ВОЙСЯ ГӦСЬТ

Рытнас куссю зэрмис. Керкаса кӧзяин, сійӧ жӧ мыйкӧ бригадир ли старӧста сяма, бур сьӧлӧмӧн ӧнтай нин нуӧдіс менӧ гортас. Аски на пӧ луныс лоӧ китыра грездтӧ кытшовтны.

Канаваӧ сэки самолёт волывліс вежоннас кыкысь. И мӧдысь локтӧдзыс кадыс вӧлі тырмымӧн, мед кайлыны ылысса ыб вылӧдз, кӧні муркӧдчис ыджыд трактор, пыравлыны кук картаӧ, сёрнитны пилорамасакӧд. И керкаысь керкаӧ на слӧйма ветлыны. Мед сӧмын войбыднас кобас.

— Геннадей, петавлы! — весьӧпӧртіс стенӧ камыштӧм лышкыд пызан сайын тшай юысьясӧс.

— Кодӧс бара лешакыс новлӧдлӧ татшӧмнас, — дӧзмӧмпырысь пасьтасис да петіс шлявгысь ывлаӧ кӧзяин. Куритчынымоз сы бӧрся вӧтчи и ме.

Дзурс пемыдас некод эз тыдав, сӧмын кор письтӧм енэжыс грымӧбтіс, да югнитіс чардби, пырта дорын тӧдчыштліс куима мыгӧр.

— Пышъялысь миян вылӧ петіс, — матыстчис на пиысь ӧтиыс Геннадей дорӧ. — Мый вӧчны, огӧ тӧдӧй. Дашкӧ, эсійӧ... районсаыс мыйкӧ думыштас. Сійӧ ӧд кутшӧмкӧ да власьт жӧ.

«Власьтлы», районнӧй газетса прӧстӧй корреспондентлы, меным ньӧти эз вӧв окота воськовтны шоныд позйысь ыръянитысь ывлаӧ, да нӧшта и кутшӧмкӧ пышъялысь дорӧ. Но бригадир ӧдйӧ аддзис петан туй: «Мунам кантораӧ, сэні и думыштам, мый водзӧ вӧчны. Жаль, телепоныс аски асылӧдз оз уджав, эськӧ пыр и звӧнитлім кытчӧ колӧсӧ». «Мунам кӧ и мунам. Колӧкӧ, кутшӧмкӧ материалтор на позяс гудйыштны», — пасьтасигмоз мӧвпыштсис менам.

Шлявгысь зэр улын, векни, пемыд уличті, вомӧн ног вольсавлӧм керъяс да пӧвъяс вывті вильдалігсор, куимӧн восьлалім конторалань: ме бӧрвылас, бригадир водзын, а ми костын — кодӧс тай пышъялысьнас шуисны. Сійӧс вайӧдысьясыс, тыдалӧ, чайтісны, мый налӧн могыс эштӧма, да разӧдчисны гортаныс.

Сӧмын ӧні казьтышті: асывнас юрсиктса аэропортын ветлысь-мунысьяс зэв нин дзӧръялісны пыран ӧдзӧс дорӧ ӧшӧдӧм кык кабалатор вылӧ. Снимокаӧсь весиг. Ачым эг лыддьы: этшаӧс мӧй милицияыд корсьӧ? Райотделдорса стендыс тай век тырӧма татшӧм юӧръяснас.

Ыджыд контораӧ воим да джуджыд пос кайӧм бӧрын биасим. Лампа югӧръяс улын вӧлисти бурджыка видзӧдлі войся гӧсьт вылӧ. Косньӧдіник тушаа, мышкыртчӧма, лыдтӧм гӧрд прута чужӧм, вӧйӧм синъяс. Сэтшӧм жӧ прутӧсь вӧсни кияса, весиг сӧнъясыс тӧдчӧны. Мыйлакӧ кыкнан кисӧ пыр мыш саяс кутіс. Велӧдӧмаӧсь, мися, зонаад.

