БИСЕР МОЛЬЯС

Нинӧм эз кут ладмыны. Ни удж вылын, ни гортас. Пессьӧ-зунясьӧ кабинетын юрсӧ лэптывтӧг, а начальникыс век каттьысьӧ:

— Тэ, Жикин ёрт, тайӧс абу сідзи вӧчӧмыд, и эсійӧс выль пӧв артав. А отчётыд мед рытнас куйліс менам пызан вылын.

Гӧтырыс помся жӧ дузъялӧ:

— Татшӧм нажӧтканад кыстӧ нюжӧдан. Ещӧ лысьтӧ выль запчасьт корны. Машинасӧ, коньӧрӧс, ставнас гольйис юан другъяссӧ гӧгльӧдлігӧн-а. Тадзтӧ нӧ кутшӧм пась меным шедлас, юръяндзим нин уличӧ петны.

И сиктсаяс мыйкӧ тамыша жӧ кутісны видзӧдны. Гашкӧ, воӧн и лэптӧм мансардаа керка вылас вежалісны. Кысь пӧ сы мында сьӧмыс кантораын небыдінсӧ лун-лун зыртысьыслы. Быттьӧ эз аддзыны, кымын во нин Жикин вӧньсӧ зэвтӧмӧн олӧ, кредит-ссудаӧ вӧйӧма. Гӧтырыс лавка-базарысь оз и петавлы, тшапитчан шылльӧ-мылльӧ бӧрйӧ, а верӧсыс войяснас оз узь, юрсӧ жуглӧ, кытысь эськӧ куб-мӧд тьӧс-брус-плака кристыльтны да вайны.

Толя Жикинӧс гӧгӧрвоис сӧмын Тулка. Ружьеыс Тулаын вӧчӧм, да сы серти и пуктыліс кычиыслы нимсӧ. Ачыс руд рӧма, сӧмын ныр да бӧж йылыс сьӧдӧсь. Йӧз киысь босьтліс эськӧ лайка туйӧ, но пельыс эз сувт, ни бӧжыс эз крукыльтчы. Сэсся тушанас ёнасӧ эз быдмы ни — мотикӧн кӧ мунан, позьӧ водзад, бак вылас сӧлӧдӧмӧн, и новлӧдлыны. Ӧти татшӧм пон, эстонка пӧрӧдаа, сылӧн вӧлі нин. Оз ков дыр тшӧктыны, мед сӧмын аддзас пищаля-понъя кӧзяинсӧ «Минск» вывсьыс. Здук — и руль сайӧ нин кавшасьӧма. Чӧла пукалӧ, весиг грымакылысь машинаясысь оз чепсась. Мыйтакӧ кӧч и кыйлісны сыкӧд вӧрса туйяс гежмалігӧн. Но сэксянь мыйта кад нин колис...

А Тулка быдмис зэв жӧ вежӧра пемӧсӧн. Толик ичӧтсяньыс велӧдіс, да нёль тӧлысь тыртӧдз на пон бура тӧдіс «места», «корсь», «оз позь», «вод-пуксьы», «увт» да весиг «пур» сылысь шуӧмъяс. Сёян ваясны, да ӧдйӧ и шуркнитас-пырас чомъяс, пуктас нюжӧдӧм лапаяс вылас юрсӧ да лӧня виччысьӧ «босьт» тшӧктӧм. А синъясыс, помтӧм эскӧмӧн да югыд лачаӧн ӧзйысь сьӧд бисер мольясыс, сывдӧмӧн сывдӧны сьӧлӧмтӧ. Он кӧсйы, да кутшӧмкӧ гуся жальлун ли, тӧдлытӧг ылькнитӧм водзӧса сибыдлун ли небзьӧдӧны ловтӧ. Оз кӧ тшӧкты кӧзяиныс, оз, небось, мукӧд пон моз уськӧдчы да кисьыд нетшышт сёянтӧ. Кӧть лунтыр вермас виччысьны...

