«ТАНІ ОЙБЫРЫСЬ ЛОВЗЯ...»

Пожӧм пу дорӧ ляскыся чужӧмӧн,

Юмов ли вылас синваӧй доршасьӧ.

Олӧм джынсӧ кӧть лои нин вуджӧма,

Ӧнӧдз восьлала водзӧ да корсьыся.

Э. Тимушев.

Другкӧд да мекӧд тайӧ вӧвлӧмторйыс некор оз вун. Ичӧт Кадамын арнас вуграсигӧн менам, йӧйыдлӧн, пырсис зыбучаинӧ. Тані ёкышсӧ кыйӧны тшӧтш и тӧлын моз — нитшкас розьяс вӧчалӧмӧн, ичӧт вугыршать помӧ кыснан пань пысаласны дай. Со и пыри кадъяс костас да... куті вӧйны. Йирмӧга ваӧ коскӧдз нин саялі, нетшкыся, нетшкыся, а петны ог вермы.

— Код нӧ тэнӧ сэтчӧ сюйис? Потшъяс вывтіыс нӧ эз позь кытшовтны? — Эдик казялӧма менсьым болскӧмтӧ да бипур дорсянь и котӧртӧма тыысь кузь бамбук шатинсӧ кватитӧмӧн. — Кутчысь, кутчысь, тайӧ оз чег, — ышӧдіс ёртӧй.

И кыскис изӧймитӧм мортӧс топыдджык нитш вылӧ. Сэсся яра кутіс ломтысьны сирӧд конда, Эдиклӧн вывсьыс пӧрччӧм кос паськӧмыс ӧдйӧ шонтіс менсьым вир-яй...

Да, томджык ёртанӧй бара на отсаліс. Кымынысь веськавлі олӧмлӧн зыбучӧ, да и ачыс тшӧтш, но ӧта-мӧдӧс пыкӧмӧн век сяммывлім петны быд пеж гурансьыс. Жаль, киӧс эг вевъяв водзӧссӧ нюжӧдны сылӧн бӧръя вӧйлігӧн. Сідзи тай Енмыс шулӧма, мый ми Эдиккӧд чужим ӧти лунӧ. Сӧмын сійӧ неуна томджык. И олӧмыс люкӧдіс-ӧтлаӧдіс кык гижысьӧс, кык поэтӧс некор торъявлытӧм вылӧ. Сӧмын тай рӧкыд оз юав: нетшыштіс ӧтинымӧс томӧн-бурӧн. А кыдзи друганӧй радейтліс олӧмсӧ, ас чужанінсӧ! Быд лун сылӧн вӧлі арталӧма водзвыв: мый эськӧ вӧчны бурджыксӧ? И гижан уджын, и йӧзкост йитӧдъясын.

Ме чужан муӧс пыдди пукта ёна,

Ме бать моз тані лэдзи ассьым вуж.

Мем ставыс тані сьӧлӧм бердӧдз дона,

И мӧд му йылысь мӧвпыштны ог куж.

Тан Кадам тыӧй шонтӧ менсьым сьӧлӧм,

Тан Эжва юӧй ичӧтдырсянь ас.

Ӧд чужан муад медся лӧсьыд вӧлӧм,

И пыр кежлӧ тан коля ассьым пас.

Кор Эдик локтіс чужан Керчомъясьыс велӧдчыны Немдінӧ, сэки кывбуръяссӧ гижышталіс нин. Батьыс (басняасьысь Алексей Тимушев) кодь жӧ визув кыв-вора да йӧз дорӧ сибыд, сійӧ ӧдйӧ аддзис выль ёртъясӧс. На лыдын вӧлі и ме. Кывбураси жӧ нин да, зэв кокниа и воим ӧти кывйӧ. А сэсся менӧ босьтісны уджавны районса газетӧ, регыд, во-мӧд мысти, корисны и Эдикӧс. Армияас мунтӧдз на. Журналистлӧн кывкутана уджӧ менӧ босьтчис велӧдны сэки нималана гижысь нин Василий Лодыгин. Эдиклӧн творческӧй веськӧдлысьнас лоис землякыс, журналист Николай Лютоев.

