ВАЖВЫЛӦМСӦ ТУЯЛӦМӦН
«
Чужан му туявны ёнджыкасӧ пырӧдчӧны история да обществоведение велӧдысьяс. А вот Александр Некрасов, Емдін районса Гам школаысь вӧвлӧм директор, нэм чӧжыс велӧдӧма математика. Сы йылысь кыпыд очерк гижӧма нылыс, Коми наука шӧринса Кыв, литература да история институтысь филологияса кандидат Галина Некрасова.
Галина Александровна коркӧ юалӧма батьыслысь, мыйла сійӧ — челядьӧс математикаӧ сибӧдысь-велӧдысь — пырӧдчӧ чужан сиктыслысь важвылӧмсӧ туялӧмӧ.
Батьыс ньӧти чуклявтӧг вочавидзӧма:
— Ме радейта Гамнымӧс!
Александр Ивановичлӧн коми литератураын эм аслас сайним (псевдоним) — Гамса Некрасов. Нэм чӧжыс сійӧ лэдзӧма челядьлы висьтъяса да кывбуръяса небӧгъяс.
Дасьтылӧма и Гамса нималана войтыр йылысь гырысьджык гижӧдъяс. На лыдын, шуам, Америкаса социолог Питирим Сорокин, кодлысь нимсӧ сетӧма Сыктывкарса государственнӧй университетлы.
Гамысь жӧ петлӧмаӧсь Коми автономиялы подув пуктысь Дмитрий Батиев, медводдза коми роман гижысь Павел Доронин, коми велӧдчан небӧг тэчысьяс Степан Коновалов да Николай Седьяков, этнограф Георгий Старцев, поэтъяс Пантелеймон Образцов да Василий Власов, кодлысь «Тӧдса пилот» сьыланкывсӧ радейтӧ том йӧзлӧн куим-нёль кӧлена нин.
Ассьыс вежӧра войтырсӧ Александр Иванович мудзлытӧг нимӧдӧма газет-журнал лист бокъясын дай торъя небӧгъясын.
Эльвира Яливчук (нывдырйиыс — Попова) тайӧ выль небӧгас йӧзӧдӧма аслас бать Фёдор Фёдорович Попов да коми поэт Серафим Алексеевич Попов костын зумыд да бур йитӧдъяс йылысь очерк.
Фёдор Фёдорович вӧлӧма Ыджыд тыш вылын, 1943 воӧ ранитчӧмӧн локтӧма гортас да Шойнатыын уджалӧма школаын, кызь во дорвыв дасьтӧма коми кывйысь велӧдчан небӧгъяс. Сылысь зільӧмсӧ вӧлі донъялӧма 1947 воӧ Великӧй Отечественнӧй война дырйи бура уджалӧмысь медальӧн.
Коми поэт Серафим Попов бура тӧдлӧма Фёдор Фёдоровичӧс да сиӧма сылы «Велӧдысь» поэма, коді петавлӧма 1960 воӧ «Лӧз енэж улын» кывбуркудйын.
Поэмаыс юргӧ кыпыда:
Ланьтӧма ыджыд посёлок,
Быдӧнӧс личкӧма ун.
Сӧмын учитель пыр олӧ,
Шойччыны ӧтнас оз мун.
Шоча мӧй ковлывлӧ сылы
Вой шӧрӧдз пукавны тадз?..
Серафим Попов абу сӧмын вӧрӧглы паныд тышын дорйӧма Чужан мунымӧс, но и поэзия кывйӧн серпасалӧма ас му дорйысьӧс, ярскӧба гижӧма вир кисьтана тышын сӧветскӧй йӧзлӧн Вермӧм йылысь.
«Дас квайт гвардееч», «Микушев генераллӧн 41-ӧд дивизия йылысь» поэмаясас сійӧ ыдждӧдлӧма Николай Микушевӧс — коми мортӧс, коді аслас салдатъяскӧд тшӧтш пуктӧма юрсӧ вир кисьтана косьын.
Тылын фронтлы отсӧг сетӧм йылысь поэт тэчӧма уна кывбур, лыддьысьысьлысь сьӧлӧмсӧ торйӧн нин вӧрзьӧдӧ сылӧн «Машук» лирическӧй поэмаыс.
Эльвира Фёдоровна аслас гижӧдын сьӧлӧмсяньыс аттьӧалӧ Серафим Поповӧс и Чужан му дорйӧмысь, и фронт вылын Вермӧм дорысьясӧс да тылын уджалысьясӧс кыпыда серпасалӧмысь.
Авторлы нимкодь, мый ыджыд таланта поэтлы сетӧма «Коми Республикаса нимйӧза поэт» почёт ним.
Кыдзи школаса музей вочасӧн лоӧма велӧдчысьясӧс патриотическӧя воспитайтан шӧринӧн, гижӧма Поёл сиктса школаын ІX классын велӧдчысь Полина Сямтомова.
Полина серпасалӧма быдлунъя уджсӧ аслас пӧчлысь — Ольга Васильевна Александровалысь, коді 25 во сайын котыртӧма велӧдчысьяс пӧвстын Поёл сиктлысь важвылӧмсӧ туялан кружок.
Заводитӧмаӧсь сиктлысь нэмӧвӧйся паськӧм, гортгӧгӧрса эмбур чукӧртӧмсянь, сэсся вочасӧн вуджӧмаӧсь патриотическӧй уджӧ: туялӧмаӧсь войнаса ветеранъяслысь олӧм-уджсӧ, тӧдмасьӧмаӧсь Иван Павлович Горчаковкӧд, налӧн сиктысь петлӧм Сӧветскӧй Союзса геройкӧд, волысьӧмаӧсь Питерын олысь сылӧн семьякӧд.
Полина Сямтомова аслас гижӧдӧн эскӧдӧ лыддьысьысьӧс, мый талунъя Поёл сиктса музейын уджалӧны ӧзъян сьӧлӧма войтыр. Ольга Васильевна уна во чукӧртӧма ас кыӧм дӧраысь паськӧм. Сарапаныс сюрӧма некымын, а айлов дӧрӧмыс ас сиктаныс абу вӧлӧма.
И со 2006 воӧ Санкт-Петербургысь поездӧн локтігӧн Ольга Васильевна некымын час кежлӧ сувтлӧма Котлас карӧ да антикварнӧй лавкаысь аддзӧма важъя кадся айлов дӧрӧм. Аньлӧн синмыс ӧзйӧма сійӧс ньӧбны. Но дӧрӧмыс вӧлӧма дона — 800 шайта. Аньлӧн кузь туй бӧрад сы мында сьӧмыс абу кольӧма. Ольга Васильевна водзӧсалӧма туйёртъясыслысь колана мындасӧ, и дыр корсяна экспонатыс ӧні нимкодьӧдӧ Поёл школаса музейӧ волысьясӧс!
Полина Сямтомовалӧн тайӧ гижӧдыс тӧдчымӧн кыпӧдӧ Ольга Васильевналӧн став сьӧлӧмсянь радейтана уджыслысь донсӧ.
* * *
Ыджыд аттьӧ колӧ шуны Коми Республикаса каналан службаӧ велӧдан академиялы миян пӧль-пӧчлӧн важвылӧм йылысь став тайӧ юӧр-гижӧднас тӧдмӧдӧмысь.