Ас олӧмын сьӧкыд здукъясӧ Толей пон дорас и петавліс, сёрнитіс сыкӧд медся матысса ёрткӧд моз. Тулка кывзіс джынвыйӧ лапъя пельяснас, лесьта легӧдышталіс муртса читкыльтчӧм бӧжнас да быттьӧ кӧсйис шуны: «Ме век тэ дор, дона мортӧй, эн майшась-вийсьы. Кытчӧ нуӧдан, сэтчӧ и муна, код вылӧ усьнитан, сійӧс и пура».

— Ок тэ, сьӧд ныр, коркӧ мынлам-ӧ этайӧ гудырсьыс? Вӧрӧ сэтшӧм окота... — сьӧлӧмнас усьӧм мужичӧйлӧн нормӧ кыв-ворыс. А та бӧрын ыззьӧм кодь артмӧ: — Чӧрту, уджнас и ставнас. И веськодь гортса ёмаыслӧн гирстысьӧмыс. Кутшӧмкӧ вежалунӧ угоддьӧӧ кайлам, вӧр керкааным олыштам. Сэні кӧть лолӧс кокньӧда.

И коркӧ арнас ставыс усьпаньвыв пуксис. Ачыс дзик. Дерт, ӧти боксянь кӧ, эз Толейлы бурногӧн. Но, мӧдарсянь кӧ, мортыд дыр нин виччысис тайӧ вежсьӧмъяссӧ. Петан туй эз кут аддзыны: кытчӧ кӧть воськовтас, сэні и зыбуч нюр. Локтіс ӧти асылӧ кантораас здук-мӧд сёрмӧмӧн. Веськӧдлысьыс вувзьысис:

— Тэ, Жикин ёрт, вывтіасян нин. Кӧні карӧ мӧдӧдан рӧштшӧтъясыд? Он кӧ кӧсйы уджавны, гиж шыӧдчӧм. «По собственному»... Некод оз кут.

И Толя няркӧдіс-гижис. Аддзас на юр сюянінтӧ, киыс абу кардъя и вемыс абу кизьӧр. Кӧть эськӧ эз кокни вӧв торйӧдчыны удж кузя ёртъясыскӧд, кызь во сайӧ ӧд сетіс гажтӧм, мудзтӧдысь, но век жӧ радейтана делӧыслы. Сэсся код тӧдас на кытчӧ инасяс, а тані ссуда вештӧм вылӧ удждоныд воис пыр ӧти кадӧ.

А гӧтырыскӧд гӧрӧдыс разьсис нӧшта ӧдйӧджык. И ньӧти оз каитчы, мый муніс сы дорысь, мый эновтіс пӧсьӧн-вирӧн кыпӧдӧм мансардаа керкасӧ, ӧніӧдз нажӧвитӧм став овмӧссӧ. Ӧтчыд и тырмис кыйны муса пӧвсӧ сусед-коммерсантыскӧд, мед дзикӧдз керыштны гозъякостса жебмӧм йитӧдсӧ. Кага ни баля, кыдз шуласны, да мый пӧ и кутас ӧта-мӧдсӧ. Весиг машинасӧ колис. Вӧралан мышнопъяс тэчыштіс медся коланаторсӧ да Тулкакӧд и локтісны шонъянӧй мамыслӧн важ, эндыны заводитӧм керкаӧ. Но деднас на лэптылӧм кык вежӧса, посводзӧн торйӧдӧм стрӧйбаыс, дзоньталыштны кӧ, бура на туйис олӧм вылӧ. Мый дон вӧлі тӧвъянладорас ыджыд пачыс. Добра сійӧ вӧрад шӧйтӧм-гегдӧм бӧрад, паччӧр вылас став лысьӧмыд небзяс, став висьӧмыд ӧти войӧн петас.

