ЛОВБУРЫС НӦ МЫЙ ЛОӦ?
Бӧръя воясыс ясыда петкӧдлісны, мый дзоньнас мусярса кывъяс зэв ёна да ӧдйӧ пондісны вежсьыны: ичӧт лыда сёрнитыся да гижӧдтӧм кывъяс бырӧны, ыджыдджык лыда сёрнитыся да важ гижӧд кывъяс ӧдйӧ сӧвмӧны-паськалӧны, медводз налӧн кыввор содӧм тшӧт весьтӧ. Талунъя роч кывлӧн чужӧмбаныс дзик нин мӧд сикас Сӧвет кадся серти, вежсьӧмъясын эм бурыс и лёкыс. Шуам, вывті уна пондіс бергавны англицизм-американизмыс: драйв, уик-энд, ноу-хау, спичрайтер, плей-офф, флеш-моб, праймериз, тинейджер, имиджмейкер, прайс-лист да с.в. Дерт, наӧн став пасъянторсӧ позис кыдзкӧ висьтавны и рочӧн, но ӧнія рочьяс пиын выль кыв артмӧдӧмыс абу сӧвмӧма. Роч пырыс тшӧтш и коми кывйӧ татшӧм «озырлуныс» йиджӧ. Сӧмын миян эм асланым нырвизь — лӧсьӧдны да ладмӧдны ас выль кывъяс, кольны аслыспӧлӧслунсӧ, сӧвмӧдны кывворнымӧс водзӧ. Вель уна выльпыртӧм бергалӧ нин йӧз сёрниын, шуам, интернет пыдди ӧтуввез, музыка пыдди шылад, финиш пыдди помтшупӧд, сумма пыдди лыдтас. Быд лун йӧз сёрниын чужӧны выль кывъяс. Сідз, бӧръя кадас кывсьӧ ловбур кыв. Тайӧ, дерт, чужан кывйын дзик на выльтор, ловбур кывйыслӧн вежӧртасыс «культура». Пытшкӧсса вежӧртасыс сылӧн быд коми мортлы зэв ясыд: культура медводз вайӧ мортлӧн ловлы бурсӧ, пӧткӧдӧ сылысь сьӧлӧмпӧтсӧ, сетӧ став вежӧрлы нимкодьлун да бур аскылӧм. Мортыс кӧ ловбура, тайӧ культураа морт, мортыс кӧ ловбуртӧм, сылӧн культураыс абу.
Вель ӧдйӧ сӧвмӧ бӧръя дасвояснас и термин инасыс (системаыс), медводз кывтуяланыс. Кыв велӧдігӧн пондісны паськыда пыртны коми терминъяс. Сӧмын мыйлакӧ тайӧ дӧзмӧдӧ ӧткымын ай-мамӧс, мыйысь шемӧс весиг босьтӧ. Кольӧм во Кӧрткерӧс районса ӧти неыджыд сиктысь мам-бать шыӧдчӧмаӧсь корӧмӧн дугӧдны коми кыв урокъяссӧ сӧмын сы понда, мый велӧдчан небӧгъясас уна выль коми терминыс. Челядьӧс пӧ тайӧ сӧмын сьӧктӧдӧ, а верстьӧ йӧзлы татшӧмъясыс тӧдтӧмӧсь. Но сэк жӧ ай-мам оз повны мукӧд предметын бергалысь уна лыда терминысь, шуам, математикаса интегралысь, синус-косинусысь, тангенс-котангенсысь да с.в. Тыдалӧ, сиктса мам-батьлы тайӧ ставыс зэв гӧгӧрвоана, а вот коми кывъясыс мыйлакӧ гӧгӧрвотӧмӧсь.
