СЮР ПӦЛЯН
Якӧ Васьлӧн да Кирӧ Матренлӧн быдмӧны зэв мусаник ныла-пиа. Ок и визулӧсь да гажаӧсь, бать рӧдас мунӧмаӧсь. Якӧ Васьыс зэв гажа да шмонлив морт, мастер, зэв киподтуя. Гудӧкнад бура ворсӧ и. Сэтчӧ жӧ и сьылӧ зэв лӧсьыда, уна тӧдӧ сьыланкывъястӧ. Сиктын ӧти праздник оз коль Якӧ Васьлӧн сьылӧм-ворсӧмтӧг. Налӧн керкадорса ыджыд льӧм пу дорын век тырыс йӧз праздникъяс дырйиыд. Батьыс да пӧльыс Якӧ Васьлӧн зэв гажаӧсь вӧвлӧмаӧсь. Сигудӧкӧн ёна жӧ гажӧдлывлӧмаӧсь сиктсасӧ.
Якӧ Вась сиктын медся колана морт. Сійӧ пастук. Видзӧ мӧсъясӧс колхозысь, да-й сиктсаяслысь тшӧтш. Абу эськӧ и уна мӧскыс, мыйкӧ сё юр гӧгӧр и эм, но зэв асныраӧсь.
Быд асыв кытшовтны колӧ пастуклы да чукӧртны ӧтилаӧ. Кӧзяйкаясыс эськӧ колльӧдыштасны мир туй вылӧдзыс, да ёна на колӧ Якӧ Васьлы коравны, пока ӧти чукӧрӧ чукӧртчасны тайтӧясыс. Мӧдарӧ сэсся, гортлань, сюрукъястӧ вайӧдӧмыс дзикӧдз жӧ бонзьӧдлӧ морттӧ. То вӧрӧ пырасны мӧсъясыд тшакла, то ытшкытӧм на видзтор вылӧ вожасясны. Видліс жӧ эськӧ Вась мӧсъясӧс велӧдны быдсяма ногыс, да весьшӧрӧ.
Со и талун бара на грекӧ вӧйис мортыд. Некыдзи оз кӧсйыны локны сюра юраясыд гортаныс. А мый налы? Ӧвад абу петӧма, ыркыдкодь. Да и рас пытшкас уна мӧсгобыс петӧма. Бӧж лэптӧмаӧсь да сӧмын и шутёвтісны-пырисны раскад. Быдса час чӧж Якӧ Вась горзіг-матькигтырйи вӧтлаліс мӧсъяссӧ су потшӧсланьӧ. Кыдзкӧ тай сэсся пыртіс жӧ ставсӧ су заборӧдыс да вӧтліс найӧс сиктланьӧ.
— Да, мыйкӧ колӧ думыштны, тадзи оз артмы, — мӧвпалӧ ас кежас Вась, — вот, эськӧ, тӧдысьӧн кӧ вӧлі, эськӧ нимкыв лыдди, дай ставыс. Эськӧ тайтӧясыд салдатъяс моз кывзысисны. Но кысь тай.
Со и сиктӧдз воисны. Кӧзяйкаяс виччысьӧны, ропкӧны кодсюрӧ Вась вылӧ: вошин пӧ, вошин мӧсъяснас и сорӧн!
Сійӧ сӧмын вашмунлас да дышиника шмонитӧ накӧд: час пӧ велӧдча тӧдысьӧ, да мӧсъясыд пӧ кутасны бур гӧтырысь моз на бурджыка кывзысьны менсьым. Вот пӧ видзӧдланныд. Но пӧ и бызӧдей тэ, зептад кывйыдла он пыр небось, век нин мыйкӧ сӧрыштан.
Тадзи варовитіг-шмонитігтырйи и колляліс-меститіс пастук видзанторъяссӧ местаӧдзыс. Весиг воис горт дорӧдзыс. Налӧн керка-картаыс дзик помас, да лӧсьыд и эм: горт дорсяньыс заводитӧ уджсӧ — гортас жӧ и помалӧ.
