ИВАН


Олісны-вылісны гозъя. Коркӧ налӧн и няньныс быри. Гӧтырыс шуӧ:

— Мун, Иван, ветлы да капкан пукты, оз-ӧ мыйкӧ сюр. Муніс Иван вӧрӧ, сиаліс капкан, дай сэтчӧ гӧрд руч пырис.

Руч кусӧ нуис Иван базарӧ, вузаліс квайт шайтысь да мӧдӧдчис гортас.

Кывліс поп, мый Иван сьӧмӧн локтӧ карысь да паныдаліс сійӧс:

— Кытчӧ тэ, Иван, ветлін?

— Ме базарӧ руч ку вузавны ветлі.

— А грексьыд мынтысьны он кӧсйы? — шуӧ сылы поп. — Ноко паськӧдлы вомтӧ, уна-ӧ тэнад грекыд?

Иван паськӧдіс вомсӧ. Поп сэтчӧ нянь крӧшкияс да зеп ёгсӧ койыштіс, некымынысь пернапас вӧчис да шуӧ:

— Но, Иван, ӧні став грексьыд мынін. Вай меным руч ку донтӧ.

Иван сетіс поплы ӧти шайт, а вит шайтсӧ и суськис. Ачыс сэсся ас кежас поп вылӧ сералӧ: «Буриндзика жӧ поптӧ кокорниті: квайт шайт пыдди ӧти шайт сеті, а витсӧ суськи!»

Муніс-муніс Иван, паныдасисны сылы купеч да суддя. Найӧ юалӧны:

— Кытчӧ, Иван, ветлін?

— Ме, — шуӧ, — руч ку вузавны ветлі да попӧс ылӧдлі.

— Кыдзи тэ лысьтін ме вывті вузасьны? — шуӧ купеч.

— Кыдзи тэ лысьтін купеч вывті вузасьны да попӧс ылӧдны! — шуӧ суддя. — Руч вузалӧм донтӧ кӧ миянлы купечкӧд шӧриӧн сетан, прӧститам, а он кӧ, судӧ сетам.

Вӧчны нинӧм. Иван кыскис зепсьыс кык шайт да сетіс налы морт шайтӧн. А ачыс син саяс найӧс кутіс серавны:

«Буриндзика ме бара купечтӧ да суддятӧ кокорниті, дзонь куим шайт пӧръялі: вит шайт пыдди кык шайт сӧмын и сеті».

Муніс, муніс, дай сылы лесничӧй паныдасис. Кывлӧма, мый Иван сьӧм нажӧвитӧма.

— Кытчӧ, — шуӧ, — Иван, ветлін?

— Ме руч ку вузавны ветлі.

— Кыдзи лысьтін вузавны менам вӧрысь кыйӧм ручӧс? Пырысь-пыр жӧ вай меным руч донтӧ ставнас.

Вӧчны нинӧм. Кыскис Иван ӧти шайт да сетіс лесничӧйлы, а ачыс ас кежас бара сы вылын пондіс серавны:

«Буриндзика лесничӧйтӧ и кокорнитышті; дзонь кык шайтӧн пӧръялі: куим шайт пыдди ӧти шайт сӧмын и сеті».

Муніс, муніс Иван, муртса гортӧдзыс эз на во, а сылы паныд урадник локтӧ: и сійӧ кывлӧма, мый деньга нажӧвитӧма Иван.

— Кытчӧ, — шуӧ, — Иван, ветлін?

— Ме руч ку вузавны ветлі.

— Кыдз тэ лысьтін урадниклы доложиттӧг вузасьны-ньӧбасьны? Руч донтӧ кӧ ставнас сетан, прӧстита, а он кӧ — бур оз ло.

Вӧчны нинӧм. Кыскис Иван зепсьыс ӧти шайт да сетіс урадниклы. А ачыс ас кежас бара сералӧ урадник вылӧ:

«Буриндзика ме урадниктӧ кокорниті, дзонь шайтӧн сійӧс пӧръялі: кык шайт пыдди сӧмын ӧти шайт сеті».

Воис Иван гортас да гӧтырыслы висьталӧ:

— Ме, — шуӧ, — талун попӧс пӧръялі, купечӧс да суддяӧс пӧръялі, лесничӧйӧс пӧръялі, урадникӧс пӧръялі. Поплысь вит шайт суськи, купечлысь да суддялысь — куим шайт, лесничӧйлысь — кык шайт, а урадниклысь — ӧти шайт.

