ВЕГЫЛЬ ГАГ

Таво миян кӧдза пуктаслы зэв ыджыд лёк вӧчисны быдсяма пӧлӧс вегыльяс. Эжва кузя уна вӧлӧсьтын чукӧрмас няньыс сӧмын джынйыс — 50%; мӧд джынсӧ сёйӧмаӧсь нин вегыльясыд.

Идтӧ жугӧдӧны гут вегыльяс; сютӧ быдсяма пӧлӧс гаг сёйӧны. Медчӧскыд вегыльясыдлы, медъёна жугӧдлӧны найӧ град выв пуктасъяс да шабді-пыш.

Вегыль йылысь уна пӧлӧс сёрни мунӧ пемыд йӧз костын. Кодсюрӧ шуӧны: тайӧ пӧ ен ыстӧмтор, ен накажитіс миянӧс; мукӧдыс шуӧны: вегыльясыс пӧ кымӧрысь усьӧмаӧсь. Уна ног сёрнитӧны, вензьӧны мӧда-мӧдыскӧд: ставныс асьнысӧ тӧдысьӧн шусьӧны. Висьталӧны, мукӧдінъясас пӧ вегыльыд аршын судта усьӧма, гӧрныыс мусӧ оз позь. Вомынын кодкӧ аддзылӧма вегыльлысь локтӧмсӧ войвывсянь: гез моз пӧ кыссьӧны вадор пӧлӧн. (Ог тӧд, мыйла ветлӧдлӧны найӧ вадор пӧлӧныс. Гашкӧ, вуджанін корсьӧны да, уйны кӧсйӧны Эжва вомӧныс).

Энӧ веритӧй тайӧ висьтъяслы. Коді лыддьывліс нигаяс, коді сёрнитлывліс агрономъяскӧд, найӧ тӧдӧны: став вегыльыс артмӧ бобулысь. Тавося поводдя зэв лӧсялі налы котырмыны. Бобув тулысъясын тэчӧ ассьыс кольксӧ межаяс вылӧ, кӧдза костӧ, паськыд коръя пуктас да турун вылӧ. Бобув колькъясысь петӧны вегыльяс. Вегыль зэв горш, зэв уна сёйӧ. Сёйӧ сійӧ быдманторъяслысь коръяссӧ, идзьяссӧ. Уна сёйӧмысла тӧдчӧмӧн ӧдйӧ жебалӧ няньыд и, туруныд и, пуктасыд и. Сёйӧны найӧ артельӧн. Сёйны заводитӧны му шӧрсяньыс, пыр ӧтарӧ паськӧдчӧмӧн, либӧ дорсяньыс, помвыв ӧти визьӧ сувтӧмӧн.

Вегыль гожӧм шӧрын кос турун вылӧ чукӧртӧ ӧтилаӧ 4−5 кор, вӧчӧ сэсь аслыс поз. Позйын куйлӧ вӧрзьӧдчывтӧг кык вежон. Кык вежон мысти петӧ сэтысь, вегыль пыдди, прамӧй бобув.

Быд бобув во гӧгӧрӧн вайӧ 400 кольк. Сідзкӧ, ӧти бобулысь во чӧжӧн артмӧ 400 вегыль гаг. А кымын бобув ӧд миян лэбалӧ! Кымын вегыль гаг чужӧ во чӧжӧн став бобувсьыс! Лыддьыныд он вермы.

Вегыль вермас вӧчны уна лёк таво, мӧд во и водзӧ вылӧ. Сідзкӧ, кольны найӧс ловйӧн оз позь. Колӧ таво жӧ кыдзкӧ бырӧдны найӧс, заводитны накӧд вермасьны. Эмӧсь миянлы отсасьысьяс найӧс бырӧдны: ывлавыв (природа) да кайяс. Зэра, кӧдзыд поводдяысь полӧны найӧ, кулалӧны: матысмӧ налы ӧти пӧлӧс лекарство — кӧдзыд ар. Мӧд сикас мездысян наысь — кайяс. Регыд петасны кайпиян; найӧ сюся ӧктасны вегыльястӧ.

Ме Шойнатыын аддзылі кулӧм вегыльясӧс, висьӧмысь кулӧмаӧсь. Висьӧны найӧ аслыспӧлӧс висьӧмӧн. Висьысь вегыль кутчысьӧ турунӧ, сэні и сісьмӧ.

Эмӧсь мӧд пӧлӧс гагъяс — наездникъясӧн шусьӧны, — найӧ вегыль мышку вылӧ колькъялӧны. Сыысь вегыльясыд бара жӧ кулалӧны.

Ӧні ми тӧдам, вегыльясӧс бырӧдысьяс эмӧсь; сӧмын став вегыльсӧ бырӧдны, тӧдӧмысь, найӧ оз вермыны, колӧ аслыным тшӧтш отсасьны налы. Нигаяс уна ног велӧдӧны бырӧдны ыджыд лёк вӧчысь вегыльясӧс. Ме висьтала тіянлы кымынкӧ ног:

1) Колӧ ӧні жӧ боръясысь ытшкыны турунсӧ, косьтытӧг ни пыркӧдтӧг нуавны найӧс гортад. Водзӧ кежлӧ межа вылын быдмыны турунлы оз ков сетны, унджыкысь колӧ ытшкыны сэт гожӧмбыдӧн.

2) Вегыль сёйӧминсянь аршын кымын сайті колӧ джуджыдджыка кытшолӧн гӧрыштны, мед му пластыс шыбитсяс кытшов пиас — вегыль сёйӧминас. Вегыльясыд гӧрыштӧм саяд вуджигӧн чукӧртчасны джуджыд бӧрӧздаад, пондасны веськыд крут бокӧдыд каттьысьны му вылӧ. Кайны оз вермыны: муыскӧд пондасны буждыны-кырны — бӧр бӧрӧздаад гылаласны. Бӧрӧздаас лӧмӧн либӧ зорйӧн позьӧ вӧчавны розьяс, мед сэтчӧ вегыльясыд гылаласны; сэсь кокньыдджык лоӧ найӧс виавныд.

3) Колӧ мутӧ арсяньыс гӧрны, тӧв кежлас кольны пинёвттӧг.

4) Кӧйдыс весавны бурджыка, мед ёг му вылысь воысь воӧ чиніс. Ёгтӧм му вылын некытчӧ лоӧ колькъявны бобувлы — оз чужны вегыльяс.

5) Ӧти му вылын оз ков пыр ӧтитор вӧдитны. Быд во колӧ быд пуктаслы и кӧдзалы мутӧ вежлавны. Кӧні таво быдмис капуста, сэтчӧ мӧд во колӧ пуктыны картупель. Кӧні таво быдмис шабді, мӧд во кежлӧ кольны сійӧс коськӧм улӧ.

6) Оз ков лэдзны челядьлы косявлыны кай позъяс. Бура колӧ видзны кайясӧс, мед оз пышйыны найӧ миянысь, унаӧн оласны тані, весаласны му-видзнымӧс горш вегыльясысь.

Агроном Темноев.