Дерт, Жикин важӧнкодь нин кывліс, мый гӧтырушкоыс сылӧн абу гректӧм, но вӧтліс ас дорсьыс йӧзыслысь бызгӧмсӧ. Эз эскыссьы талы и ставыс. Кыдзи нӧ сідз: ӧтлаасигас ӧта-мӧдыслы кӧсйысисны нэм кежлӧ лоны сунис-емӧн, шогын и радлунын, матӧ кызь во куткырасисны-олісны ӧти вевт улын. Мед кӧть и корсюрӧ вензьывлӧмӧн да пинясьлӧмӧн. Торйӧн нин бӧръя кадас. Веськыда кӧ шуны, Жикин Толя эз лэпты сійӧс, мый петкӧдлісны пеж киноясын, мый аддзывліс карын да казяліс нин и ас сиктысь. Тайӧ мужик-бабалысь кырсалӧмсӧ, медся матысса мортӧс вузалӧмсӧ. Вежавидзӧмыс йӧзлӧн кутіс вошны. Водзті Комиад татшӧмторсьыд ёна дивитлісны. Ачыс олӧм чӧжыс зілис пыдди пуктыны ӧтиӧс («радейтнысӧ» век жӧ кыв оз бергӧдчы шуны) да чайтіс, мый и мукӧдлы Енмыс тшӧктӧ лоны татшӧмӧн жӧ. И дзик тырмымӧн вӧлі гӧтырсӧ ӧтчыд эрдӧдӧмыс. Синсӧ тупкыны тайӧ пӧрйӧ некыдз эз туй. А мый вӧчсис сьӧлӧмас, Толя некодлы эз висьтав-петкӧдлы. Сиктсаясыдлы тай веськодь тэнад тӧжд-маетаыд, кызвыныслы окота кывсӧ песыштны, босьтны да чуткыштны дояинас. Муніс уличті Жикин да пель бӧжнас кыліс бабаяслысь кетшкӧмсӧ. Со пӧ и помасис красуйтчӧмыс. Чуль гозъя эськӧ тӧрисны жӧ эта ыджда керка-короминаад да. И мый сӧмын оз тырмы дженьыд бӧжа катшаыслы, он бара-й смилит кык челядя суседӧс. Мед нин кӧть йӧзсьыс яндысьыштіс. Али озыр «бизьнесьменыд» бурджыка коксӧ шонтӧ? А эсійӧ, эсійӧ телигентыс быттьӧ нинӧм оз казяв. Куш ассьыс канторасӧ тӧдӧ да гуся деньга чӧжӧ-вӧчӧ...

Парскӧны эськӧ татшӧм ёсь кывъясыд, да Толей эз быттьӧ и вежсьывлы чужӧм вывсьыс, пыр дзебис дой-майшӧгсӧ сиктсалӧн синъясысь. Тадзи додь ни сийӧс оліс тӧлысь кык. Эз тӧд, кытчӧ инавны асьсӧ, да босьтліс еджыд доз, пыраліс Гурей Мишъясӧ, ичӧтдырся ёртыс дорӧ. Пыскыльтысь да юр вылас помся элясьысь зонмӧс эз босьтлыны весиг армияӧ, совхоз киссьытӧдз пыр скӧтникаліс мӧс картаын. Но, гажмыліс да, сюрук бӧж гартлысьыд син водзын вежсьыліс, лоліс зэв на и кыввораӧн да весиг жлечӧн. Пыр корсис стрӧка, мед кыдзкӧ чуткыштны, кодкӧд кӧть эз сёрнит. Ӧтчыд шняпкис-шуис дзик нин виччысьтӧмтор.

— Тэ, бхатанӧй, йӧй кӧ-а. Он жӧ кхохтсьыд мун. Тайӧ кудзӧсь бӧж пондаыс. Да ӧд сійӧс сикт джынйыс нин тхакайтіс. И ме тшӧтш видлі...

