НИМАЛАНА УДМУРТӦС ПЫДДИ ПУКТӦНЫ

Неважӧн вичмис ветлыны Ижкарӧ зэв аслыспӧлӧс ӧксьӧм вылӧ. Ноябрь 25-27 лунъясӧ Удмурт Республикаса юркарын муніс «Удмурт войтырлӧн этногенез. Этнос. Кыв. Культура. Эскӧм» конференция, кодӧс вӧлі сиӧма Михаил Гаврилович Атамановлы. Сылы тырис 65 арӧс.

Коді тайӧ мортыс? М. Г. Атаманов удмурт лингвист, вуджӧдчысь да вежа ай, филологияса доктор, сэтчӧс республикаын нималана морт.

Чужлӧма Вуж Эгра (Важ Эгра) сиктын. Велӧдчӧма медводз зоотехникӧ. Служитӧма армияын. Сэсся вежӧма оланвизьсӧ, пырӧма велӧдчыны Ижкарса пединститутӧ, кӧсйӧма лоны удмурт кыв велӧдысьӧн. Велӧдчигас кутӧма туясьны. Водзӧ босьтӧма тӧдӧмлунъяс Эстонияын, Тарту университетса аспирантураын. Кык воӧн гижӧма кандидатлысь уджсӧ нималана профессор Пауль Аристэлӧн юрнуӧдӧм улын. Михаил Гаврилович туялӧма иннимъяс да удмуртъяслысь важ рӧд нимъяс.

Перестройка кадӧ унатор вылӧ М. Г. Атамановлӧн видзӧдласъясыс вужвыйӧн вежсьӧмаӧсь. Сійӧ мунӧма наукаысь вичкоӧ, пондӧма служитны дякӧн православнӧй вичкоын да ӧттшӧтш босьтчӧма вуджӧдны удмурт кыв вылӧ ен небӧгъяс, а сэсся и Библиясӧ.

Тайӧ конференция вылас волісны унаӧн. На пиысь 15 морт суйӧр сайысь, 18-ӧн Россияса мукӧд инъясысь, 76 морт Удмуртияысь. Первой лунас конференцияыс вӧлі зэв мича дворечын, «Войтыръяслӧн ёртасян керкаын». М. Г. Атамановӧс нимӧдӧмыс да чолӧмалӧмыс яръюгыда петкӧдліс тайӧ мортыслысь ыджыд тӧдчанлунсӧ. Сы дорӧ волісны и Швецияын Библия вуджӧдан институтса веськӧдлысь Бранислав Кальцевич, Хельсинкиын уджалысь редакторъяс Анита Лааксо да Марья Картано, Петрозаводскысь, Таллинысь, Уфаысь, Перымысь, Кудымкарысь, Сыктывкарысь да мукӧдлаысь уджъёртъяс. Докладъяс кывзӧмысь кындзи ӧксьӧмсӧ котыртысьяс дасьтӧмаӧсь зэв озыр культураа уджтас. Вӧліны «Италмас» да «Мюрагай» котыръяслӧн концертъяс, коймӧд лунас ылі муысь воысьясӧс нулісны М. Г. Атамановлӧн чужан сиктас.

Медводз автобусыс веськӧдчис Татарстанлань. Сӧмын Удмуртия да Татария мудорас сійӧс сувтӧдісны удмурт сиктса поп да сьылысь-йӧктысьяс, найӧ вердыштісны-юктӧдыштісны мунысь йӧзсӧ, сьылісны удмурт ног вичко сьыланъяс, сьӧлӧмсяньыс чолӧмалісны Михаил вежа айӧс да сиисны крепыд дзоньвидзалун да быд бурсӧ.

Водзӧ туйыс вайӧдіс Елабуга карӧ. Сійӧ сулалӧ Кама да Тойма юяс ӧтлаасянінын. Видзӧдлім карсӧ, пыралім серпасасян музейӧ, мукӧдлаӧ. Вӧлӧмкӧ, тайӧ инас коркӧ зэв важӧн овлӧмаӧсь пермяна, удмуртъяслӧн да комияслӧн пӧль-пӧчьясыс, но сэсся бӧрыньтчӧмаӧсь войвывлань. Кӧть и мунӧмаӧсь абу ылӧ. Сідз, М. Г. Атамановлӧн Вуж Эгра сиктыс Елабугасянь 30 километр сайын сӧмын. Шензьӧдіс мича Елабуга кар, кӧні уна музей да культура шӧрин. Волім Марина Цветаевалӧн керка-музейӧ. Буретш сэні сійӧ олӧма бӧръя 10 лунсӧ да дзескыдінӧ пуксьӧдӧмысь полӧмӧн керка водзвежӧсас помалӧма асьсӧ.

Бурног шензьӧдіс Татарстан: шыльыд туйяс, выль мича мечетьяс, быд сиктӧ воысь биару трубаяс, татара да роч ног гижӧдъяс (туйпасъясын, вузасянін нимъясын, мукӧдлаын).

Пемдігас нин воим 400 олыся Вуж Эгра сиктӧ, пыралім сэтчӧс музейӧ да школаӧ. Велӧдчанінас вӧлі котыртӧма кыпыд рыт, сьылӧм-йӧктӧмӧн да казьтылӧмъясӧн, Михаил вежа айӧс нимӧдӧмӧн. Татарстансянь неылын тайӧ сиктыс дзоньнас удмурт кывъя: уличын да школаын верстьӧ да челядь ставныс повтӧг сёрнитӧны удмурт ногӧн. Сы мында удмурт сьыланкыв сьылісны. Тыдаліс бура, М. Г. Атамановӧс ставныс ёна пыдди пуктӧны, удмуртъяс пӧвстын сэтчӧс кывъя вичко службаяс пыр паськалӧны, дзоньнас войтырыс ловнас кыпӧдчӧ. Тайӧс вежӧртӧмыс, гашкӧ, лои ветлӧм дырйиыс медся ыджыд бурторйӧн, сьӧлӧмӧс шонтанаӧн.