ПОДУЛЫС — ЧУЖАН КЫВ
Юӧртлім нин, мый моз (август) тӧлысся 15–20-ӧд лунъясӧ Марий Эл республикаын аслас ыджыд ӧксьӧма (конгресс) вылӧ чукӧртчылісны мусярвывса финно-угроведъяс — кыв туялысьяс, фольклористъяс, литературоведъяс, историкъяс. Комиысь сэтчӧ ветліс 38 морт, Россия пасьталаысь миянысь неуна унджык вӧлі сӧмын мордва. Ставыс жӧ чукӧрмыліс 500-ысь унджык гӧсьт, на лыдын суйӧр сайысь 200 гӧгӧр морт, медунаӧн Финляндияысь да Венгрияысь.
Йошкар-Ола паныдаліс миянӧс, Комиысь ветлысьясӧс, жар шондіа лунӧн. Карӧ пыртӧдз на А. С. Казимовӧн юрнуӧдӧм улын сэтчӧс туялан-корсьысян институтса уджалысьяс ворсісны баянӧн, сьылісны марий частушкаяс да чӧсмӧдлісны блинӧн, юанторъясӧн. Овмӧдісны «Сосновый бор» санаторийӧ, кар саяс мича пожӧма ягын шойччанінӧ. Сійӧ жӧ рытас бурпӧт чӧсмӧдлісны быд сикас сёян-юаннас.
Аскинас, моз 15-ӧд лунӧ, ӧксьӧмаыс воссис зэв мича да ыджыд Марий драмтеатрын. Кыпыд чукӧртчӧм вылас воӧмаӧсь вӧлі гырысь веськӧдлысьяс, на лыдын Марий Элысь президент Леонид Маркелов, Каналан Думаӧ бӧрйӧмаяс, финн-йӧгра войтыръяслӧн комитетӧн веськӧдлысь В. П. Марков, мукӧд. Президиум пызанас медводдза визяс пукалісны эз туялысьяс, а ыджыд веськӧдлысьяс. Нуӧдісны восьтан ӧтпусксӧ эз традиция серти некымын кыв вылын, а дзик ӧти кывйӧн — рочӧн. Марий Элысь президент аслас сёрниас кыдз вермис ошкис республика сӧвмӧдӧмын ассьыс уджсӧ, висьталіс экономикаын да культураын шедӧдӧмторъяс йылысь. Татчӧ колӧ содтыны сійӧс, мый конгрессӧдзыс Марий Эллысь делӧяссӧ унаысь видлавлісны Европаса Ӧтувлунын, сэтчӧс дзугъяс йылысь гижлісны суйӧрсайса газетъясын. Весигтӧ Суомиысь президент Т. Халонэн элясьӧма Владимир Путинлы, чинтӧны пӧ Марий Элын чужан кыв вылын школаын велӧдӧм, тшӧтшлӧны телепередачаясысь ас кывъя уджтасъяс, нӧйтӧны да виалӧны национальнӧй движениеын водзмӧстчысьясӧс, журналистъясӧс да с.в. Тайӧс тӧд вылӧ босьтӧмӧн сэтчӧс республикаса юралысьяс босьтӧмаӧсь нырвизь — петкӧдлыны конгресс вылӧ воысьяслы, мый сэні ставыс бур, некутшӧм дзуг ни кодӧскӧ дзескӧдӧм абу. Тайӧ могсӧ сэсся и ставӧн зілисны пӧртны олӧмӧ, ошкисны сэтчӧс веськӧдлысьяссӧ да президентсӧ.
Но, дерт жӧ, воысьясыслы медъёна окота вӧлі сёрнитны туялӧмъяс йылысь. Куим лун 25 секция да некымын симпозиум вылын юргисны тыръюӧръяс (докладъяс). Зэв унатор видлалӧма лои и мӧвпъясӧн юксигӧн. Медуна воысьыс вӧліны кыв туялысьяс. Тайӧ висьталӧ сы йылысь, мый и войдӧр моз финно-угроведениелӧн сюрӧсӧн вӧлі дай кольӧ лингвистика. Ачым ме сёрниті коми, удмурт да марий кывъясын пуризмлань синӧм да ордвуж кывъясӧ выль кыввор пыртӧм йылысь. Россияса ордвужа матӧ быд кыв ӧні заводитіс озырмыны чужан кыв подув вылын артмӧм кывъясӧн. Тайӧ бура тыдаліс и Йошкар-Оласа уличьяс вылын — ӧдзӧсъяс весьтас ӧшалісны выльӧн чужтӧм кывъяса вывескаяс: «Йошкар-Ола»
Моз 19-ӧд лунӧ став волысьсӧ нулісны марий сиктъясӧ. Коми войтыр ветлісны юркарбердса Медведевск районӧ. Тӧдмӧдісны сэтчӧс сиктъясӧн, петкӧдлісны вӧвъяслысь котраланін, шоч пемӧс видзанін, вӧліны и концертъяс да гӧститӧдчӧм.
Быдлаын лышкыда гӧститӧдӧмаӧсь воысьяссӧ, унаысь и вывтіасьӧмӧн. Уна воысьӧс чуймӧдӧма нӧшта ӧтитор: вывті ёна да синмӧ шыбитчӧмӧн миянӧс видзис милиция, гӧгӧр ветлісны погона йӧз, унаӧн пистолет-беддяӧсь. Весигтӧ автобусӧн мунігӧн быд сиктын 200–300 метр костын вӧлі сулалӧ служивӧй да чолӧмалӧ миянӧс веськӧдӧм чуньяссӧ кӧсича дорас инмӧдӧмӧн. Дерт, тайӧ вывтіа видзӧмыс дӧнзьӧдӧ вӧлі, ӧд быттьӧ Чечняӧ ли Иракӧ локтім.
Ӧксьӧма помасигкежлас ывлаыс кӧдздӧдіс, зэрласьны пондіс. Моз 20-ӧд лунӧ конгрессӧ кыпыда тупкисны да шуисны, мый XІ-ӧд ӧксьӧмаыс лоӧ бара вит во мысти Венгрияын.
