МЫЙСЯМА ЙӦЗ МИ, КОМИЯС?..
(Виктор Напалковлӧн выль небӧг йылысь)
Вежон куим сайын «Ордым» небӧг лавкаын зільысь аньяс сетісны меным Коми муын нималана гижысь Виктор Напалковсянь козин — вель ыджыд йӧрыша небӧг, нимыс «Олӧмысь лист бокъяс».
Медводз воис юрӧ мӧвп — мися, гижӧма, тӧдӧмысь, аслас кузь олӧм йылысь роман-хроника сямаӧс, Питирим Сорокин, Палалей Кале (Каллистрат Жаков) да Александр Некрасов моз. Бӧрынджык водзсӧ лыддьӧм бӧрын гӧгӧрвои ассьым сорсьӧмӧс: вӧлӧмкӧ, важ бур тӧдсаӧй пыртӧма ӧти небӧгӧ газетъясын петавлӧм ассьыс уна лыда гижӧд (1987–2017-ӧд вояссяӧс). Збыльысьсӧ матӧ ставыс петавлӧма «Югыд туй» (ӧні «Коми му») газетын. Мыйлакӧ «Войвыв кодзув» журналын гижысьыс йӧзӧдлӧма сӧмын ассьыс повесьтъяссӧ да романъяссӧ, дерт, кывбуръяссӧ тшӧтш. Сідзкӧ, выль небӧгас лои сылӧн чукӧртӧма уна во чӧжӧн йӧзӧдӧм публицистика уджъяс.
Водзвыв нин позьӧ чолӧмавны Виктор Егоровичӧс ыджыд вермӧмӧн: ӧти йӧрышӧ лои ӧтувтӧма газетъясысь уна статья, медводз коми литература, небӧг йӧзӧдӧм да вузалӧм йылысь, аслас шонъянӧй гижысь-ёртъяс да уна мукӧдтор йылысь. Дерт, вель унатор йылысь гижӧма уна статьяын ӧткодь кывъясӧн, но тайӧ оз чинты небӧгыслысь донсӧ. Гӧгӧрвоана, мыйла — некутшӧм абу нин ловъя дай ӧнія ловъя коми гижысь ассьыс та мында газет гижӧдсӧ эз на йӧзӧдлы.
Немся тані ог кӧсйы кузя висьтавлыны став гижӧмтор йывсьыс, колӧ быдӧнлы босьтны тайӧ небӧгсӧ киас да лыддьыны.
Ӧнія том йӧзлы лыддигас унатор лоас выльторйӧн, шуам, 1987 воын «Би кинь» журнал петавлӧма 12.000 тиражӧн (бӧръя номерыс 644 лыда), сэки уджавлӧма Коми небӧг лэдзанін да йӧзӧдлӧма коми небӧгъяссӧ 2–4 сюрса тиражъясӧн, коми небӧгъяс позьлӧма ньӧбны медся ылыс сиктъясын, небӧгысь гонорар вылӧ кодсюрӧ ньӧблӧма весиг машина да уна мукӧдтор.
Виктор Напалков и ачыс небӧгас шогсьӧ зэв уна буртор воштӧм вӧсна, кӧть и мыйкӧяслы войдӧр ёнакодь паныд вӧлӧма.
Вайӧда татчӧ гижысьлысь некымын шуӧм, код улын эськӧ ачым окотапырысь кырымаси, сідзи жӧ мӧвпала, донъяла бӧръя 30 во чӧжся вежсьӧмъяссӧ да: «Мыйсяма йӧз ми, комияс? Колим ки тырӧ тӧрмӧн, а сідз эг и велавлӧй пыдди пуктыны ӧта-мӧдӧс»; «Сэтшӧмӧсь тай ми, комияс: этша отсалам ӧта-мӧдлы, ог шуӧй бур кыв, кор колӧ, вежалам ӧта-мӧд вылӧ»; «Коми литератураысь бырис поэма жанр», «...мемуарнӧй литература миян, комияслӧн, абу — кызьӧд вояссянь талунъя лунъясӧдз босьтӧмӧн» да с.в.