Бригадиркӧд сёрнитчим аски асывнас, кор лоӧ телепона йитӧд, пыр жӧ тринькнитлам юрсиктӧ. Самолётлӧн локтан луныс эськӧ аскомысь на, но милиция кӧ корас, содтӧд рейстӧ вермасны вӧчны. Абу ӧд медводдзаысь сьӧд вӧршӧрса ичӧт грездад татшӧмторйыс: Перым обласьтса Пильваӧдз, кӧні паськӧдчӧмаӧсь зонаясыс, некымын дас верст и эм. А пышйысьыд тай век вӧлі, и мунӧны найӧ сикт-грездъяс пыр, кысянь кокниджык веськавны ыджыд трассаяс либӧ кӧрт туй вылӧ. Помнитсьӧ, ӧти пӧрйӧ Немдінын автоматъяса оперъяс олісны, быдса отделение кутіс син улын сиктӧ пыран-петан став туйсӧ. Шкап пасьта пельпомъяса, гӧраысь зумыдджык, но зэв шань да лабутнӧй ӧти опер весиг аддзис татысь сьӧлӧм косьтысьӧс да кольччис зятявны.

— Но, ме сэсся муна либӧ, а тэ кыдзкӧ-мыйкӧ пукышт нин такӧд, — недыр олыштӧм бӧрын шуис мен бригадир. — Ковма кӧ, керкаӧс тӧдан.

Мый сэсся тані вӧчан. Эновта кӧ шышсӧ, серамвыв лэптасны, со пӧ районсьыд власьт петкӧдлысьыд кутшӧм. Да и аслам нин чужис гуся интерес тӧдтӧм морт дорас. Гижысьыдлы пыр кивыв веськавлыны татшӧм гӧрӧдъясад. Коркӧ век нин казьтыштлан лоӧмторсӧ висьтын либӧ кывбурын. Со и кольччи.

Пукалам кыкӧн ыджыд пемыд жырын. Пызан вылын дзузгӧ-ломтысьӧ лампа, сылӧн югыдыс ӧдва веськалӧ ылысса пельӧсъясӧдз, но паныд пукалысьӧс аддза бура...

Сёрни первойсӧ эз артмы. Тыдалӧ, чайтіс менӧ «органъясысь»: сы вӧсна пӧ и вайӧдісны да колисны буретш такӧд. Да и сьӧд кышӧн эжӧм, югыд кизьяса армейскӧй «репортёр» помся кыскис сылысь видзӧдлассӧ.

Муртса шыбитчим гоз-мӧд кывйӧн, посводзас кыліс кок шы. Упкӧмсорӧн лолаліг пырис олӧма нин нывбаба. Киас пӧнар ни пӧнарик, а быдса тупӧсь нянь кутӧ. Коньӧрӧйлы пӧ со вайи, тӧда ӧд — тшыг. Менам пӧ пиӧй кӧнкӧ пукалӧ жӧ, да мам сьӧлӧмыд бура гӧгӧрвоӧ, кутшӧм сылы сьӧкыд, кыдзи удзӧдӧны быдторсьыс. На кӧть пӧ тайӧ ас пӧжалӧм тупӧсьсӧ, пилысь пайсӧ.

Видзӧдлыны шыш вылӧ, быттьӧ пырмунігмоз, волісны нӧшта гоз-мӧдӧн, мужичӧйяс. Куритчисны, чӧвлунсӧ торкӧм ради юалісны жӧ менсьым мыйсюрӧ да бӧр петісны кобны нин заводитӧм ывлаас.

Вӧлисти тӧдмасим. Висьтасис Витяӧн. Ачыс сьӧд муа лунвылысь, нималана стахановка Паша Ангелиналӧн станцияысь. Суд лабич вылӧ, кыдзи шуӧ, веськалӧма нинӧм абусьыс: дискотека вылын йӧктӧм бӧрын томулов панасны кось... Пӧсь вывсьыд ӧтилы и діньӧбтас кыз потшкӧн юрас. Дорйыси пӧ. А мортыд абу чеччӧма сэсся... Сизим во сетӧмаӧсь.