Гӧтырыслы первой нимкодь лолі, а кор гӧгӧрвоис, пондіс сійӧс видны:

— Ок, тэ, йӧй, тэ, йӧй: асьтӧ тай пӧръялӧмаӧсь, ас зепсьыд гусялӧмаӧсь. — Сэсся гӧтырыс босьтіс коколюкасӧ да ойкӧдӧмӧн Иванӧс гортсьыс вӧтліс:

— Водзӧснысӧ кӧ, — шуӧ, — налысь немтор он гусяв, гортӧ локны эн и лысьт!

Иван воис барин керка дорӧ да думайтіс барин ордӧ гусясьны пыравны. Но пырны некытчӧ: ӧдзӧс дорас сувтӧдӧма чепйыв понйӧс.

— Час, — шуӧ Иван, — ме чепйыв понсӧ первой гусяла, а сэсся бӧрас и мукӧд добрасӧ баринлысь гусяла.

Кӧсйис эськӧ Иван пон дорӧ матыстчыны, а баринлӧн, гашкӧ, дас пон вӧлӧм, кыдз тай сы вылӧ ставныс ӧттшӧтш уськӧдчасны!

Барин кутіс Иванӧс.

— Сямман кӧ, — шуӧ, — менсьым конюшняысь медбур вӧлӧс гусявны, прӧстита да витсё шайт деньгаӧн содта, а он кӧ, бурӧс эн виччысь.

Думайтіс, думайтіс Иван, мый вӧчны? Сэсся гусяліс ас бабаыслысь сарапансӧ, босьтіс сы вылӧ четверть вина да нӧк туис и мӧдӧдчис вой улӧ барин ордӧ. А барин сійӧ вояс конюшнясӧ гӧгӧрбок томналіс да куим караульщикӧс конюшня ӧдзӧс дорас сувтӧдіс.

Кутіс пырны Иван барин дворӧ, а сы вылӧ баринлӧн понъясыс уськӧдчисны. Иван кисьтіс налы нӧк туис, да понъяс ланьтісны. Сэсся кодйысис ӧблӧжка увтіыс барин конюшняӧ, пуктіс вӧв дінӧ четверть вина, а ачыс бӧр петіс конюшняысь да кутіс виччысьны, мый водзӧ лоӧ.

Вот баринлӧн конюшня караулитысьяс и шуӧны:

— Вай пыраламӧй конюшняас да видзӧдлам, эз-ӧ Иваныд вӧвтӧ гусяв.

Пыралісны, видлісны: вӧлыд пыр ас местаас. Ӧти слуга сэсь аддзис четвертнӧй вина сулея да зэв рад лои:

— Вай, — шуӧ, — тайӧ винасӧ юыштамӧ, ог жӧ тайӧс сідз кольӧй.

Сэсся куимнанныс пуксисны четвертнӧй сулея дорӧ, дорвыв юисны да сэтчӧ и унмовсисны. Кор караульщикъясыд унмовсисны, Иван пыраліс, сермӧдаліс вӧвсӧ да гӧнитіс гортас.

Мӧд луннас барин петіс конюшняӧ вӧв видлыны, а вӧлыс збыльысь абу! Сэсся нӧйтіс слугаяссӧ, понъяссӧ да ыстіс Иванлы кӧсйысьӧм витсё шайт.

Кывліс поп, мый Иван зэв бура кужӧ гусясьны да корис сійӧс.

— Тэ, — шуӧ, — менсьым деньга мошняӧс гусявны он вермы. Верман кӧ гусявны, мошня джынсӧ сета, а он кӧ вермы, витсё шайт тэсянь. А поплысь збыльысь зэв сьӧкыд вӧлі деньга мошня гусявны: сійӧ пыр киас чабыртӧмӧн деньга мошнясӧ вӧдитіс.

Вот коркӧ Иван пасьтасис аркирейӧн да став вичко пытшкас ӧзталіс сисьяс да лампаяс. Поп аддзис вичкоысь бияс да котӧрӧн мӧдӧдчис вичкоӧ, думыштіс: «Эз-ӧ нин ӧзйы вичкоыс?» А вичкоас аркирей сулалӧ.