Тайӧс кылӧм бӧрын Жикин муртса гатшӧн эз пӧр улӧс вывсьыс. Шамыртіс ручкаысь ӧтдор пила-чер на бура тӧдлысь сӧнӧд кабырсӧ да кыдз тай косьӧбтіс ныр-вомас воча пукалысьыслы. Но мӧдыд, дарӧм код, слӧймис вештыштны юрсӧ, да зӧркнитчӧмсьыс джоджӧ быгыльтчис сӧмын джынвыйӧ дзибыртӧм сулея. Юрас шашаритчис да пызан дорышас и ляскысис весьӧпӧрӧм Жикин. Гурей Миш жеръялӧмӧн кисьталіс курыд коляссӧ.

* * *

Том понӧльӧн тырӧм важ ордымті восьлаліг Толей бергӧдліс гудыртчӧм вежӧрас и тӧрытъясӧ, и войдӧрлунсясӧ, и тӧлысь сайсасӧ, но эз аддзы аслыс некутшӧм вочакыв. «Мый нӧ ме лёксӧ вӧчи ставныслы? Ола лӧня, шыч ни рач, некод дорӧ ог суитчы, корасны кӧ, отсавны пыр уськӧдча. Тшупсьыны кӧть пӧрӧдчыны, майбыр, кужа на. Керкасӧ нӧ кыдзи эськӧ лэпті, сямӧй кӧ эз вӧв. Инструментла ли мукӧд вӧчасянторла кӧ сиктсаяс локтасны, ог жӧ некор пыксьы. Либӧ сійӧ жӧ Гурей Мишыслы кымынысь сьӧм удждывлі, водзӧссӧ весиг эз бергӧд. А пыскыль кывйыд нӧшта и дзерӧдӧ на морттуйсӧ воштӧм гӧтырӧн. «Ачыс кохис да дехт ог бӧхыньт». Ещӧ ӧд друг туйӧ пукті нэм чӧж...

А удж вылас шлонъяліс ӧмӧй Жикин? Сы моз некод на эз гӧр сэні. Документъяс сылӧн быттьӧ архивын, быд лун нускан-тілян могъяс дорӧ он жӧ пысась. Зептас али мый пакӧститіс нитшсялӧм завыслы, коді весиг приказсӧ тӧлкӧн-ладӧн оз сяммы гижны. Непӧштӧ компьютерӧн вӧдитчыны, ӧтуввезйӧ пыравны. А ӧд буретш Толик и пукталіс-лӧсьӧдаліс кабинетъясас выльӧн воӧм вӧсни экрана суйӧрсайса техникасӧ.

А сиктсаяс йылысь кӧ сёрнитны, найӧс, тыдалӧ, завидьыс пӧдтӧ. Олӧм пуксис — быдӧн сӧмын асланьыс куралӧ; ӧтилы кӧ сьӧкыд, мӧд кисӧ нюжӧдӧм пыдди няйтӧ на йӧткыштас».

Тапиктіс бара на вӧралысьӧн лоӧм морт, мыш саяс сьӧкыдкодь ноп, веськыд пельпомас ӧшалӧ пелькиник одностволка, и быттьӧ эз казяв вужля ни вутш. Кокыс ачыс нуӧдіс во вит-квайт сайын кувсьылӧм нин чожыскӧд тшуплӧм конда вӧр керкаӧ. Лэптісны сійӧс чӧс туй кутӧм могысь, но дядьыс кувсис да Толей вочасӧн лэдзчысис угоддьӧсьыс. Кантораса уджыс да выль керка дорын ноксьӧмыс падмӧдісны пармаӧ кайлӧмсӧ.