Этапъяс, лагеръяс, и медбӧрын со вайӧмаӧсь Войвылӧ, перымса зонаясӧ. Вахтаӧн моз новлӧдлӧмаӧсь вӧр лэдзны: 15–20 лун уджӧдасны, сэсся потшӧс сайӧ, лагерӧ. Тшыгъялім пӧ ёна, ми ӧд, лунвывсаясыд, огӧ тӧдӧй, мый тіян пармаын сёйны позянаыс быдмӧ. Да и начальство да конвойнӧйяс быд ногыс тешитчисны. Ичӧтик мыжысь нӧшта содтылісны сідз нин кок йылысь уськӧдан удж норма, йӧртлісны карцер сяма будкаӧ. Ӧтчыд налысь зонавывса ёртсӧ кутасны, коді ӧтув чукӧртӧм сакарысь вӧлӧм сур вӧчӧ: гудыртас нянь корка сорӧн, ведрасӧ топыда вевттяс-кӧрталас целлофанӧн да кодзувкоткарӧ сюйӧ. Сэні, шоныдінад, ӧдйӧ ловзьӧ. Кодкӧ удтӧма, да комендант тшӧктас сылы ставнас ведрасӧ юны. Жуним ва веркӧсас кодзувкот слӧй плавъялӧ, но он тай катышт. Мырдӧн юктӧдӧмаӧсь.

Варовитігмоз, быттьӧ сідз и колӧ, восьті магнитофон кышӧд, чутки кизьсӧ. А воча пукалысь висьтасьӧ, висьтасьӧ. Чукӧрмӧма, тыдалӧ, дойыс да шог мӧвпыс том, но чорзьӧм нин сьӧлӧмас.

— Помалі дас класс, армия бӧрын мӧвпалі мунны велӧдчыны механикӧ. Муса ныв виччысьны кӧсйис... Но ставыс тай пракмуні, — сарӧга, прутӧсь киыс чышкис тӧдлытӧг пычиксьысь синвасӧ.

Жаль босьтіс мортсӧ.

— Тэныд ӧд кык во и кольлӧма пукавны. А ӧні нӧшта витӧс содтасны пышйӧмсьыд.

— А мед. Кӧть нин мӧдлаӧ нуасны тайӧ адсьыс, — вочавидзӧ веськодьпырысь, — тюрмаын и то кокньыдджык.

Друг сійӧ лёкысь кусыньтчис, заводитіс ымзыны. Повзикодь. Вӧлӧмкӧ, тшыгйывсьыс сёйӧм пӧсь няньыс гырксӧ топӧдӧма.

— Лэдзлы, на-чаль-ник, асмогасьны, дзик ог вермы, — ӧдва шуыштіс коньӧрыд, но «начальникыс» мукӧд кыв дорас велалӧм вылысь кыдзкӧ зэв нин кылыда артмӧ.

Кималасӧн петам ывлаӧ, ылӧсалӧмӧн нуӧда уборнӧйӧ. Мортыд пырӧ, но оз пет вит минут, дас... Пычкысьӧм шыыс оз кыв ни. Медбӧрын смелмӧдчи жӧ да восьті ӧдзӧссӧ. Сійӧ пешкыльтчӧма, оз лег. Пошли, мися, тонӧ мужичӧйяс локтісны, сёрнитны кӧсйӧны, ылӧді. Пукалысьыд звирк чеччыштіс: «Ен могысьӧн, начальник, эн сет менӧ налы, виасны ӧд! Ӧтнамлы мӧй сэсся кывкутны эсійӧ кык п...расыслӧн горшасьӧмысь?..»