— Лок, — шуӧ, — поп-батюшко, аркирейскӧй служба вӧчам. Мый тэ деньга мошнятӧ сьӧрсьыд вӧдитан, пукты кытчӧкӧ вӧлтар пытшкас, сэсь некод тэнсьыд оз босьт.

Пуктіс поп деньга мошнясӧ престол улӧ. Служитісны, служитісны да поп чуймис:

— Аркирей-батюшко, менам, — шуӧ, — тэ воигкежлӧ лӧсьӧдчытӧм и пӧжасьтӧм. Час, котӧртла да матушкалы пӧжасьны тшӧкта.

Котӧрӧн ветліс поп попаддя дорӧ да бӧр локтіс вичкоӧ, а сэні аркирей ни деньга мошняыс сылӧн абу.

Муніс поп Иван вылӧ генераллы жалуйтчыны.

Корис генерал Иванӧс.

— Верман кӧ, — шуӧ, — менсьым ас керкаысь гӧтырӧс гусявны, ыджыд награда босьтан, он кӧ вермы, юрнад он мын.

Думайтіс, думайтіс Иван, кыдзи генераллысь гӧтырсӧ гусявны. Генераллӧн, гашкӧ, сё слуга да телохранитель, некытчӧ матӧ он сибав керка дорас.

Вот Иван озыр купечӧн пасьтасис, ньӧбис бӧчка вина да войнас мӧдӧдчис генерал керка дорті.

Мыйӧн воис сійӧ генерал кильчӧ весьтӧ, кыскис телега чока пӧвсӧ, кӧлесасӧ мынтӧдіс чӧрс вывсьыс, телегаыд сэтчӧ и путкыльтчис. Пондіс Иван чуксавны генераллысь слугаяссӧ да телохранительяссӧ: «Отсаланныд кӧ, — шуӧ, — став бӧчкасӧ тіянлы юктала». Слугаяс да телохранительяс ӧти здукӧн лӧсьӧдісны сылысь телегасӧ да бӧр лэптісны вина бӧчка. Иван налы и шуӧ:

— Юӧ, мыйтӧм ловныд лэптӧ!

Генераллӧн слугаяс сэтшӧма юисны, мый сэтчӧ туй вылас и унмовсисны. Иван сэк кості пыраліс генеральша спальняӧ, кватитіс сійӧс, пуксьӧдіс телегаӧ да ӧдйӧн зэв гӧнитіс. Заводитліс жӧ эськӧ генерал слугаяссӧ да телохранительяссӧ чуксавны отсӧг вылӧ, но найӧ ставныс вӧлі сутшкысьӧмаӧсь ныр выланыс да асылӧдз эз и садьмывны.

Скӧрмис генерал да Иван вылӧ жалуйтчис министрлы.

Корис министр Иванӧс ас ордас.

— Верман кӧ, — шуӧ, — пыравны менам нывъяс спальняӧ да узиганыс на улысь прӧстынясӧ гусявны, наградита сюрс шайтӧн, а он кӧ вермы, юртӧ воштан.

Думайтіс, думайтіс Иван, кыдзи пыравны министр ордӧ: сылӧн ӧд слугаыд да телохранительыд генерал дорысь на унджык. Вот пасьтасис Иван генерал паськӧмӧн, рытнас пырис министр дворецӧ да дзебсис ӧти пельӧсӧ. Видзӧдӧ, а сэні министрлӧн понйыс кычанасьӧма. Иван босьтіс ӧти кычанпиӧс да гусьӧн муніс министр нывъяс крӧвать улӧ. Кор найӧ унмовсисны, Иван пуктіс кычанписӧ кык ныв костас, шебрас улас. Ачыс пырис крӧвать улас да мӧдіс кывзысьны.

Коркӧ садьмис министрлӧн ичӧтджык нылыс да мӧд чойсӧ чуксалӧ:

— Чеччыв, — шуӧ, — да видзӧдлы! Тэ со тавой кычанпи вайӧмыд!

Садьмис генераллӧн ыджыдджык нылыс да спорӧ кутчысис:

— Ме, — шуӧ, — бара эг, тэ ачыд кӧнкӧ вайин.

Споруйтісны, споруйтісны да батьыслысь юавны мунісны,

кодныс найӧ кычанпи вайисны.

