КОДЪЯСКӦД ВЕРМАСИС ГӦРД АРМИЯ ВИТ ВОӦН
Веськыда кӧ шуны, Гӧрд Армиялы лои вермасьны ставмувывса озыръяскӧд.
Октябрса революция бӧрын, кор миян Россияын став власьтыс лои уджалысь йӧз ки улын, озыръяс кутісны зэв лӧгавны Сӧветскӧй власьт вылӧ да кӧсйисны бырӧдны тайӧ власьтсӧ. Прансузъяс, англичанаяс да мукӧд государствояс медавлісны уна генералъясӧс миянӧс нӧйтны. Пушкаяс, винтовкаяс, пулемётъяс, карабъяс, танкъяс, быд оружйӧсӧ озыр государствояс сетлісны миянкӧд воюйтысьяслы; уна салдатъясӧс ыстывлісны миян вылӧ; уна деньга коявлісны миянкӧд воюйтӧм вылӧ.
Войдӧр миян эз вӧв Гӧрд (Краснӧй) Армия, вӧвлі Краснӧй гвардия.
Кор гӧгӧрбок озыръяс кутісны жмитны, кор босьтісны Россияӧс кытш пиӧ, лои Сӧветскӧй власьтлы лӧсьӧдны ён, вына Гӧрд Армия.
Талун тырӧ вит во Гӧрд Армиялы.
Вайӧ жӧ видзӧдламӧй, кодъяскӧд тайӧ вит вонас лои вермасьны Гӧрд Армиялы.
1918−1919 воын.
Асыввылын.
Первой лои Гӧрд Армиялы вермасьны Рочмупытшса озыръяскӧд Дон ю гӧгӧрын. 25-ӧд ноябрын (1917 воын) атаман Каледин босьтіс Ростов кар да став сӧветскӧй служащӧйяссӧ лыйліс. Декабр тӧлысьын сэтчӧ жӧ воисны генералъяс: Корнилов, Алексеев, Деникин, Марков — да кутісны чукӧртны войска.
Февраль 24-ӧд лунӧ 1918 воӧ Гӧрд Армия бӧр босьтіс Ростов кар, белӧйяс пышйисны Кубань ю дорӧ (Кавказын).
Сы бӧрын лои миянлы сэсся кольны Украина: сэтчӧ воисны немечьяс да гайдамакъяс.
Апрель 7-ӧд лунӧ миян Армия эновтіс Харьков.
Май тӧлысьын 1918 воӧ прансузъяс да англичанаяс кыпӧдісны чехо-словакъясӧс Волга дорын.
Накӧд лои водзсасьны пӧшти во.
Тӧвнас нин Гӧрд Армия вӧтліс найӧс: кодсӧ Сибырӧ, кодсӧ — асыв-лунвылӧ.
Чехо-словакъяскӧд вермасигкості Сибырын адмирал Колчак лӧсьӧдӧма вӧлі аслыс войска. Март тӧлысьын 1919 воӧ кутіс зэв ӧдйӧ локны миянлань. Тулыснас вӧлі нин сы улын Перым, Кунгур, Глазов.
Колчаккӧд лои вермасьны чӧлӧй во. Мӧд тулыснас нин (1920 воын) Гӧрд Армия вӧтліс сійӧс Сибырӧ, жугӧдіс сылысь войскасӧ да и асьсӧ пленӧ босьтіс.
Лунвылын.
Украинаысь петӧм бӧрын (апрель 1918 воӧ) миян Армия сулаліс ӧти местаын кӧкъямыс тӧлысь, некутшӧм война эз вӧв некодарсянь.
Декабрын сэсся Гӧрд Армия кутіс жмитны Петлюраӧс.
Январ 3-ӧд лунӧ бӧр босьтіс Харьков, 27-ӧд январын — Екатеринослав, 5-ӧд февральын — Киев.