Ӧнія миян кадӧ лыддигӧн унатор шензьӧдӧ. Шуам, ӧти гижӧдын Виктор Егорович майшасьӧ «Войвыв кодзувлӧн» тираж чинӧм вӧсна, вайӧдӧ лыдпасъяс: 1974 воын пӧ, Иван Тороповлӧн редакторалігӧн, журналыс петавлӧма 7.000 тиражӧн. Талунъя «Войвыв кодзувлӧн» петан лыдыс абу нин чинӧма, а усьӧма — тавося медводдза номерыс петӧма сӧмын 433 лыдӧн. Викторлӧн талунъя журналӧс воддза ошкан-кыпӧдан руыс тшӧтш вежсьӧма, сійӧ гижӧ: «Прӧстит, «Войвыв кодзув»! Тэ талун легысь кока вирич кодь: пӧльыштас кӧ тӧвру — нёран». Вайӧда гижысьлӧн кывъяс дорӧ содтӧд пыдди комияслысь зэв важся шуӧм: ставыс йӧз сайын! Иван Торопов кодь редакторыс, тыдалӧ, ӧні абу.
Ме тӧдса Виктор Егоровичкӧд уна во, век лыддьывлі сылысь серпаса гижӧдъяссӧ, газетысь сылысь статьяяссӧ, мыйкӧ вӧсна пырлывлі весиг венӧ. Шуам, Виктор Напалков унаысь ярскӧба сёрнитліс выль кывъяс пыртӧмлы паныд, гижавліс та йылысь сійӧ жӧ «Коми му» газетӧ. Бӧръя гижӧдъяссӧ лыддигӧн позис казявны, мый небӧгпомся статьяясас ачыс Виктор Егорович пондӧма пыртны выль кыввор, татшӧм кывъяс кыдзи небӧг, енби, енбиа, шӧрин, оланпас да мукӧд. Мукӧдлаас зільӧ гижны ва коми кывйӧн, шуам кӧть, «Мед эз лоны шуасьӧмъяс да норасьӧмъяс, «Коми му» газетын колӧ йӧзӧдны тайӧ фестивальсӧ нуӧдӧм кузя индӧдъяс (положение)» (391 л.б.).
Небӧгсӧ лыддигӧн казялі ӧти шыбӧль: Виктор Напалковӧн некымынысь ӧти гижӧмтор некыдзи оз лӧсяв олӧмыслы. Со сійӧ: «...комиӧн лыддьысьысьыс чинӧ. Найӧ, кодъяс чужисны 1957 во бӧрын, чужан кывсӧ школаясын эз велӧдны. Комиӧн кӧть и кужӧны сёрнитны, ас кывъя литература дінӧ интерессӧ воштісны». Со тадзи чорыда керыштӧма Викторным, томджык став коми войтырсӧ мыжалӧма. Позьӧ юавны, а мыйла рочӧн лыддьысьысьыс тшӧтш ёна чинӧма? Роч кывтӧ ӧд эз дугӧдчывны велӧдны школаясад, мӧдарӧ на, ёнмӧдӧны век да весиг медтӧдчана ӦКЭ-ӧ (ӧтувъя канму экзаменӧ) пыртӧмаӧсь. Ме со ачым чужлі 1957 во бӧрын нин, велӧдчи ичӧт школаын 4 во дзоньнас комиӧн, витӧд классянь коми кыв да литература велӧдім комиӧн, сэсся Сыктывкарса университетын тшӧтш коми юкӧдын унджыкторсӧ велӧдісны комиӧн Анатолий Константинович Микушев, Евгений Александрович Игушев, Альбина Николаевна Карманова да мукӧд.
Юӧрта Напалков ёртлы, мый ӧнія коми журналистлӧн, гижысьлӧн, туялысьлӧн, артистлӧн арлыдыс, дерт жӧ, 63 арӧсысь ёна томджык. Коми кывйӧн бура вӧдитчысьяс быдмӧны ӧні ичӧт арлыда да томулов пӧвстын, лыддьӧны «Би кинь» да «Йӧлӧга», ворсӧны коми КВН-ысь, пырӧдчӧны коми литератураӧ. Коми йӧзыс и водзӧ кутасны овны-сӧвмыны, кодравны найӧс нинӧмла, на вылӧ ӧд став лачаным.
Вӧзъя лыддьыны Виктор Напалковлысь выль небӧгсӧ.