Иван сэк кості кватитіс крӧвать вылысь прӧстынясӧ да петіс министр ордысь; генерал паськӧма морттӧ телохранительяс эз и думыштлыны кутны.

Министрлӧн нывъяс локтісны батьныс дорӧ, медым сійӧ отсалас налы спор помавны.

Министр гӧгӧрвоис, мый тайӧ шуткасӧ Иван вӧчис.

— Тайӧ, — шуӧ, — понлӧн кычаныс, а абу тіян. Тайӧ, кӧнкӧ, Иваныд пуктіс тіян крӧвать вылӧ, медым прӧстынятӧ гусявны.

Видзӧдлісны, эм-ӧ прӧстыняяс; збыльысь, Иван прӧстынясӧ гусялӧма.

Коркӧ кывсис и сар пельӧдз, мый Иван зэв мастера кужӧ гусясьны. Корис сійӧ Иванӧс ас дінас.

— Верман кӧ, — шуӧ, — тэ менам казнаысь гусявны зӧлӧта мешӧк, мешӧк джынсӧ аслыд, а он кӧ вермы, юртӧ керышта.

Сарлӧн тюрьмаӧ вӧлі пуксьӧдӧма медся сюсь вӧрсӧ. Локтіс сар тюрьмаын пукалысь вӧр дінӧ да шуӧ:

— Кыдз нӧ Иванӧс кыйны, пондас кӧ менсьым казнаысь деньга гусявны?

Вӧр тшӧктіс сарлы сарскӧй казна гӧгӧрыс сы пасьта бӧрӧзда кодйыны, медым вомӧныс чеччыштны он вермы, да тыртны сійӧс сирӧн. Сир тыра бӧрӧздаті вуджигас пӧ Иван сэтчӧ усьӧ да сибдас.

Вот Иван мӧдӧдчис сарлысь казна гусявны. Сьӧрсьыс босьтіс ӧти вӧрӧс да сылы шуӧ:

— Сарыд зэв мудера вӧчӧма; коднымлы кӧ тавой быть сюрны. Вай тэ вудж водзынджык.

Иванлӧн тӧварышыс чеччыштіс да уси, сэтчӧ и сибдіс, сӧмын юрыс мӧдіс тыдавны. Иван, сы юр вылӧ тальччӧмӧн, вуджаліс бӧрӧзда мӧдарас, босьтіс пельпом вылас ӧти мешӧк зӧлӧта да муніс аслас патераас. Сійӧ патеруйтны сувтӧма вӧлі ӧти пӧрысь дӧва ордӧ.

— На, — шуӧ, — тэд, бабушка, талун гӧснеч вайи. Кувтӧдзыд тырмас да пияныдлы кольӧ. А менӧ верд ӧтчыд та пыдди.

Мӧд лунад сар аддзис, мый Иваныд збыльысь гусялӧма сарскӧй казнатӧ, зэв ёна скӧрмис, тшӧктіс Иванӧс пырысь-пыр жӧ кутны да юрсӧ керыштны.

Корсисны да корсисны, но аддзыны эз вермыны.

Сэсся сар бара муніс тюрьмаын пукалысь сюсь вӧр дінӧ.

— Вай, — шуӧ, — висьтав, кыдзи меным Иванӧс кыйны да сылысь юрсӧ керыштны?

Тюрьмаын пукалысь вӧр сарӧс велӧдӧ:

— Тэ, — шуӧ, — доддяв зарниа каретатӧ, сэтчӧ пуксьӧд саричатӧ медся бур паськӧмнас пасьтӧдӧмӧн, сэсся лэдз сійӧс кар кузя гуляйтны, а бӧрвывсяньыс ысты унджык йӧзӧс. Иваныдлӧн вежыс петас зарниа карета вылад да локтас сійӧс гусявны, сэки сійӧс позьӧ кокниа кутны.

Сідзи и вӧчисны. Саричаӧс пасьтӧдісны шӧвк да зарниа паськӧмӧн, пуксьӧдісны зарни каретаӧ да мӧдӧдісны кар кузя гуляйтны.

Иван пасьтасис генерал паськӧмӧн, сэсся кайис пу вылӧ, ӧшӧдчис пу вож вылӧ да мӧдіс горзыны:

— Менӧ Иван-вӧр грабитіс да пуӧ ӧшӧдіс! Мездӧй менӧ!