А кӧні пӧ мужикъясыд, керкаас нин пырим да, юаліс. Локтасны, мися, звӧнитлісны ӧнтай, — инді тӧрытсянь нин чӧв олысь телепон вылӧ. Войся гӧсьт лыасис аслас лабич вылӧ, пуксис виччысяна чӧв-лӧнь. Кадысь кадӧ сійӧ ышловзьыліс, тӧдчис, унмыс кыскӧ, но узьны эз жӧ вод.

Асылыс воис тӧдлытӧг: ывлаыс югдыштіс. Ме восьтылі бокын сулалысь пызан йӧръяс. Но тшай ни сакар эз сюр. Гӧля олам, канавасаяс! А кӧть и вӧлі, кыдзи эськӧ тшайсӧ пузьӧді, кипятильниктӧ он небось чуткы, биыс ӧд абу. Сійӧс, югыд бисӧ, сетлісны татчӧс движоксянь стӧч квайтын. Вӧвлӧм матрос, ӧні дизелист, бура тӧдӧ ассьыс уджсӧ, сылӧн пӧ ставыс чики-чики. Йӧз ӧлӧдтӧг тӧдӧ уджсӧ.

Кутіс уджавны телепон, и ме, тӧдӧмӧн комиӧн, йитчывлі райотделса дежурнӧйкӧд. Сідзи и сідзи, мися, татчӧс мужикъяслы сдайтчӧма ӧти пышъялысь, мӧд кыкыс кӧнӧсь-я? Колӧ кӧ, волӧй, мися. А тэ пӧ коді сэтшӧмыс, юалісны провод помын. Тэ кодь жӧ войся дежурнӧй, мися, вочавидзи. Но, сідзкӧ пӧ, виччысьлӧй, доложита начальниклы, гашкӧ, кодӧскӧ и мӧдӧдас талун Канаваад.

Ыбвывса аэропортӧ кайӧмыс лои тешкодь детективын моз. Водзас мунӧ косньӧдкодь тушаа, мышкыртчӧм морт — «пышъялысь» Витя, бӧрас — ичӧтик, ӧчкиа, пельпом вылас волысалӧм сьӧд репортёра «районса власьт». Ӧти морта конвой, весиг ӧружиетӧм... Нинӧм шуны.

— У-у-у, сё мать, — броткӧны паныдасьысь мужикъяс.

— Кисӧ колӧ керавны шышкалӧмсьыс. Ладнӧ, болонь курткатӧ пышйӧдісны, да ӧд бӧръя дозсӧ лавкаысь корсьӧмаӧсь. Быттьӧ налы вылӧ, ӧкаяннӧйяслы, видзисны.

Некымын лун грездас дзебсясигӧн куим (али кык нин?) пышъялысьыс петкӧдлӧмаӧсь сельполысь сідз нин гӧлиник вузасянінсӧ. Кыдз сэсся тайӧ оз дӧзмӧд сӧмын ас овмӧсӧн олысь канавасаясӧс? Водзті волігӧн танісӧ «Вычегодскӧй» госпромхозлӧн отделение на вӧлі, а сёрӧнджык, Воч совхозлысь мыйкӧ бригада сяма котыртлӧм бӧрын дзик нинӧм эз коль. Аэропортсӧ тупкисны районын медводдзаяс лыдын.

Кор воим самолёт пуксянінас, «еропортса натшальникыс» юӧртіс, мый Ан–2 вот-вот пуксяс, содтӧд рейс пӧ локтӧ, дзик тыра.

Лунсьӧмӧслань тюрысь шонді меліа чупкӧдіс банбокӧ, мелі тӧвру сыналіс водз воысь тувсовъя дзоридзьяссӧ.

— То-о-онӧ, Кӧтйӧм саяс тыдыштӧ кӧрт туйыд, кодӧс корсинныд. Тепловоз шыыс весиг кылӧ, — инді Витялы вывтасінсянь бура тыдалысь пармасӧ юковтысь веськыд визь вылӧ.

