧй нимыслы, ӧд татшӧм нимаас век эм классикаӧ пырӧм пьесаяс серти пуктӧм спектакльяс. Оз лӧсяв тшӧтш Нёбдінса Виттор нимаыслы, ӧд тайӧ коми драматург-классиксӧ театрас уна во нин оз пуктывны. Кӧть ворсысьяслӧн, рочасьыштны кӧ, потенциалыс сэні ыджыд дай содӧ на. Со пӧ и паськыда нималана артист Александр Кузнецов шылада-драмаа театрысь сэтчӧ вуджӧма уджавны.
Зэв стӧча гижысь пасйӧма и ӧнія коми небӧг лэдзӧмын дзугъяс йылысь, кодъяслы панаснас лои Коми небӧг лэдзанін асэмбуралӧм да сэсся бырӧдӧм. Коми республикалы тайӧ «мудер воськовсьыс» немтор эз лишав: весигтӧ лючки редакторъяс эз кольны, а бӧръя воясӧ йӧзӧдан небӧгъяссӧ «пӧжалӧны» вывті ӧдйӧ да кывсӧ сэтысь оз шыльӧдны. Та йылысь меным висьталіс «Анбур» небӧг лэдзанінӧн веськӧдлысь Валентина Трошева. Буретш тайӧ котыр пырыс ме колян воӧ тшӧтш вӧзйылі лэдзны коми кывйӧ «Видза олан!» велӧдан небӧгӧс. Сӧмын сідз шусяна социальнӧй литература бӧръян комиссияыс менсьым небӧгӧс йӧзӧдан планас абу пыртӧма. Вӧчӧмаӧсь помшуӧм: уна йӧзлы урчитӧм коми кыв учебник социальнӧя пӧ тӧдчытӧм, республикаса олысьяслы ковтӧм. Абсурд дай сӧмын! Тайӧ мытшӧдсӧ пасйӧ В. Е. Напалков зэв стӧча, таын ме сы дор.
Сӧмын ог дзик быдлаын гижыськӧд во ӧти кывйӧ. Медводз, некымын гижӧдын нин Напалков ёрт кулитӧ юркарын нуӧдлан гожся университет, кытчӧ вежон кык кежлӧ чукӧртчывлӧны республикаса сиктъясысь да Перым-Коми кытшысь том ныв-зон, гижны босьтчысьяс. Виктор Егорович серти, татшӧм велӧдчӧмыс немся оз ков, некод пӧ сэтысь ыджыд гижысьӧ оз пет да. Сӧмын тайӧ том филологъяслы котыртӧм университетыслӧн ӧд могыс дзик мӧд — ышӧдны да ошкыны комиӧн гижны босьтчысьясӧс, сетны налы бур сӧвет, тӧдмӧдны найӧс ӧта-мӧдныскӧд да коми гижысьяскӧд. Дай Москваысь М. Горький нима литература институт помалысьясысь оз ставныс нималана гижысьӧ пӧрны. Жаль, дерт, мый асьсӧ Виктор Егоровичсӧ тайӧ гожся велӧдчанінас оз сибӧдны, оз корлыны велӧдысь пыдди. Сӧмын тайӧ помка вӧснаыс том коми йӧзлысь гожся велӧдчӧмсӧ некыдз оз лӧсяв лёкӧдны.
Мӧд вензянторйыс гижысьыслӧн уна во нин кыссьӧ да сылы аслыссикас висьӧмӧ нин пӧрӧма: быд ногыс Виктор Егорович омӧльтӧ комиӧ выль кывъяс пыртӧмсӧ, тшӧтш оз аддзы таысь нинӧм бурсӧ. Весигтӧ он и эскы, мый тайӧс вермӧ гижны классикӧ асьсӧ пуктысь гижысь, вӧвлӧм коми журналист. Збыльысь, коми кывворлӧн чужӧмыс бӧръя кызь воӧн тӧдчымӧн вежсьӧ, выль кывъясысь унаӧн пырисны нин йӧз сёрниӧ да сэтчӧ вужъясисны. Тайӧс петкӧдлӧ тшӧтш ачыс В. Е. Напалков, вель уна выльӧн пыртӧмтор вайӧдӧ аслас гижӧдын, шуам, канму (государство), туялысь (учёнӧй) да с. в. Сэсся Виктор Егорович, кыдзи ачыс шуӧ, Ен водзын моз пӧ гижӧ, ыштӧкӧ «Коми му» газетысь абу на лыддьылӧма выль кыввор ошкана ни ӧти гижӧд. Тайӧ немся абу тадз, татшӧм гижӧдыс вӧлі уна, сӧмын менам петавліс кызьысь унджык. Вайӧда на пиысь некымынӧс: Мыйла быть рочасьны? («Коми му». 1997.07.5.); Колӧ эськӧ комиӧнджык гижны-сёрнитны («Коми му». 1999.11.18.); Нинӧм вылӧ видзӧдтӧг (Леонид Лыткинлы вочакыв пыдди) («Коми му». 2003.01.21.); «Выль кыввор» ӧтуввезйын («Коми му». 2005.04.30.), Медводз тӧдны, а сэсся и сёрниӧ пыртны («Коми му». 2008.10.14.), Мыйӧн озыр коми кывным? («Коми му». 2010.08.14.), Коми ногӧн колӧ гижны-сёрнитны («Коми му». 2013.09.15.). Татшӧм ылӧдчана гижӧдын В. Е. Напалковлы Енмӧс гаравны оз эськӧ ков, вермас сійӧ и дӧзмыны сэсся…
Гӧгӧрвоана ӧні зэв ясыда, мый выль кывворыс миян кывйын паськалӧ да нинӧм лёксӧ оз вай, мӧдарӧ — кывйыс озырмӧ да сӧвмӧ. Мӧд ног, тайӧ выль озырлунсӧ коми войтыр вежӧрысь некод нин оз вермы бертны-бырӧдны, некутшӧм министерствоысь петӧм индӧд ни тшӧктӧм. Виктор Егоровичлӧн ыджыд гижӧдас эм и мукӧд вензянтор, но ставсӧ ӧтилаӧ он вайӧд. Та могысь бурджык дасьтыны выль гижӧд.