Саричаыд буретш вӧлі сійӧ пу увтіыс гӧнитӧ да шуис кучерыслы:

— Мезды, — шуӧ, — генералсӧ!

Мыйӧн кучер чеччис кӧзла вылысь да пондіс пуӧ кавшасьны, сэк кості Иван чеччыштіс карета лабичӧ да кучкис вӧвъяслы.

Каретасӧ да саричасӧ ӧттшӧтш гусяліс да вайӧдіс ас патераас. Каретасьыс перйис зарниа кӧрӧбкасӧ, а саричасӧ пӧрччӧдіс, сэсся пуксьӧдіс тыртӧм каретаӧ да вӧвъяслы кучкис:

— Мунӧ, — шуӧ, — гӧнитӧдӧ сар гӧтырӧс сар ордӧ.

Ещӧ ёна скӧрмис сар, мый Иван гусяліс сылысь зарниа каретасӧ да саричалысь дона паськӧмсӧ.

Муніс бара тюрьмаын пукалысь вӧр дінӧ да юасьӧ, кыдзи кыйны Иванӧс. А вӧр сійӧс велӧдӧ:

— Босьт, — шуӧ, — да гӧгӧрбок зӧлӧтит порсьӧс. Сэсся рота салдат костын лэдз сійӧс кар кузя гуляйтӧдны. Иванлӧн зарниа порсь вылад вежыс петас, локтас сійӧс гусявны, а салдатъясыд сэки сійӧс и кутасны.

Вот ыстісны дзонь рота салдатӧс кар кузя гуляйтӧдны; сарлысь зӧлӧтитӧм порсьсӧ. Иван сэк кежлӧ кар шӧрысь медаліс медбур патерасӧ, сэсся полковникӧн пасьтасис да петіс порсьӧс гуляйтӧдысь салдатъяслы паныд:

— Здорово, — шуас, — молодцы! Менам талун нимлун. Он-ӧ желайтӧ менсьым нимлун празднуйтыштны.

— Желайтам, — шуӧны салдатъяс, — кыдз нӧ ог желайтӧ полковниклысь нимлун празднуйтыштны. Сӧмын кытчӧкӧ тайӧ порсьсӧ колӧ миянлы меститлыны.

— Йӧртӧ, — шуӧ, — ме гидӧ да томналӧ, немтор сылы оз ло, ме сэк коста денщикӧс видзны сувтӧдла.

Пыртӧдіс Иван салдатъясӧс, ляс усьтӧдзыс юкталіс винаӧн, а ачыс босьтіс налысь зӧлӧтитӧм порсьсӧ да важ патераас нуӧдіс. Вуштіс сы вылысь став зарнисӧ да сетіс пӧрысь дӧвалы.

— На тэд, бабушка, тайӧ шылльӧ-мылльӧсӧ. А порсьсӧ начкы да жарит меным аски кежлӧ.

Вот палялісны порсь гуляйтӧдысь салдатъяс. Кватитчисны, а порсьныс абу. Гӧгӧрвоисны, мый Иван найӧс тадзи тешитӧма. Мунісны сар дорӧ да сідзи висьталісны, мый Иван синма-ныра костысь налысь порсьсӧ пышйӧдіс.

Бара муніс сар тюрьмаын пукалысь вӧр дінӧ юасьны, кыдзи эськӧ Иванӧс кутны. А тюрьмаын пукалысь вӧр сійӧс велӧдӧ:

— Талун Иван мӧдас тэнсьыд гусялӧм порсьтӧ жаритны. Ысты медся ныриса пӧвартӧ ассьыд да яй дук сертиыс сійӧ тӧдмалас Иваныдлысь оланінсӧ.

Вот муніс сарскӧй пӧвар, кар кузьта быд уличаті ветлӧ да исалӧ, тӧдмалӧ, кӧні порсь яй жаритӧны. Воис ӧти керка дінӧ да збыльысь жаритӧм порсь яй дук кылӧ.

Пырис керкаас, а сэні старука да Иван порсь яй сёйӧны.

— Лок, — шуӧ, — пуксьы да сарскӧй картаын быдтӧм порсь яйӧн гӧститӧда.

Пӧварыд кор петіс Иван патераысь, кильчӧ юр вылас мелӧн гижис: «Ме тані гусялӧм порсь яй сёйи». А ачыс котӧрӧн муніс сарлы доложитны.

