ДЗОНЬНАССӦ ЭСЬКӦ ШОГМАНА
Бӧръя воясас коми небӧгъяс петавлӧны уналаын да некымын небӧг лэдзанін пыр, та понда ӧткымын гижӧд йылысь тӧдмалан сёрӧн. Тадзи со лоис менам и 2011-ӧд воын Николай Лютоевӧн гижӧм «Олӧм визулын» небӧгкӧд. Лыдди да ньӧти ог жалит видзӧм кадсӧ, зэв унатор тӧдмалі Кулӧмдін район да сэтчӧс йӧз йылысь, а медсясӧ небӧгсӧ гижысь йывсьыс.
Республикаын уналы тӧдса журналист Николай Лютоев чужлӧма 1948 вося тӧвшӧр тӧлысь 27 лунӧ Керчомъя сиктын. Велӧдчӧма, уджалӧма, служитӧма армияын, сэсся нэмсӧ зільӧма ас районса газетас, быдмылӧма юралысь редакторӧдз. «Парма гор» газетас уджалӧ и ӧні, юралысь редакторсӧ вежӧ. Локтан воӧ сылӧн лоас 65 арӧса тшупӧда кадпас.
Дерт, некутшӧм коланлун абу тан висьтавлыны став гижӧмтор йывсьыс, быдӧн вермас и ачыс тӧдмасьны небӧгнас. Йӧзӧдӧма сійӧс 500 экземплярӧн да вель мичаа: ас олӧм йывсьыс гижӧд кындзи пыртӧма тшӧтш дженьыдик статьяяса ыджыд чукӧр да нимтӧма сійӧс «Эжва йыв: лун бӧрся лун». Тайӧ дженьыдик юӧръяссьыс кыптӧ Кулӧмдін районлӧн 1980 восянь вежсьӧмыс, бурыс и омӧльыс, ышӧданаыс и зывӧктанаыс.
Позьӧ шуны, татысь уна серпасын тыдалӧ коми сиктлӧн тӧрытъяыс да талунъяыс. Мича содтӧд пыдди гижысьыс вайӧдӧ вель уна сьӧда-еджыда да рӧма фотосерпас, ачыс уналаӧ волӧма да зільӧма олӧм визувсӧ нэммӧдны. Серпасъяссьыс позьӧ аддзыны коми парма, Эжва йывса вӧр-ва, нэмӧвӧйся коми сиктъяс да сэтчӧс олысьясӧс, уна мукӧд кар да оланін.
Н. А. Лютоев журналисталігас уналаӧ ветлӧма велӧдчыны, быдсяма котыртчӧм-чукӧртчылӧм вылӧ, уна нималана йӧзкӧд сёрнитлӧма. Ӧти кывйӧн кӧ, небӧгсьыс зэв унатор позьӧ тӧдмавны-казявны.
Дерт, мем окота пасйыны неуна тшӧтш гижысьлӧн кыв йывсьыс, газетын уджалысьясысь оз ӧд уна журналист гижлы торъя небӧгъяс. Таысь Николай Александровичӧс позьӧ сӧмын ошкыштны, медводз, татшӧм водзмӧстчӧмсьыс, ыджыд зільӧмсьыс. Дзоньнассӧ кывйыс Н. А. Лютоевлӧн шогмана, тайӧ быдлунъя газет кыв, став аслас бурнас да шыбӧльнас. Бур туйӧ позьӧ индыны гижанногыслысь прӧстлунсӧ, дженьыд да пырыстыдалана тэчаса сёрникузяяссӧ кокниа позьӧ лыддьыны да найӧ зэв гӧгӧрвоанаӧсь. Тӧдчӧ, гижысьыс зумыда тӧдӧ коми сёрнитан кывсӧ да зільӧ гижны-пасъявны шуалана-кылана сёрни дорӧ матысса ног. Тырмытӧмторйыс Лютоевлӧн кывйысь ӧкмӧ кыдзи и дзоньнас коми газет кывйысь. Гижысьыс оз вывтіась выль кывъясӧн, пыртӧ найӧс зэв шоча, шуам, татшӧмъясӧс кыдзи айму, юрсикт, кокньӧд. Дерт, позис ёна унджык выль кыввор пыртны, тадзисӧ коми кывнымлӧн лов шыыс эськӧ бурджыка кыліс. Дженьыдджыка кӧ шуны, авторыс небӧгсӧ гижӧма дзик газетын быдлунъя удж ног, уналаті тэрмасьӧмӧн, кывъяссӧ бура абу бӧръялӧма, мукӧдлаас весиг кыдзисюрӧ тэчалӧмӧн. Шуам, мыйлакӧ вель тшӧкыда роч кывъяссӧ пырталӧма мӧвпышттӧг, кӧть позис, дерт, аддзыны ас кывйысь озырлунсӧ. Видлӧгъяс: Но кад кольӧм мысти характеристика гижӧмыс кутіс ладмыны, Иван Васильевич дугдіс придирайтчыны (26-ӧд л.б.), Победа лунӧ вӧлі районнӧй газетлӧн приз вылӧ эстафета (44-ӧд л.б), Канава дорын корсисны нефть (49-ӧд л.б.), Кык вося экономическӧй школа помалӧм бӧрын служитіс ӧти во армияын да кутіс дасьтысьны путешествуйтӧм кежлӧ (62 л.б.).