Йӧртіс Августа нима мӧссӧ, тайтӧсӧ, карта вылас да вомгорулас сьыліг-мургигмоз кайис кильчӧ вылас. Пуксис кильчӧвывса лабич вылас, ышловзис да видзӧдліс гӧгӧрбок. Быдлаысь тӧдчис кӧзяинлӧн быд киподтуйыс. Потшӧсъяс зумыдӧсь, джуджыдӧсь, дурмӧм кӧбыла оз чеччышт. Пывсян выль на. Мӧйму на сійӧс тшупліс-лэптыліс. Жытник бур на жӧ. Ӧшинювса трубаысь ваыс медся кос гожӧмъяснас оз бырлы. Пӧльыс на кодйывлӧма трубасӧ (юкмӧссӧ). Джуджыд, сажень куим кымын лоӧ, гашкӧ и унджык на. Матігӧгӧрса суседъясыс ставныс тайӧ трубаӧ волывлӧны — тшай вала пӧ. А чӧскыд жӧ и эм ваыс. Кӧдзыд, югыд синва кодь дзик. Мед юӧны, здоровье вылӧ.
— Батьӧ, лок, пыр, тшайыд пузьӧма, мамӧ блин пӧжалӧма-дзожгӧма, — торкис Васьлысь мӧвпъяссӧ Сергей пиыс. Сергейыс Васьлӧн зэв сюсь да шань детинка быдмӧ.
Регыд и батьлы отсасьысь лоӧ.
— Но, пыра, пыра. Сӧмын мыськышта чужӧмӧс войтва тыра бӧчкасьыс ловъя ванас. Мун пырав, пиук, да вай меным петукъяса вышивайтӧм ки чышкӧдсӧ.
Вась пӧрччис вылыс паськӧмсӧ коскӧдзыс да акайтіг-окайтігтыр мыссис сӧстӧм ванас. Содз тырӧн кояліс чужӧмас да морӧсас. Мышку вылӧдзыс на лэпталіс васӧ. Дерт, гачьясыс кӧтасисны жӧ-а.
— На, батьӧ, чышкысь, кӧтасьӧмыд дзикӧдз тай, — сералігмоз матыстчис ки чышкӧдӧн детинкаыс.
Вась босьтіс ки чышкӧдсӧ да топыда зырасис-чышкысис сійӧн.
— Но, пиӧ, пырам. Видлам, кутшӧм блин пӧжаліс мамукным миян.
Босьтіс писӧ моздорас да пырисны керкаӧ. Пӧсь блинӧн сэтӧра тшай юӧм бӧрын Якӧ Вась пуксис пач дорӧ чер пу мольӧдны, а нывкаыс да пиыс босьтчисны ворсны. Котралісны-котралісны, кылӧ, да лӧнисны.
— Мый нӧ лои, ланьтінныд сідзи? — юаліс Вась юрсӧ лэптывтӧг.
— Батюк, Пашукыдлӧн сюр нёньыс кок улӧ веськаліс да потіс, ойя да ойя. Эг и тӧдлы вед!
— Но, но, эн няргы, мужик-детина, потіс кӧ и потіс. Гашкӧ, и бур водзӧ на. Кад нин Пашуклы вунӧдны сюр нёнь йывсьыд. Невеста ӧд нин. Сідз ӧд, Пашук?
Пашук повзьӧмакодь да сӧмын юрнас и гоньгӧдлыштіс.