Май тӧлысь кежлӧ вӧлі весалӧма Чёрнӧй море пӧлӧн Одессасянь Крымӧдз.
Деникинкӧд.
1919ʼ воӧ тулыснас Деникин чукӧртіс ыджыд войска да петіс Донӧ. Сэтысянь сэсся сійӧ кутіс пырны пыдӧджык Россияӧ. Миянлы лои бара петны Украинаысь. Май 26-ӧд лунӧ босьтіс Харьков, 18-ӧд сентябрын босьтіс Курск, октябр 13-ӧд лунӧ — Орёл, матыстчыны кутіс Тула дорӧ (Мӧскуалань).
Сэки миян войска сэсся бӧр зырны кутіс Деникинӧс.
Октябр 15-ӧд лунӧ Гӧрд Армия бӧр босьтіс Киев кар.
17-ӧд ноябрын босьтіс Курск, 12-ӧд декабрын — Харьков да Полтава.
Рытыввылын.
Ноябрын да декабрын 1919 воӧ Гӧрд Армия бура ылӧдз весавліс Рытыввыв.
Март тӧлысьын 1919 воӧ миян войска петіс Рижскӧй заливӧд Балтийскӧй море дорӧ.
Апрельын Антанта быд ногӧн отсаліс белӧйяслы да, найӧ бӧр миянӧс кутісны зырны.
Генерал Юденич кыкысь матыстчыліс Питерлань: мӧдысьсӧ воліс Пулково дорӧдз (6 верст Питерсянь). Тайӧ вӧлі Октябр 21-ӧд лунӧ. Сэсся Гӧрд Армия бӧр Юденичӧс вӧтліс, дзикӧдз жугӧдіс.
Войвылын.
Гожӧмнас 1918 воын Кардорӧ локтісны гырысь карабъяс вылын прансузскӧй да английскӧй войскаяс.
Кык во пӧшти найӧ сэні олісны.
Изьва, Печӧра ставыс вӧлі белӧй улын.
Арнас 1919 воӧ Коми муӧ петалісны найӧ Айкинаӧд. Ноябр 14-ӧд лунӧ белӧйяс босьтісны Сыктывдінкар. Миян Армия ветліс Чукаыбӧдз (Визинсянь 15 верст). 1-й декабрын Сыктывдінкар (
Белӧйяс пышйисны Аныбӧ.
Война муніс Двина пӧлӧн, Мезень пӧлӧн, Вашка пӧлӧн, кӧрт туй пӧлӧн да Мурманланьын.
1920 восянь ӧнӧдз.
Войвылын.
Февраль 5-ӧд лунӧ миян Армия зырны кутіс белӧйясӧс.
Февраль 21-ӧд лунӧ Гӧрд Армия Кардор босьтіс. Генерал Миллер пышйис море кузя.
5-ӧд мартын Аныбын белӧйяс сетчисны. 14-ӧд мартын Гӧрд Армия босьтіс Мурманск кар.
Мартын 1920 воӧ быри Войвыв фронт.
Рытыввылын.
Тулыснас 1920 воӧ Польша друг уськӧдчис миян вылӧ, босьтіс Мозырь да Речица.
Май 6-ӧд лунӧ полякъяс босьтісны Киев; юнь 12-ӧд лунӧ миян Армия бӧр босьтіс Киев. Сэсся миян Армия кутіс зырны полякъясӧс. 14-ӧд юльын босьтіс Вильно; 19-ӧд юльын — Гродно. 16-ӧд августын кось муніс Варшава дорын (15 верст таланьынджык).
Сэсся полякъяслы отсалісны прансузъяс да, миянлы лои бӧрыньтчыны. Кутшӧмсюрӧ миян полкъяс веськалісны Пруссияӧ.
Октябр 18-ӧд лунӧдз Гӧрд Армия бӧрыньтчис ӧнія граничаӧдз. Война Польшакӧд помасис.
Лунвылын.