Унатор миян олӧмын артмис ӧткодя. Сыктывкарса университет ме эновті медводдза курссяньыс. Эдуард сідзжӧ, весиг экзаменъяссӧ эз сдайтав. Редакцияын ме кутшӧмкӧ кад нуӧді и радиопередачаяс. Эдик другӧй вель жӧ дыр кыскаліс сьӧкыд армейскӧй диктофонтӧ — ӧнія кодь аппаратураыд сэки эз вӧв. Но тайӧ служба бӧрас нин, Немдінӧ воӧм, культура керкаын да сплавын уджалӧм мысти. Сэксянь том журналист эз орӧдлы йитӧдъяссӧ республикаса радиокӧд, и весиг сэк, кор вуджис нин «Коми му» газетӧ, аддзис кад петавлыны эфирӧ.

А «Ленин туйӧдын», ӧнія «Парма горын», кольӧм нэмлӧн 80-ӧд воясад вӧлі ок и гажа! Татчӧ практика вылӧ тшӧтш вӧзйысис Александр Лужиков, М. Горький нима Москваса литературнӧй институтысь студент, коді педучилищеас велӧдчигӧн на гожӧмъяссӧ колляліс Кулӧмдінын. Тшӧтш жӧ пырӧдчис журналистикаӧ. Куим друг мыйтакӧ и гежмалім ассьыным районнымӧс, волім пӧшти став сикт-посёлокас. А сэки, кыдзи помнитсьӧ, кустӧм на грездъяссӧ арталӧмӧн, Эжва йылын вӧлі 60 сайӧ овмӧдчӧмин. Прӧст кадӧ кыйим чери, вотчим, да дерт жӧ, пукалім тыр пызан сайын выль гижӧдъяснымӧс видлалігмоз. Ӧні на казьтывла кыкнан ёртыслысь медводдза материалъяссӧ. Эдик подӧн шлапсьӧдліс Донӧдз да гижис, кыдзи тані уджӧдӧны АВМ, турун пызь вӧчан агрегат. Сэсся кайліс Дзолльӧ да вайис змейяс йылысь пасйӧдъяс. Сідзи и нимтіс найӧс: «Вужля улын вижля».

Ӧльӧксан лэччыліс паськыда тӧдса композитор Василий Чувьюров ордӧ, ветліс сыкӧд чери кыйны да кыскис Дереваннӧйсянь ноп тыр сын, ӧттшӧтш и лӧсьӧдіс шылад тэчысь йылысь вель ыджыд очерк.

Колӧ шуны, кабинетын зыртны гач томуловӧс эз лэдзны гырысьджык ёртъяс. Торйӧн нин Василий Лодыгин, сэкся редактор, да Владимир Потапов, сійӧс вежысь. Тшӧктісны: кывкутысь секретарлӧн пызан вылын мед пӧ век вӧлі свежӧй, сьӧлӧмтӧ вӧрзьӧдана материал. Та вӧсна и котралім-корсьысим район пасьта. Эдик то кайӧма пыжӧн Югыдтыдорӧ, районлӧн медся ылі грездӧ, то подӧн мӧдӧдчӧма Пожӧгдінӧ, сэтчӧс комсомольскӧй фермаӧ. Лужиков то серпасалӧ турун заптан, сідз шусяна сибирскӧй метод йылысь менсьым гижӧд, то дасьтӧ чужан Кекур йывсьыс пасйӧдъяс. Прамӧй туйяс сэк эз вӧвны, ыліджык пельӧсъясӧ ковмыліс подӧн шлапсьӧдны. Сідз, Помӧсдінын на олысь Михаил Логинов дорсянь Эдиккӧд тапиктім Юдор грездӧдз быдса лунӧн-джынйӧн! Тӧдса сьылысь сэки эськӧ корис олыштны на сы ордын, виччысьлыны самолёт, но газетыд ӧд, пыдӧстӧм пельсаыд, оз юась миянлысь мӧжгӧмтӧ. Майбыр, туйыс вӧлі тӧдса: водз тулыснас на таті жӧ ме болски ыджыд сапӧгӧн Ягкӧдж сайын видзан кӧръяс дорсянь. А Эдиккӧд ми лэччим жарсьыс-жар юльса лунӧ. Быд гуран дорӧ копыртчылім ырскыны гудыр васӧ. Кӧзапиянӧ тай эг жӧ пӧрӧй-а. Мӧдарӧ на, друганӧй виччысьтӧг горӧдліс муса Макаревичыслысь «Вот, новый поворотсӧ», и вӧлӧкыс быттьӧ дженьдаммыштіс.

Дерт, газетын уджалігӧн некор эгӧ вунӧдлӧй ыджыд литература йылысь. Ӧта-мӧдысь гусьӧн парсалам-тэчам выль кывбуръяс, а сэсся ӧтув нин видлалам-гындам найӧс. Коркӧ Эдиклӧн петіс кывйыс, мый пукалӧ быдса роман вылын. Эз тай мойви меным аддзывлыны-лыддьыны сійӧс...