Тані быть колӧ висьтыштны, кытысь воӧма терминологияыс. Быд кыв велӧдігӧн колӧ унатор гӧгӧрвоӧдны торъя термин отсӧгӧн, таысь ӧтдор лингвистика, кыдзи наука, оз жӧ вермы сӧвмыны ас метакывтӧг. Шуам, шы да шыпас кыдзи терминъяс быть колӧ тӧдны быд велӧдчысьлы первойсяньыс. Европаса наукаын кывтуялан терминологияыс медводз вӧлӧма грек да латынь подув вылын, а сэсся уна кывйын сійӧс вуджӧдӧмаӧсь, вӧчӧмаӧсь калькаяс либӧ лӧсьӧдӧмаӧсь аскывъя подулын нин. Рочын латин терминъяссӧ заводитӧмаӧсь вочасӧн вуджӧдны XІV нэмсянь, а дзоньнас терминологияыс артмӧма М. В. Ломоносовлӧн 1755 воын йӧзӧдӧм «Российская грамматика» небӧгын. Шуам, подлежащее кывйысь ӧні некод нин оз аддзы, мый код улын куйлӧ. Вӧлӧмкӧ, татшӧм тешкодя важӧн вуджӧдӧмаӧсь латин кывйысь
Миян коми кывтуялан терминология сӧвмӧ 1813 восянь, Ф. Козловлӧн «Зырянская грамматика» небӧгсянь. Сэні пыртӧма вель уна коми термин нин, шуам кӧть, бургежанъ «правописание», вежлӧг нимъяс нимъ — нимтан, рӧдъ — асалан, сетамъ — сетан, винитӧмъ — керан; корӧмъ — вокатив вежлӧг; карӧмъ — керанторъя.
Сэсся Георгий Степанович Лыткин 1889 воын йӧзӧдӧм аслас «
XX нэмса 20–30-ӧд воясӧ коми терминология тырвыйӧ дзоридзалӧ, сійӧс пыртӧма вӧлі ичӧт да шӧр школаясӧ. Шуам, кадакыв «глагол» сэки паськыда вӧлі бергалӧ Илля Васьлӧн уджъясын. Сэсся 40–80-ӧд воясӧ мӧдарӧ вӧчисны, став коми терминсӧ школаса небӧгъясысь киритісны, матӧ ставыс сэсся лои роч, некымын кывйысь кындзи (шы, кыввуж, кывбӧр да мук.). Унджык верстьӧ коми йӧзыс велӧдчӧма рочмӧдӧм терминология отсӧгӧн да оз тӧд выльӧн пыртӧм коми терминъяссӧ. Тайӧс тӧд вылын кутӧмӧн дасьті неыджыд таблица, кытысь позьӧ аддзыны кывсикасъяслысь нимъяс англия, немеч, роч, коми да удмурт кывъясын. Позяс ӧти сайын и ӧткодявны тайӧ кывъяссӧ.
Кыдзи аддзам, англия кывйын кольӧма кызвыннас латинысь босьтӧм кыввор, немеч кывйын шӧрипӧв лоӧма, ас немеч да латин подула кывъясыс бергалӧны ӧттшӧтш. Рочын ставсӧ вуджӧдӧма, роч кыв отсӧгӧн гӧгӧрвоӧдӧма кывсикасъяслысь вежӧртассӧ. Комиын да удмуртын кывъяссьыс тшӧтш тыдалӧ пытшкӧсса вежӧртасыс, шуам, лыдакыв + лыд петкӧдлысь, нимвежтас + ним вежысь, кадакыв + кад вылӧ индысь да с.в. Коми челядьлы тайӧс вежӧртны зэв кокни, абу сьӧкыд. Ёна сьӧкыдджык тайӧс гӧгӧрвоны, тыдалӧ, налӧн ӧткымын ай-мамлы.
Сӧмын колӧ тӧдчӧдны ӧтитор: велӧдчан небӧгъяссӧ гижӧны да йӧзӧдӧны челядьлы, велӧдчысьяслы. На сайын коми йӧзлӧн аскиа луныс.