Гежӧда волывлӧмнад и тырӧма-саялӧма буракодь нин талявлӧм трӧпаыс. Тулка, коді гӧгӧрвоис кӧзяиныслысь быд видзӧдлас, эз гартлась кок улын, ризъяліс ӧтарӧ-мӧдарӧ, исасис, лукйысис. Котӧртыштас водзӧ, бергӧдчыштлас ас мортлань, быттьӧ юалас, кодарӧ пӧ сэсся сетчам, и бара заводитӧ шарсйысьны-корсьысьны. Тӧдӧ, мудерыд, кытчӧ нуӧднысӧ, кыкысь кымын тшак вотігӧн ветліс нин таті, а со тай окота петкӧдлыштны асьсӧ, ворсӧдчыштны небыдика югъялысь, ичӧтик сьӧд сэтӧр бугыльяснас. Сідзи и йиджӧ сьӧлӧмӧдзыд небыд-югыд эскӧмыслӧн шоныдыс. Кӧть некодӧс эз и увтышт сы ылнаӧдз локтігӧн, но бергӧдчас-ӧ кыв видны таысь бур ёрттӧ.

Вӧр керкаыс Жикинлӧн вӧлі ді вылын. Кытшовтны кӧ кыр йывтіыс, ді мӧдарладорас тыыс вель паськыд, пыжтӧг он вудж. Пыжыс дзебасын эськӧ эм сэні, но кутас тай ӧти лун кежлӧ лэдзны-лэптасьны. Бурджык, таладортіыс видлас кевны. Сэні тысьыс петӧ векньыдик вис. Пӧрӧм пу-вужля вывтіыс, гашкӧ, позяс воӧдчыны керкаладорас да.

Матыстчисны кӧзяина-понъя вис бердӧ, а сійӧ туӧма-ойдӧма, дзик кыбан ю кодь лоӧма. Арся ытва тайӧ, коді тай овлӧ йи куттӧдз. А гашкӧ, и мойяслӧн тшуптыс нӧшта кыпӧдіс нюйт сора гудыр васӧ. Вывті нин йывмис бӧръя кадӧ тайӧ зверыс, быд ты да ю вылысь аддзан наӧн вӧчӧм пӧрас-помӧдъяс. Тані гӧгӧрбок жӧ туплясис выльӧн йирӧм пипуыс да баддьыс.

Кыдзкӧ ӧд сюрис кырйысь кырйӧ вис вомӧн усьӧм вомӧна пу. Зібйӧ мыджсьӧмӧн да сувтсӧн кер кузяыс Толей вуджны эз лысьт: бузгысян кӧ, весиг нильӧг кырсӧ кайны он вермы. Быгъя, муткырасьысь визулыс на повзьӧдыштіс и. Вӧчны нинӧм, лои кер вылас вожмасьӧмӧн кыссьыны. Бура волысаліс нопсӧ да пищальсӧ, и пуксис, быттьӧ верзьӧма. Кор дзик нин воис мӧдлапӧлас, кыр вылӧ петны эз лэдз чалльӧн чургӧдчӧм кыз ув. Мыйтакӧ и ковмис вежньӧдлыны бексӧ, лэптывлыны то ӧти, то мӧд коксӧ, мед вӧлисти вуджны ув вомӧныс. Лючки сувтіс зумыдінӧ да казяліс: тірӧдыштӧ. И пӧсь люзьгӧ, кӧть ывлаыс вель ыркыд.

— Тулка, эн кольччы, лок мелань! — чукӧстіс ловсӧ шедӧдігмоз вӧралысь. А кычи дзик пыр эз на лысьт уськӧдчыны йи кӧдзыд ваас, котраліс ӧзынті, никсігтыр корсис векньыдджыкин. — Но эн пов, эн, тані он жӧ падъяв! А кыдзи нӧ уткасӧ судзӧдан, лыя кӧ? — ышӧдіс петан туй корсьысь пемӧсӧс Жикин. — Ме тэнӧ дыр виччысьны ог кут, келан, колӧкӧ.

Медбӧрти Тулка бузгысис визулас, сэсся ӧдйӧ и вурыштіс-кайис кыркӧтшсӧ. Пыркнитчыштіс, да радыс! Чеччалӧ, котралӧ, туплясьӧ — тыдалӧ, тадзи, ас ногыс, шонтысьӧ.

