КАЗЫМ ЮВЫВСА КОМИ ИННИМ
Екатеринбург-Катьӧкарын Уралса университетбердса небӧг лэдзанінысь петӧма ыджыд йӧрыша туялан небӧг. Шусьӧ
Тайӧ аньыс вель унаысь нин воліс Сыктывкарӧ, лыддьывліс ассьыс докладъяс, унатор юасьліс кывъя иннимъяс йылысь. Ачыс Татьяна Николаевна уна во чӧж нин чукӧртӧма да туявлӧма Рытыввыв Сибирысь Казым югӧгӧрса иннимъяс, кызвыныс наысь артмӧ хант кывйысь, ӧд сэні нин олӧны йӧгра войтыръяс.
Туялысь пыдісянь видлалӧма хант иннимъяссӧ, быд боксяньыс серпасалӧма найӧс. Чорыд дорыша тайӧ ыджыд мича небӧгсӧ отсалӧма йӧзӧдны Хант-Манси автономия кытшысь веськӧдлан котыр, лишӧдӧма та вылӧ тырмымӧн сьӧм. Дзоньнас небӧгсӧ гижӧма зэв озыр материал подув вылын, сійӧс торйӧн нин любӧ лоӧ лыддьыны иннимъяс туялысьяслы да хант йӧзлы. Но оз сӧмын налы.
Унатор сэтчӧс иннимъясас кольӧма коми йӧзсянь, мӧд ногӧн, тайӧ ылыс инъясас эмӧсь тшӧтш аслыспӧлӧс коми места нимъяс. Т. Н. Дмитриева вель пыдісянь туялӧма найӧс. Медводз сійӧ видлалӧма важ волӧмсӧ, комилысь Сибырӧ писькӧдчӧмсӧ. Медводдза комиясыс веськавлӧмаӧсь Казым ю ковтысӧ XІ-XVІ нэмъясӧ нин, вель унаӧн пышъялӧмаӧсь христиана эскӧмӧ мырдӧн пыртӧмысь да роч каналӧмысь. Водзӧ сэсся котыръясӧн коми йӧз волывлӧмаӧсь вӧралан да вузасян могысь. Урал университетса археологъяс кодйӧмаӧсь Шеркалы сикт дорысь важ комияслысь кык важ карвыв. Шеркалы нимсӧ туялысьяс петкӧдӧны комиысь — Шӧркар нимысь. Но тайӧ важ йӧзыс вочасӧн вуджӧмаӧсь хант кывйӧ. Ӧнія казымса комиясыс петлӧмаӧсь изьватасысь, найӧ заводитӧмаӧсь вуджавны Из сайӧ XІX-ӧд нэм шӧрсянь кымын. Буретш Казым сиктын унджыкыс и олӧны, весигтӧ сэтчӧс хантъясыс комиӧн овмӧдӧм сикт юкӧнсӧ шуӧны Зырянский крайӧн.
Коми иннимыс ӧні бергалӧ оз сэтшӧм тшӧкыда. Тайӧ Надым юлӧн вожъяс Лёкъю, Ягъю, Ниаюр, Пыжашор, Горничашор, Авкопетаншор, Лысмыльк, Лыхма юлӧн вожъяс Пажъю (Пежъюысь), Шаръю (Шӧръюысь). Вель уна коми кыв кольӧма хант кывъя иннимъясӧ. Хантъяс найӧс шуӧны асланыс ногӧн, дерт: керас (керӧс), екар (егыр), вис, шак (пу вылын быдман тшак), тас да мукӧд кыв. Но вель уна зэв важ коми инним измӧма сэтчӧс йӧз сёрниӧ. Рочьяс да хантъяс оз и тӧдны налысь коми артманногсӧ. Тайӧ висьталӧ: коми йӧз медводдзаяс лыдын овмӧдлӧмаӧсь тайӧ инъяссӧ да пукталӧмаӧсь налы коми нимъяс. Шуам, Юильск сикт нимсӧ хантъяс лыддьӧны рочӧн, кӧть нимыс артмӧ ю йыл коми кывтэчасысь. Важ гижӧдъясын вӧлӧма Юйилкар ним. Чуиль/Чуели сикт нимысь тыдалӧ чой йыл кывтэчас. Важ гижӧдъясысь тшӧтш тӧдса, мый XVІ-XVІІ-ӧд нэмъясӧ важ Хань ӧксы улын вӧлӧма кык коми кар Черикор (Черикар) да Келчикар (Кельчикар). Татчӧ содтам: хантъяс ас сёрниас босьтӧмаӧсь кельчи кывсӧ, на ногӧн сійӧ юргӧ кельси.
Ӧти кывйӧн кӧ, Т. Н. Дмитриевалӧн выль небӧгыс сетӧ зэв уна тӧдӧмлун Рытыввыв Сибыр тӧдмалысьлы, петкӧдлӧ тшӧтш и сэтчӧс муяс овмӧдӧмын комияслысь зільӧмсӧ.