Иван петаліс кильчӧ вылас, аддзис кильчӧ юр вывсьыд мелӧн гижӧмсӧ да став кильчӧ юр вылас гижаліс: «Ме тані гусялӧм порсь яй сёйи». Воисны сарскӧй слугаяс да салдатъяс Иванӧс кутны. Видзӧдӧны, а быд кильчӧ юр вылын гижӧма: «Ме тані гусялӧм порсь яй сёйи». Сідзи бара сарыд эз вермы кутны Иванӧс.

Бара сар муніс тюрьмаын пукалысь вӧр дінӧ сӧветуйтчыны, кыдзи кыйны Иванӧс. Тюрьмаын пукалысь вӧр сійӧс велӧдӧ:

— Ас дворечад пир вылӧ корав став купечьясӧс, офицеръясӧс, генералъясӧс, губернаторъясӧс, министръясӧс. Тӧдӧмысь, сэтчӧ тшӧтш локтас и Иваныд. Сэсся гӧгӧрбок дворечтӧ ортсысяньыс тшӧкты томнавны да стража сувтӧдны. Кор ставныс коддзасны, ныв спальня дорад сувтӧд бур стража да тшӧкты, коді гӧсьтъяс пиысь вермас пыравны саревна спальняӧ да сійӧс окыштны. Дерт, Иван кындзи некод оз вермы. А сылы кӧ удайтчас пыравны саревна спальняӧ, медым саревнаыд плешкас сылы пас пуктас. Сэк сійӧ пас сертиыс и сюрӧ.

Сар чукӧртіс пир вылӧ ассьыс став йӧзсӧ: министръясӧс, генералъясӧс, купечьясӧс, попъясӧс. Иван пасьтасис купеч паськӧмӧн да пир вылӧ тшӧтш локтіс.

Кор став гӧсьтъясыс ёнакодь коддзисны, сар шуӧ гӧсьтъяслы:

— Коді вермас саревна спальняӧ куим стража пыр пыравны, сійӧс ӧтчыд окыштны да сылысь чунькытшсӧ босьтны, сы сайӧ саревнаӧс верӧс сайӧ сета.

Заводитлісны купечьяс, генералъяс, заводитлісны унаӧн, но первой стража дінас воигӧн на найӧс кутлісны да бӧр бергӧдалісны. Некодлы эз удайтчы пыравны спальняӧ.

А Иван эз зевайт. Пир вылӧ локтігас сійӧ босьтӧма сьӧрсьыс саричалысь пӧрччӧдӧм, зарниӧн вышивайтӧм платтьӧ. Сійӧ пасьталіс сійӧс да сарича пыдди пырис сар ныв узьланінӧ, сійӧс зэв кокниа лэдзисны. Иван пыраліс сар ныв дорӧ, ӧтчыд сійӧс окыштіс да чуньсьыс зарни чунькытшсӧ перйис. А сэк коста саревна сылы плешкас крест пуктіс.

Петіс Иван саревна спальняысь, пӧрччис нывбаба паськӧмсӧ да, юрсисӧ лӧсьӧдігмоз, видзӧдліс рӧмпӧштанӧ. Аддзис сійӧ ас плешсьыс пасйӧм крестсӧ, гӧгӧрвоис да чышкис.

Войнас, кор став гӧсьтъясыс юсисны да унмовсялісны, Иван ставныслы налы плешканыс крестъяс тэчаліс.

Коркӧ садьмис сар да мӧдіс ветлыны узьысьяс пӧвстті, видлавны, коді креста плеша. Ӧти узьысьлы чужӧмас видзӧдліс — креста плеша, мӧдӧс видзӧдліс — креста плеша жӧ.

— Ак, — шуӧ, — тайӧ тай гусясьӧ ещӧ оз ӧтнас: сылӧн и ёртъяс тшӧтш эмӧсь.

Сэсся сар чукӧстіс дворец видзысь салдатъясӧс да сетіс приказ:

— Став узьысьяссӧ видлалӧй. Кодлӧн плешкас эм пасйӧм крест, ставныслысь юрсӧ керавны!

Вот пырисны салдатъяс гӧсьтъяс узянінӧ. Кодлысь плешсӧ оз видлыны, ставыслӧн плешаныс пасйӧм крест.


Гижӧд
Иван
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1