— Абу и вердсьылӧма, гашкӧ, да, — броткыштіс Толей. — Лы ни кучик, кос сартас кодь дзик. Мунам, керканымӧдз абу нин ылын. Воам да медводз пусьыштам. Менам кынӧмӧй мыйкӧ гуръялӧ жӧ.

Пон гӧгӧрвоӧмӧн никӧстіскодь, видзӧдӧ да, воськов дас сайын нин.

Мед ӧдйӧджык петны керка дорӧ, дісӧ вундісны-веськыдалісны. Ичӧтдырсянь гежмалӧм став сьӧрт да егыр Толей тӧдіс син куньӧмӧн, мед кӧть и бура прамӧя пуритӧма-быдмӧма том понӧль да уналаын артмалӧмаӧсь ён тӧлысь гырся пӧрасъяс. Думсьыс сійӧ важӧн нин ырскис аслыспӧлӧс кӧра вӧрса тшай, нюжмасис онялысь пачӧн шонтӧм нар вылын. Майбырыс! Тайӧ абу на канторасьыд канцелярскӧй дуктӧ исалӧмыд.

Тайӧ вис вомӧн вуджӧмыс Жикинлы мыйӧнкӧ быттьӧ казьтыштіс ассьыс став олӧмсӧ. Дерт, эз век гирсты небыдіннас шоныд кабинетса улӧс. Быдсикас удж мортыд тӧдліс. Школа помаліс, да трактористаліс — сдайтліс велӧдчигас на право вылӧ да. «Шассинас», кодӧс ачыс и дзоньталіс, быдса гожӧм ытшкис челядьлӧн уджалан лагерын. А сэсся грузчикаліс сиктса сельпоын, кочегараліс вый заводын. Армияас нуисны техникумсянь нин — нюжӧдчисны босьтӧмнас син пондаыс, ӧчки новліс.

Армия бӧрас кык курссӧ лои на велӧдчыны, но карсьыс том специалист локтіс гӧтыраӧн нин. Жикин сыкӧд ӧтлаасис дзерӧдчӧм ради. Ниналы мед вӧчны тадзикӧн водзӧс дой. А веськыда кӧ шуны, дойдіс сӧмын асьсӧ. Призывӧдзыс зон чайтліс, мый сылӧн да Ниночкалӧн, Нинулялӧн гӧрӧдыс нэм кежлӧ, сэтшӧм муслун ӧзйывліс! А мӧдыс эз вермы виччысьны армиясьыд зонмӧс. Карын жӧ и чепӧсйис верӧс сайӧ да сэтчӧ и кольччис овны. Быд гожӧм эськӧ волывліс и волывлӧ на сьӧлӧм косьтысьыс чужан сиктас, а кык челядя мам дорӧ Толя сирасьны выльысь эз нин кӧсйы. Да и Нинаыс кыдзи на видзӧдлас, Жикин со гӧтыра жӧ.

Ӧні ӧти бӧрся мӧд воас куим гӧп, кытысь водзті ёна кӧвтлісны-тывъявлісны гычьясӧс, сэсся видзкодь ин лоӧ, сы бӧрын пипуа растор и колӧ вомӧнавны. Сук козъя-ньывъя вывтасінӧ сайӧдӧм керкасӧ тӧдтӧм морт ӧдвакӧ казялас.

— Нуръясям, шойччам бурпӧт, сэсся дісӧ кытшовтам, — сёрнитіс водзын руньгысь Тулкакӧд мудзӧм кӧзяиныс. — Сьӧлаӧс чипсалыштам, а тэ, колӧкӧ, кӧчӧс на босьтлан. Красуйтчам, сьӧд ны-ыр! — долыда нюжӧдсис восьлалысьлӧн.