Коми журналистъяс асланыс уджас вель тшӧкыда унатор вуджӧдалӧны рочысь да та понда роч кывъя тэчасъяссӧ нем мӧвпышттӧг пыртӧны асланыс сёрни-гижӧдас. Туялысьяс тайӧс зэв ӧдйӧ казялӧны. Шуам, вывті тшӧкыда бӧръя кадас газетса да телевидениеса ёртъяс пондісны пыртны вылӧ, вылын, вылысь кывбӧръяса тэчасъяс, дзик рочӧн гижигӧн моз. Тайӧ висьӧмнас Н. А. Лютоев тшӧтш «висьӧ», со видлӧгъяс: Воан медводдза луннас вӧлім фотовыставка вылын (51-ӧд л.б), Бӧрыннас найӧс янӧдлі газетлӧн листбокъяс вылын (36-ӧд л.б.) рочӧн кӧ,
Мукӧддырйиыс роч кыв тӧдтӧг эн эськӧ и гӧгӧрво сёрникузясӧ. Тайӧ Н. А. Лютоевлӧн артмӧма роч газетса штампъяс комиӧдӧмӧн, шуам кӧть, Но вӧлі индӧд: информацияясас медым лыдпасъясыс вӧліны воддза дорсьыс бурджыкӧсь. И тшӧкыда лыдпасъяссӧ босьтлім пӧтӧлӧксьыс (27 л.б.). Коми мортыд гӧгӧрвоас-вежӧртас веськыда, яръюгыда серпасалӧмӧн: «Парма горысь» журналистъяс роскӧн ли беддьӧн ли йирксьыс лыдпасъяссӧ мынтӧдалӧны да кабалаясӧ ляскалӧны. Кӧть «Чушканзіӧ» серпассӧ мӧдӧд!
Н. А. Лютоев уна во районса газетсӧ редактируйтӧ, но сылӧн аслас «Олӧм визулын» гижӧдсӧ колӧ жӧ на бурмӧдны-шыльӧдны. Сідз, ӧти и сійӧ жӧ кывъяссӧ мукӧдлаас шӧтӧмӧн шӧтӧма, синоним ни парафраза матын абу, со кӧть, Москваӧ ветлі жӧ фестиваль вылӧ. Москваын вӧлім пӧшти вежон, олім ВДНХ-лӧн гостиницаын. Регистрируйтім Москваса мэрияын... (53-ӧд л.б.). Позис, дерт, Москва кывсӧ куимысьсӧ ӧтилаас не сюйны.
Тайӧ да мукӧд посниджык шыбӧльыс джӧмдӧдӧ Н. А. Лютоевлысь небӧг лыддьӧмсӧ. Сиа водзӧ вылӧ Николай Александровичлы сюсьджыка дасьтыны ассьыс коми кывъя гижӧдъяссӧ, тэрмасьӧмсьыд водзӧсыд жеб. Став позянлуныс сылӧн та вылӧ эм.
