БӦРДТӦМ КАГАТӦ ОЗ ГЫЧӦДНЫ
«Коми му» юӧрпас-газетын рака тӧлысь помын петавліс Михаил Ладановлӧн «Куйлысь из улӧ ваыд оз письт» гижӧд. Матӧ став гижӧмторйыс улӧ ме эськӧ орччӧн ассьым кырымпасӧс пукті, ӧд газетын уджалысь сё збыльсӧ гижӧ: коми кывлӧн ас республикаын доныс ичӧт, сійӧ оз кыв юралысьяссянь да весиг коми йӧзлӧн чукӧртчӧмъяс вылын сёрниыс мунӧ оз ас, а йӧз кывйӧн, дай асьныс комияс оз ёна зільны вужйӧдны-паськӧдны чужан сёрнисӧ.
Таво тӧвнас волі Сыктыв районысь петавлӧм йӧзкытшлӧн чукӧртчӧм вылӧ. Пыри коми культура шӧринса водзвежӧсас да нимкодьмылі: гӧгӧр сулалӧны торъя чукӧръясӧн кызвынсӧ олӧма нин йӧз да варгӧны-сёрнитӧны комиӧн, казьтывлӧны важсӧ да юасьӧны ӧніясӧ. Сӧмын чукӧртчӧмыслӧн воссьӧм бӧрын серпасыс вуж выйӧн вежсис: сійӧ жӧ йӧзыс ӧтитӧг рочасьны пондісны ӧта-мӧд водзас. Тӧкӧтьӧ таысь эз шогӧд да ӧдва кутчыси сэтысь петӧмысь. А ӧд ставыс коми вӧліны сэн, Сыктыв районса сикт-грездысь петавлӧм йӧз, абу кыськӧ Рязаньысь ли Тамбовысь ыстӧмаяс...
Мӧдтор вылӧ позьӧ индыны Ладанов ёртлӧн висьталӧмтор дорӧ содтӧд пыдди. Быд Выль во водзвылын Коми Республикаса Юралысь чолӧмалӧ Комиын олысьясӧс локтан воӧн да сиӧ став бурсӧ, но быд во сӧмын рочӧн. Коми йӧзӧс чужан муас ас чужан кывнас нэмнас на эз чолӧмавны Выль во водзвылын! А мыйла эськӧ эз позь чолӧмавны тшӧтш комиӧн, кыдзи колӧ эськӧ вӧчны кывъяс йылысь оланпас серти? Юралысьыс ӧд ассьыс ёрд-кывсӧ (клятва) комиӧн тшӧтш лыддьӧ тайӧ ыджыд арта уджӧ пуксигӧн. Оз ӧмӧй позь чолӧмалӧмсӧ сылы гижны да пуктыны ныр улас? А ӧд В. А. Торлоповлы отсасьысьӧн уджалӧ С. И. Габов, Типӧсиктысь петлӧм айлов. Сыктывкарса канму университетса коми юкӧн помавлӧма, коми кыв велӧдысьлысь диплом босьтӧма.
Дерт, содтавны позьӧ унасьыс на уна. Бура гӧгӧрвоана: веськӧдлан котырсянь ыджыд отсӧгтӧг да ёна зільӧмтӧг коми кывйыд вылӧдз оз на кыпав. Отсӧг-мыджӧдыс колӧ медводз сьӧмӧн. Со М. Ладанов пасйӧ, йӧзӧдӧма пӧ роч-коми да коми-роч кывчукӧръяс, уна вылькыв-неологизм пырӧ, на лыдын вӧрпромовмӧс «леспромхоз», ловнуӧдысь «вдохновитель», сюраныр «носорог» да мукӧд. Сӧмын оз на ставыс тӧдны тайӧ выльпыртӧмъяссӧ. А кыдзи сійӧс и тӧдмалан, ёна кӧ весиг и кӧсъян? Вай ӧткодялам: выль коми-роч да роч-коми кывчукӧръяссӧ миян озыр республиканым лэдзӧма сӧмын кык сюрсӧн, ӧтисӧ дай мӧдсӧ. А вот 1961 воын «Комиа-роча словарь» петавлӧма 11 сюрс, 1966-ӧд воын
Ме ачым выль кыввор чукӧртысьясысь ӧти да бура тӧда ӧнія небӧг лэдзан ноксӧ. Сідз, 2003-ӧд воын нин лӧсьӧдлім «Выль кыввор» кывкуд, сетім ки помысь гижӧдсӧ Коми небӧг лэдзанінӧ, чайтім, ӧдйӧ йӧзӧдасны, ӧд татшӧм кывчукӧръясыс век ёна колӧны. Но сэки планас тайӧ уджсӧ эз пыртны, виччысьлӧй пӧ. Сэсся миянлы воис мӧвп корны сьӧм Суомиысь, Хельсинки карын уджалысь А. Кастрен нима котырсянь. Найӧ сетыштісны сьӧм да 2005-ӧд воын артмис лэдзны кывкудсӧ зэв этшаник лыдӧн — сӧмын 400 небӧг. Тиражыс разаліс тӧлысь-мӧдӧн: лои сетӧма небӧгъяссӧ дон босьттӧг библиотекаясӧ, вылыс велӧдчанінъясӧ, комиӧн петан газет-журналын уджалысьяслы да с.в. Выль кыввора небӧгнымӧс казялісны, сійӧн вӧдитчӧны унаӧн. Та бӧрын сэсся ми важ йӧрышас содтавлім выльӧн чужӧм-артмӧм кывъяссӧ да бара сетім Коми небӧг лэдзанінӧ выльмӧдӧм нин небӧг баласӧ. Мед, мися, ыджыдджык лыдӧн петас тайӧ уджыс да веськалас нӧшта сиктса школаясӧ, уна мукӧдлаӧ, мед быд кӧсйысь вермас аслыс сійӧс ньӧбны. Таво тулыс чукӧртчылӧма Печать агентство бердын торъя комиссия, видлалӧмаӧсь тшӧтш и миянлысь уджбаланымӧс (проектнымӧс). Шуӧмаӧсь не пыртны сійӧс сідз шуана «
Со и артмӧ, коми кыв сӧвмӧдан позянлуныд вель ичӧт, ӧд ӧнія донъясӧн ас удждон вылӧ коми йӧзыдлы уна лыда небӧгтӧ авторъяс оз вермыны йӧзӧдны, кӧть кыдзи сэсся эн горзы да гиж выль кывчукӧръяслӧн коланлун йылысь. Но горзыны колӧ! Чӧв олӧмнад и неыджыд воськов водзӧ оз артмы. М. Ладанов гижӧд ним пыддиыс босьтӧма роч шусьӧг да комиӧдӧма. Коми йӧзыд тайӧтор йылысь мӧдджыка шулывлӧны: «Бӧрдтӧм кагатӧ оз гычӧдлывны!»