Но мый тайӧ? Кӧн нӧ керкаыс? Лешакыд, юр сюяніныс нӧ сылӧн кытчӧ лоис? Весьӧпӧрӧм Толей зутш сувтіс-кынмис вӧвлӧм керка водзас. Гӧгӧр сӧмын сэрапом да шом-пӧим чукӧр. Кӧрт пач коляс, сотчӧм-сылӧм дозмук да мукӧд эмбуртор туплясис керка местаын.

— Вот гадъясыд! Тайӧ нӧ йӧз али мый? Ок эськӧ, сюрасны кӧ, син лапниттӧг чергӧда, — пузис вирыс Жикинлӧн, вӧралысьлӧн пищальыс ачыс лэччис пельпом вывсьыс. Но татшӧм пеж удж бӧрад код нӧ коляс кок туйтӧ. Ӧтитор позис стӧча шуны: тайӧ абу челядьлӧн дурӧм. Енув пельӧсӧ дядьыс бур сьӧлӧмӧн ӧшӧдліс Вежа Ёгорей — Георгий Победоносецлысь ӧбраз. Сійӧс сотны лёк йӧзлӧн киыс, тыдалӧ, абу лыбӧма. Тувъялӧмаӧсь матысса кыддзӧ.

Ӧдйӧпырысь тшайтор ырснитӧм мысти кыйсьысь кусӧдіс важ пузьӧдчанінӧ пестылӧм бипурторсӧ, нетшыштіс да иналіс пу улӧ кӧрт трубаысь вӧчлӧм мӧтыръяссӧ, нопъясис, чукӧстіс понсӧ: — Тулка, мунам гортӧ. Мый тані керан урӧдъяс бӧрад. Эн, эн дзеб сотчӧминас няньтӧ, сёй ставсӧ. Видзӧдыштавлам вай, гашкӧ, колисны немортъясыд кутшӧмкӧ пас, пысасянтор. Ок, тӧдмала кӧ, коді...

Нор да усьӧм лола восьлаліс Толей здукӧн шуштӧммӧм вӧрті. Бӧрвывтіыс, быттьӧ мыйыськӧ мыжаӧн лыддис и асьсӧ, мышкыртчӧмӧн тапиктіс Тулка. Рад эськӧ юкны кӧзяиныслысь вируля дойсӧ, да кыдзи тайӧс вӧчан?

— Пет водзӧ, нинӧм коклябӧр талявны! — дӧзмана горӧдсис Жикинлӧн. Но мӧдыд важ ног кольччис воськов кызь сайӧ. Сувтыштас морт, сувтас и пемӧс. Сьӧдӧн югъялысь син мольяснас дзоргӧ Жикин вылӧ, и сы мында вежӧр да гӧгӧрвоӧм наын, сэтшӧм ыджыд кӧсйӧм отсавны кӧзяиныслы. Медся кын сьӧлӧмаыслы эськӧ мӧрччис, медся веськодьӧс эськӧ вӧрзьӧдіс.

А морт, кодлы сійӧ помтӧг эскис, кодӧс вывті-вывті вежавидзис да радейтіс, мӧдысь да коймӧдысь на чирыштліс:

— Водзӧ, мися! Бӧрӧд кыскасьӧ сэні, сіт мешӧк!

Ӧнтайя вуджаніныс быттьӧ нӧшта на туӧма. Еджыд быг бергӧдлӧ гӧрд ваа визулыс, нюлӧ вильыд кыр бердӧ ляскысьӧм-вӧйӧм кокораяс, кер помъяс.

— Ноко, давай первой тэ, — индіс вомӧнӧн пӧрӧм пу вылӧ нопъя-пищаля мужичӧй. — Эн пов, эн, он усь, — ачыс шошаӧдыс и кутіс кыскыны.