— Ноко, вайлы татчӧ, Сергунь, видзӧдлам, гашкӧ мый вылӧ кӧ и туяс на, — босьтіс киас сюр нёньсӧ да бергӧдлыштіс Якӧ Вась. Вайӧдліс вом дорас да пӧльыштіс: кыліс кутшӧмкӧ у-у-х-р-р-р. Сэсся тупкыштіс паськыд ки пыдӧснас да нӧшта топыдджыка пӧлявны босьтчис. Артмис: у-му-му-му. Нылыс да пиыс синъяссӧ паськӧдӧмӧн видзӧдӧны батьыс вылӧ. Мый пӧ лоис тайӧ миян батьыс? А сійӧ сӧмын и пӧлясьӧ. Юрас чужис зэв аслыссикас мудер мӧвп. Чеччис да петіс кильчӧ вылӧ. Нӧшта сюся видзӧдліс сюр нёнь вылӧ да довкйӧдлыштіс юрсӧ: «Но, мокасьтӧ, а ӧд артмас буди, видла вӧчны!»
И вӧчис ӧд. Сюра нёнь векниладорас сюйис кусыньтӧм вӧсньыдик сюмӧд тор, пыш сунисӧн гартліс сюрсӧ водзӧ петӧмысь. Лӧсьӧдыштіс-малалыштіс гӧгӧрбок да пӧльыштіс. Сэтшӧм мичаа артмис, быттьӧ дзоляник нёньпом тайтӧ бакӧстіс. Кывзысьыштіс да нӧшта пӧльыштіс...
«Му-у-у», — шыасис карта вылас Августа нима мӧскыс.
— Мый нӧ, Васьӧ, лои, мый мӧссӧ шызьӧдін лысьтігкостіыс? — юрсӧ мыччис карта ӧдзӧссьыс Матреныс.
— Ставыс бур, зэв бур, — шуис Вась да паськыда нюммуніс, сьылігтырйи сэсся пырис керкаас.
Асывнас водз садьмис. Чеччис да тшай пузьӧдіс самӧварӧн, пӧлялігмоз видзӧдіс сюр пӧляныс вылӧ да нюмъяліс. Пырис Матреныс мӧс лысьтанінысь.
— Мый нӧ, Васюк, талун тай вывті водз чеччӧмыд?
— Сысъяв, сысъяв йӧвтӧ. Мӧс вӧра йӧвсӧ шняпнита-юа да сэсся мӧда. Кӧсъя видлыны ӧтитор. Ог на висьтав, гашкӧ, сералан.
Воис кад чукӧртны мӧсъясӧс да колльӧдны йирсянінӧ. Петіс Вась мир туйӧ да видзӧдліс гӧгӧрбок. То ӧтиласянь, то мӧдласянь кутісны петавны мӧсъяс, кывны баксӧм шы да бабаяслӧн видчӧм-ропкӧмыс.
— Но, господи, благӧслӧвит, — шуис Вась да матыстіс сюр пӧлянсӧ вом дорас. «Му-у-у, му-у-у...» — шыасис пӧлян, «му-у-у...» — пондіс кывны быдласянь. Мӧсъяс юрсӧ лэптӧмӧн, котӧрӧн сорӧн чукӧртчисны Якӧ Вась гӧгӧр да баксісны. Бабаяс чуймӧмӧн, вомсӧ паськӧдӧмӧн видзӧдісны да шензисны. Сё дивӧ ӧд и эм да! Якӧ Вась быдӧн повзис, люкаласны пӧ и быдӧн, сюра дявӧлъясыд. Но ставыс лои бур. Мӧсъяс регыд ӧвсисны, ӧтлаын, разӧдчытӧг мӧдӧдчисны пӧскӧтиналаньӧ.
Со сэсся тадзи кутіс быд асыв и рыт ворсны пастук тайтӧяслы чукӧртчан шыяс. А найӧ велалісны сюр пӧлянӧн ворсӧмӧ да эз и сэсся разі-пели котравны муніг-локтігмозыс. А колхознича-скӧтничаяс вӧлі ошйысьӧны: йӧв пӧ мӧсъяслӧн содіс, музыканад йирсигад.
Вот пӧ тайӧ и сюр пӧлян, вот пӧ тайӧ пастук! Вот пӧ тайӧ и Якӧ Вась миян!