Мартын 1920 воӧ миян Кавказса Армия кутіс дзескӧдны Деникинӧс.
Март 28-ӧд лунӧ Гӧрд Армия босьтіс Баку.
Май 4-ӧд лунӧ медбӧръя полкъяс Деникинлӧн миянлы сетчисны.
Март тӧлысьын жӧ Гӧрд Армия (Лунвыв армия) мунны кутіс Крымлань, босьтліс Сиваш. Сэсся бӧр лои бергӧдчыны.
Юнь 6-ӧд лунӧ Крымсянь петіс барон Врангель.
Юль тӧлысьын Врангель ӧтлаасьліс полякъяскӧд.
Сентябрын Врангель босьтіс Донецкӧй бассейн.
Октябр 14-ӧд лунӧ Гӧрд кавалерия жугӧдіс Врангельлысь 5 дивизия. Белӧйяс бергӧдчисны пышйыны.
Ноябр 3-ӧд лунӧ Гӧрд Армия воис Крымӧ.
Ноябр 11-ӧд лунӧ босьтіс Симферополь да Феодосия; 15-ӧд ноябрын — Севастополь.
Врангель пышйис Чёрнӧй море кузя.
Асыввылын.
Колчакӧс помалӧм бӧрын пыді Сибырын лои вермасьны Семёновкӧд да Унгернкӧд.
Октябр 21-ӧд лунӧ 1920 воӧ Гӧрд Армия босьтіс Чита кар. Дзикӧдз помасис Сибырын война Октябр 25-ӧд лунӧ 1922 воӧ, кор Дальневосточнӧй Народнӧй Армия босьтіс Владивосток.
Тадзи вит во чӧж миян Гӧрд Армия вермасис ставмувывса озыръяскӧд, видзис наысь Сӧветскӧй власьт.
Кор вӧлі кокньыдджык, Гӧрд Армия уджаліс: кӧрт туйяс вӧчис, гӧрны-кӧдзны отсасис.
Унаысь кыпӧдлісны белӧйяс бунт (Кронштадтын, Карелияын, мукӧдлаын). Пыр Гӧрд Армия миян вермис.
Медсьӧкыд вӧлі 1919-ӧд воын. Сэки гӧгӧр жмитлісны миянӧс: асыввывсянь Колчак, рытыввывсянь — Юденич, лунвывсянь — Деникин, войвывсянь — Миллер, — Россия миян кольлі дзик ки пыдӧс пасьта. Быд ногӧн ставмувывса озыръяс налы отсалісны. Но Гӧрд Армиялӧн эз повзьыв сьӧлӧмыс — ставнысӧ вермис.
Коммунист партия да профсоюзъяс мӧдӧдісны фронтъяс вылӧ медбур тӧварышъяссӧ ас костсьыныс.
Ӧні быд озыр государство полӧ миян Гӧрд Армияысь.
Миян Гӧрд Армияын вӧвлі медуна салдатыс — вит миллион да куимсё сюрс морт.
1920 во помасигӧн эз нин вӧв страшнӧ некодысь. Сэки 8-ӧд Ставрочмувывса Сӧветъяслӧн Съезд шуис: позьӧ пӧ Гӧрд Армия сэсся чинтыны джынвыйӧдз, мӧд джынсӧ лэдзны гортаныс уджавны.
Ӧні 10-ӧд Съезд вылын шуисны кольны Гӧрд Армияын толькӧ квайтсё сюрс морт.
Сӧветскӧй Республика оз кӧсйы воюйтны, сійӧ пыр чинтіс ассьыс Армиясӧ; тшӧктӧ чинтыны и мукӧд государствояслы, но найӧ оз думайтны. Озыр государствояс пыр на кӧсйӧны воюйтны миянкӧд.
Мед заводитласны! Гӧрд Армия бара на тшӧть моз сувтас Сӧветскӧй государство видзны.
