ИЗКИ
Важӧн олісны-вылісны гозъя, налӧн вӧлі кык челядь: ныв да пи. Коркӧ пӧрысь гозъя куліны да чоя-вока ӧтнаныс колины. Вот чоя-вокалӧн и няньныс быри. Корсисны да шобсисны и нинӧм керка пытшкысь сёйны эз аддзыны, сӧмын ӧти анькытш тусь гӧбӧчысь аддзисны. Тайӧ анькытш тусьсӧ найӧ шӧри юкисны и кӧсйисны сёйны, но вокыслӧн анькытш джынйыс уси гӧбӧч муас да и воши. Вӧчны нинӧм: лои сідз тшыгйӧн водны.
Асывнас чеччисны да аддзӧны: гӧбӧчӧ усьӧм анькытш джынйыд пӧтӧлӧкӧдзыс быдмӧма. Сідз коли ещӧ ӧти сутки, и анькытшыд тайӧ каднас сэтшӧма быдмӧма, мый сылӧн весиг йылыс оз тыдав. Чойыс виччысис, кор вокыс унмовсяс, да и мӧдіс кавшасьны анькытш идзӧд вывлань.
Каттьысис да каттьысис, каттьысис да каттьысис, коркӧ и ичӧтик керка воис. Пырис керкаас, а сэні лёк кӧлдун шобді изӧ. Шобдіыс абу, а изкиыс ачыс тусьтӧг шобді пызь вӧчӧ.
«Вот эськӧ татшӧм изкиыс кӧ миян вӧлі, ми эськӧ чоя-вока некор эг тшыгъялӧй», — думыштіс нывка да пондіс сёйны изӧм шобді пызь. А синтӧм старикыд пыр изӧ и изӧ — немтор оз казяв. Нывка пӧттӧдзыс сёйис шобді пызьтӧ да вокыслы тшӧтш неуна лэччӧдыштіс.
Кор вокыслы ставсӧ тайӧс висьталіс, вокыс пондіс вӧзйысьны изысь старик ордӧ тшӧтш кайлыны пызь сёйны.
— Тэ, — шуӧ, — серӧктан сэні и старикыд кылас да став делӧыс миян торксяс.
— Ог серӧкты, — шуӧ вокыс.
Вот чоя-вока кайисны кыкӧн изысь старик ордӧ да пондісны шобді пызь сёйны. Детинкаыд пыксис-пыксис, сэсся эз вермы терпитнысӧ да гораа серӧктіс. Синтӧм старик кыліс, мый керкаын эмӧсь кодъяскӧ бокӧвӧйяс да пондіс на бӧрся вӧтлысьны. Кор старик чеччис изки дінысь, детинкаыд кватитіс изкисӧ да пышйӧдіс, а чойыс сы бӧрся, и лэччисны гортаныс. Изкитӧ вайӧм бӧрын чоя-вока зэв лӧсьыда кутісны овны.
Но вот коркӧ кывсис сарлы, мый сылӧн сарствоын ӧти чоя-вокалӧн сэтшӧм изки эм, коді ачыс шобді пызь изӧ. Царь ыстіс изкила, но чоя-вока эз сетны. Царь скӧрмис да тшӧктіс мырдӧн босьтны налысь изкисӧ.
Чоя-вока пондісны шогсьыны да бӧрдны, кыдзи жӧ ӧні пондасны найӧ изкитӧгыс овны. Вот локтіс на дінӧ петук да и шуӧ:
— Мыйысь нӧ ті, чоя-вока, бӧрданныд, ог-ӧ ме тіянлы вермы отсавны?
— Кыдзи нӧ тэ, петукӧй, отсалан? Вӧлі миян изки-вердысь да сійӧс сар пышйӧдіс.
— Локтӧ мунамӧй мекӧд, — шуӧ петук, — ме судзӧда бӧр тіянлы изкитӧ.
Мӧдӧдчисны туйӧ куимӧн: петук мунӧ водзын, а чоя-вока — сы бӧрысь. Налы паныдасис кӧин.
— Кытчӧ, петук-вокӧ, мунан?
— Изки корсьны муна, — шуӧ петук.
— Босьт тшӧтш менӧ.
— Пыр ме пытшкӧ, — шуис петук и ньылыштіс кӧинӧс.
Мунӧны водзӧ, а налы паныд локтӧ ош.
— Кытчӧ, петук-вокӧ, мунан?
— Изки корсьны муна, — шуӧ петук.
— Босьт тшӧтш менӧ.
— Пыр ме пытшкӧ, — шуӧ петук и ньылыштіс ошкӧс.
Мунісны, мунісны да ю дінӧ воисны. Кыті вуджны: пыж ни пос некӧн абу? Петук сэн дыр эз понды думайтны: босьтіс да став васӧ юсьыс и юис.
Вот коркӧ воисны сар оланінӧдз. Петук лэбзис стын вылас да горӧдіс гӧлӧс тырнас:
— Ки-и-ки-рик-ку-у! Вай, колӧкӧ, сар, изкитӧ, а то бур оз ло!
Сар кыліс да пондіс шензьыны: «Коді нин татшӧм смелыс локтӧма» — и тшӧктіс петукӧс кутны да картаӧ мӧсъяс дінӧ йӧртны, мед сійӧс мӧсъяс люкаласны да таляласны. Картаӧ йӧртӧм бӧрын петукӧс горзьӧдіс да лэдзис кынӧм пытшкӧссьыс кӧинӧс и тшӧктіс сылы став мӧсъяссӧ начкавны.
Сарскӧй слугаяс асывнас доложитісны сарлы, мый картаын став мӧскыс начкӧма, а петук ӧтнас дзоньвидза.
Сар тшӧктіс петукӧс йӧртны вӧвъяс дінӧ, мед вӧвъяс кувтӧдзыс чужъяласны да косявласны.
Конюшняӧ йӧртӧм бӧрын петукӧс бара горзьӧдіс да лэдзис кынӧм пытшкӧссьыс ошкӧс и тшӧктіс сылы конюшняысь став вӧвсӧ косявлыны.
Асывнас слугаяс бара доложитісны сарлы, мый став вӧлыс конюшняын косявлӧма, а сӧмын ӧтнас сэн петук дзоньвидза.
Сар зэв ёна скӧрмис, тшӧктіс ыджыд би вӧчны да шыбитны петукӧс биас. Вот ӧзтісны дзонь керка, лои зэв ыджыд би, шыбитісны сэтчӧ петукӧс би пытшкас. А петук кынӧм пытшкӧссьыс лэдзис став васӧ, кодӧс босьтліс локтігас и — биыд сразу кусі. Петук жбыр лэбзис стын йылӧ да гӧлӧс тырнас горӧдіс:
— Ки-и-ки-и-рик-ку-у! Вай, колӧкӧ, сар, изкитӧ, а то бур оз ло!
Сар повзис, медбӧрын, да шуӧ:
— Мый жӧ нин такӧд кутан вӧчны, некутшӧм сила талы оз мӧрччы, шыбитӧй сылы изкисӧ да гашкӧ миритчас.
Слугаяс шыбитісны ӧшинь улӧ изки. А петуклы тайӧ вӧлі и колӧ. Сійӧ тшӧктіс кӧинлы да ошлы босьтны изкисӧ и вайисны сійӧс чоя-вока дінӧ да сетісны налы воштылӧм изкисӧ.
