ДЗУГСЬӦМ-СОРСЬӦМӦН?

Сюся лыдди Василий Сажинлысь «Коми муын» йӧзӧдӧм «Дзугсьӧмӧн-сорсьӧмӧн» гижӧдсӧ. Тайӧ статтяыс миян «Кансяма-ӧтйӧза кыввор» вылӧ донъяланкыв сяма.

Лыдди тайӧ скӧр гижӧдсӧ да некыдзи эг гӧгӧрво, мый авторыс ассяньыс вӧзйӧ, кывворсӧ видӧм-кулитӧмсьыс кындзи? Василий Сажин коркӧ нималӧ вӧлі кыдзи коми войтыр вӧсна висьысь морт, матӧ радикал сяма зільысь, но бӧръя воясас, ме думысь, дзикӧдз бергӧдчис мӧдарлань: кутіс падмӧдны став коми водзмӧстчӧмсӧ, выльторйӧ босьтчӧмсӧ. Со и ӧні бара на абу воӧмаӧсь сылы сьӧлӧм вылас выль коми кывъяс дай дзоньнас уна войтыркост термин комиӧн гӧгӧрвоӧдӧмыс. Видлалам ставсӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн.

Медводз, шензьӧ сійӧ, мыйла кывкуд водзкывсӧ ми гижим тшӧтш рочӧн, мед пӧ лоас гӧгӧрвоана, ясыд, чайтӧ, коминас пӧ оз ставӧн гӧгӧрвоны да. Тайӧс вӧчӧма коми кыв тӧдтӧм йӧзлы, мукӧд кыв туялысьяслы. Сэсся шуӧ, ми пӧ ошйысям, мый вӧчим ыджыд удж. Но ме лыдди водзкывсӧ выльысь да некутшӧм ошйысянкыв эг казяв.

Медся ёна абу кажитчӧма Василийлы сійӧ, мый ми лысьтім интернационализм-кывъяссӧ комиӧн сетны либӧ коми ног найӧс дженьыда гӧгӧрвоӧдны. Сійӧ гижӧ: «Терминъястӧ оз вуджӧдны быдлунъя олӧмын да художествоа гижӧдын вӧдитчан кывъясӧн». А кутшӧм кывъясӧн найӧс сэсся вуджӧдам? Китай кывйысь ли мый босьтам лӧсяланасӧ? Татшӧмсяма кывчукӧрыс уна, на лыдын «Словарь иностранных слов». Сэні ставсӧ гӧгӧрвоӧдӧма быдлунъя роч кывъясӧн, шуам, террор — политика устрашения, подавления политических противников насильственными мерами. Мудорсайса кыввора кывкудъяс йӧзӧдӧма суоми, эст, поляк да уна мукӧд кывйӧн.

Водзӧ сэсся Василий Сажин видлалӧ кывкудсьыным ӧткымын кыв да мыжалӧ миянӧс найӧс дзугӧм-сорлалӧмысь. И тані, видзӧдлі да, ставсӧ висьталӧ сьӧдас.

Шуам, мыжалӧ миянӧс, мыйла ӧткодя гӧгӧрвоӧдӧма автократия да абсолютизм кывъяс — сарлӧн юралӧм. Вайӧдам татчӧ политологияысь гӧгӧрвоӧдан кывкудъясысь термин тӧлкуйтӧмсӧ рочӧн, медым Сажин ёртным гӧгӧрвоас да эскас миянлы (комиӧн кӧ гижам, гашкӧ, оз велав). Абсолютизм — абсолютная монархия, где власть полностью принадлежит одному лицу, монарху. Автократия — форма правления, основанная на неограниченном и бесконтрольном полновластии одного лица в государстве. «Ыджыд Сӧвет энциклопедияын» тайӧ терминъяссӧ сетӧны синоним туйӧ.

И тадзи быд крукасьӧмторйын нинӧм киӧ босьтанасӧ Сажин ёртным оз висьтав. Шуам, гижӧма, сорасьӧмӧн пӧ ми вуджӧдім легитимность кыв (оланпаслы лӧсялӧм, оланпаслы лӧсяланлун). А збыльысьсӧ тайӧ кывсӧ гӧгӧрвоӧны стӧч тадзи: легитимность от латинского legіtіmus — согласный с законами, законный, правомерный, то же, что правомочность власти (Толковый политический словарь).

Сажин ёртлӧн дзоньнас гижӧдыс кывкудсьыным дзик ставсӧ немӧ уськӧдӧ, 800 сайӧ кыв статтяысь нинӧм бурсӧ мортыс абу казялӧма. Сылы вочакыв пыдди татчӧ вайӧдам сӧмын дас выльӧн лӧсьӧдӧм термин: анархизизм — арттӧмлун, идеолог — ловнуӧдысь, лозунг — ышӧданкыв, ничья — некоддор, триумвират — куимӧтув, плагиат — гусьӧг, родовые места — ордму, паритет — ӧтвыналун, стадия — кадкост, ярмо — нартпас, сийӧс.

Тайӧ да мукӧд некымын сё кывйӧн позис эськӧ тӧдмасьны бурджыка, ньӧбинныд кӧ, пыдди пуктана лыддьысьысьяс, миянлысь тайӧ неыджыд кывкудсӧ «Ордым» небӧг лавкаысь. Но небӧгыс петіс зэв этша, да ставсӧ нин вузалӧма-иналӧма.