Тайӧ Смолянкаса лесопунктлӧн УЖД, кыті петкӧдісны Эжва бердӧ вӧр. Воисны кӧ сэтчӧдз пильвасаяс, вермисны кокниа петны да сорласьны ыджыд мирас. Висьталіс тай тӧрыт, карӧдз кӧ пӧ писькӧдчи, колана адрес корсьӧм да документъяс дасьтӧм кузя некутшӧм сьӧкыдлун эськӧ эз вӧв. «Малява» серти сэні ставсӧ пӧ лӧсьӧдӧмаӧсь нин.

И со вӧр-пу весьтысь быйкнитіс «Аннушка» да кытшов вӧчтӧг шняпкысис веж турунӧн гыалысь аэродром вылӧ. Лётчикъяс эз на саймовтчыны кабинасьыс, воссис ӧдзӧсыс да чеччыштісны кык молодеч. На бӧрын нин кутісны петавны сумка-ноп тыра пассажиръяс.

Юасьтӧг-висьтасьтӧг молодечьясыд аддзисны миянӧс, кӧть и эг бокынмоз сулалӧй грездса уна лыда виччысьысь-колльӧдчысь да юрсиктӧ пӧпуттьӧ мӧдӧдчысьясысь.

— Со тай сылӧн кӧлуй-эмбурыс, тӧрыт ачыс сетіс, — мыччи штатскӧя пасьтасьӧм милиционеръяслы потӧм рӧмпӧштантор да чегӧм сынан. Целлофанӧ топыда гартыштӧм кабалатор вылӧ карандашӧн парсалӧм картасӧ мыйлакӧ коли зептӧ. Сгӧдитчас, ӧд вӧрала Перымсянь ог ылын. Оперативникъяс весиг аттьӧ эз шуны, босьтісны «кӧлуйсӧ» да нуӧдісны менсьым войся гӧсьтӧс бокӧджык. А самолётӧ сӧлалісны нин йӧз, ӧдйӧ тай тӧдмалӧмаӧсь сарапана радио пырыд да, став гортгӧгӧрса уджсӧ эновтӧмӧн, дасьтысьӧмаӧсь нин мойвиӧм рейс кежлас. Сӧлі и ме... Общественнӧй скӧт видзӧм да видз-му вӧдитӧм йылысь тӧрыт бригадирлысь кызвынсӧ юаси нин, йӧз йылысь гоз-мӧд зарисовкатӧ позяс жӧ вӧчны. Суткися командировка дон тырмас. Сэсся и магнитофонын на мыйсюрӧ лои.

Мотор эркниттӧдз нӧшта сюйлі юрӧс восьса ӧдзӧсас. Войся гӧсьт лэдзчысьӧма турун вылӧ, коньӧр моз мышкыртчӧма. Мыйлакӧ вежӧрӧ сидзисны сылӧн синъясыс. Ылынкодь эськӧ пукаліс самолётсяньыс, а со тай, кыдзкӧ аддзи копыртчӧмаыслысь? Войнас, лампа югӧр улын, кор сійӧ казьтыліс чужанінсӧ, челядьдырсӧ да мусасӧ, вазьӧм синъясыс ӧзйисны сӧстӧм небыд биӧн, а ӧні прутӧсь, мугов плеш улас тӧдчис сӧмын кык вӧйӧм гуран. Став сертиыс, косӧсь, эз тай помся чышкав тӧрытъя мозыс-а.

Оперъяс мыйкӧ сюся юасисны сылысь, ӧвтчисны кинаныс, весиг ыршасисны. Сійӧ здукас ылын-ылын кыліс тепловозлӧн тутӧстӧм. Тыдалӧ, лӧсьӧдчӧ кыскыны паськыд Эжвалань вӧр тыра состав. А гашкӧ, и Витялысь вӧльнӧй олӧм вылӧ бӧръя лачасӧ.