Но винёв пон песовтчис, уйкнитіс-пышйис кык-куим воськовсайса бадьяс пӧвстӧ. Пуксис да бара аслас сьӧд сэтӧр мольяснас веськыда синмад и дзоргӧ, быттьӧкӧ юасьӧ: «Мый нӧ тэн, дона мортӧй, колӧ, мый?» И небыд, шань, эскана видзӧдласыс бара на йиджӧ лов пыдӧсӧдзыд. Сӧмын тай кӧзяиныс нинӧм эз кӧсйы казявны, скӧраліс.

— Ак тэ, сьӧд сульсян, ещӧ пышъялан. Час, видзӧдлан, ӧні мынан он, — дзик нинӧм абусьыс дӧзмӧм Жикин разис нопсӧ, кутіс лукйысьны сэні, быттьӧ мыйкӧ кӧсйӧ перйыны. Тӧдіс ӧд, кыдзи ылӧдны понсӧ. Мукӧдлысь кӧ, кисьыд кычи некор эз босьтлы, а тані со медся ыджыдыс, медся матыссаыс вӧзйӧ да, кыдзи он матыстчы.

— Вот и шедін, гуга плеш, вот и петкӧдлан сӧнйӧртӧ, — Толя кутіс эскӧмӧн матыстчысь пемӧссӧ сьылі домӧдыс нин. Сэсся мӧдіс нетшкыны-кыскыны повзьӧдчана кыркӧтшлань: — Вудж кер кузяыс, вудж, тайӧ абу дась трӧпаті бротьялӧмыд, велӧдчы ас юрӧн овны.

Пыксис эськӧ Тулка, чепсасис, но Толялӧн крепыд кабырысь ӧмӧй мынтӧдчан. И коліс жӧ тадзи лоны: понпи, коді некыдз эз вермы дорйысьны, варснитіс-тшапкис кӧзяиныслысь кабырсӧ, скӧрысь эрнитіс весиг. Мыніс да бара на ылӧ эз пышйы, тӧв нырӧн путкыльтӧм вужля бердын и кутіс легӧдны кусыньтчытӧм бӧжнас.

А Жикинлысь быттьӧ вежӧрсӧ гулісны, ачыс эз тӧд, мый вӧчӧ. Руын моз да ӧдйӧ ставыс артмис: и ружьесӧ водзӧ нюжӧдыштлӧмыс, и пезьдӧдансӧ личкӧмыс. Лыйӧм шысӧ весиг эз кыв. Руд тупыль ляскысис-уси, да сійӧс, кокньыдикӧс, водзсасьтӧмӧс, гуркнитіс-кыскис вужля улӧ. Таӧдз бӧръяысь видзӧдліс морт вылӧ. Сьӧдӧн лӧсталысь мольясыс век на абу кусӧмаӧсь, век на быттьӧ юасьӧны: «Ме ӧд ставсӧ тэ ног вӧчи, дона ёртӧй, мый ещӧ колӧ?» Ассьыс вӧчӧмторсӧ тырвыйӧ вежӧрттӧг на Жикин шлапкысис-пуксис кырбокса пӧрӧм пу вылӧ. Вӧралан ружьеыс туплясис кок улас, ляк турун пиын. Здук-мӧд на эз во ас садяс тайӧ пель чунӧдана чӧвлунас. А сэсся юрас кутчысьӧмӧн ымӧстіс:

— М-м-м! Вот страм чужӧмыд, вот пежгагйыд, мыйысь нӧ, коньӧрыс, вӧлі мыжа? Татшӧмтор керӧмыд нэм помӧдз кутас ӧшавны лов вылын. Кыдзи нӧ водзӧсӧ овны эта ыджда грекнас?

Лӧнь тыысь гӧрд визулыс быгльӧдліс-кылӧдіс матысса паськыд юӧ нӧгыля нюйт. Видзӧдліс юланьыс Толей да кынмис: арся ытваӧн ойдӧм помтӧм-дортӧм отын пӧртмасис-востымасис лыдтӧм-тшӧттӧм бисер чут.