Э. Тимушев ловъядырйиыс слӧймис йӧзӧдны куим асшӧр небӧг. Кыксӧ, «Видзӧдлас» да «Ёрта сёрни», Коми книжнӧй издательствоын, «Крест» нимаыс петіс Кулӧмдінса типографияын. 2012 воын нин Коми гижысь котыр лэдзис «Помасьлытӧм муслун» книга. А медводдза ыджыдджык йӧзӧдӧмторнас поэтлӧн лоис «Парма гор» сборникын кывбур чукӧр. Артмис сідзи, мый ӧти эжӧд улын петкӧдчисны ая-пиа. Книгаас Алексей Тимушевлысь сетісны басняяс. И кутшӧм жӧ рад вӧлі медводдза тӧдчана йӧзӧдӧмторйыслы том поэт! Тайӧ кывбур чукӧрыс ышӧдіс Эдикӧс уджавны сосъяссӧ пуджӧмӧн. Но, кыдзи тшӧкыда овлӧ, ми вокӧс медся пӧсь, кывкутана кадас нем жалиттӧг гартӧ «турунвиж» вижля…

Бӧръя туйӧ колльӧдам ми ёртӧс,

Синва петмӧн жаль, зэв том на мортыс.

Бӧръя кывъяс колльӧдчигӧн шуам,

Асывсяньыс крепыд аскур юам...

...Курыд шог, и дойсӧ венны колӧ,

Бӧръя туй... Да помасьлытӧм олӧм.

Мый коми поэт кутас водзӧ овны гижӧдъясас, эскыссьӧ помтӧг жӧ. Ӧд йӧзӧдӧм кывбуръясысь, висьтъясысь, повесьтсьыс ӧтдор сылӧн пызан йӧрас колины на дневникъясыс, некодлы петкӧдлытӧм на выль панасъяс. Коркӧ, дерт, лыддьысьысь быть аддзас найӧс...

Бара дум вылӧ усис Тимушевкӧд йитчӧм сыктывкарса ӧти лун. Том гижысьяслӧн семинар бӧрын Льӧмъюсянь шуим косавлыны гижысьяс Союзӧдз. Гажмыштӧм поэт босьтчис гораа лыддьыны Есенинлысь «Я последний поэт деревни» комиӧдӧм кывбур. Затонӧдз автобусын вӧлі чӧв-лӧнь. Юргис сӧмын Эдиклӧн нюжйӧдлана, сьӧлӧмӧдз мӧрччана гӧлӧс...

Ӧні эськӧ шуи ёртӧйлы: «Абу, абу тэ миян грездъясса бӧръя поэт. Видзӧдлы, мыйта томулов локтіс коми поэзияӧ тэнад мунӧм мысти нин! Вына, эскӧдана кывъяӧсь, тэ кодь жӧ писькӧсӧсь, уджачӧсь. «Тӧдса ягын» кывбурын тэ корин:

...Тані ойбырысь ловзя,

Сямӧй тырмас кӧ, сьыланкыв пана.

Мыйӧн му вылас овсяс,

Менӧ гуалӧй буретш тані...»

Кыдзи корис ачыс, Эдикӧс ми збыльысь гуалім Керчомъяса шойнаын, Эжва дорса вывтасінын. Ылӧдз тыдалӧ тасянь муса юыслӧн паськыд отыс, мӧдлапӧвса вӧр-пуӧ сайӧдчыштӧм Кадамлӧн мичыс. Зумыд памятник пуктігӧн Люда, гӧтырыс, кутіс тӧд вылын и Эдиклысь медбӧръя корӧмсӧ, и сы чужанінсаяслысь вӧзйӧм. Гу дортіыс веськыда мунӧ туй дона Керчомъяас, а памятник йӧрсяньыс позьӧ мудзлытӧг дзоргыны-любуйтчыны ылын-ылын лӧсталысь тыясӧн. Буретш куим Кадамыс лоисны Эдуардлы гижан уджас и олӧмас медся ыджыд ышӧданторйӧн. Коми мулӧн югыд, сьӧлӧм вӧрзьӧдана пельӧс, коді гӧрддзаліс миянлысь ёртасьӧмнымӧс, кӧнкӧ, бура кылӧ друглысь шань, но ылӧдз юргысь кыв-ворсӧ:

Ойбыртӧма ичӧт сикт,

Кӧдзыд руыс — веж.

Мӧд му вылӧ некор ме

Чужанін ог веж.