КЫДЗИ ВӦЧНЫ БУР ПИЛА
КОЛӦ ЛӦСЬӦДНЫ ВӦР ЛЭДЗАНІНЪЯСЫН ИНСТРУМЕНТ БӦРСЯ БУРА ДӦЗЬӦРИТӦМ
Инструментъяслӧн бурлуныс да омӧльлуныс ёна тӧдчӧ удж производительносьт вылӧ. Весиг медбур инструментӧн уджавны сьӧкыд либӧ нач оз позь, омӧля кӧ ми кутам лӧсьӧдны да тӧждысьны инструментъяс вӧсна. Инструментъясӧс бура дӧзьӧритӧмлы колӧ лоны правилӧӧн быд удж вылын.
Сӧмын колӧ шуны, тайӧ правилӧыс миян вӧр лэдзанінъясын оз на пыр пӧртсьы олӧмӧ. Инструментъяс бӧрся важ пӧльяс дырсянь кольӧм видзӧдӧмъясыс ёна пыдӧ вужъясьӧма вӧр лэдзысьяс пӧвстӧ.
Вӧрӧ уджавны петігӧн уджалысьяс босьтӧны ас киас уджалан кӧлуй, сэсся асьныс дӧзьӧритӧны сы бӧрся. Бур, инструментыс кӧ веськаліс важ вӧр лэдзысьяс киӧ, кодъяс бура кужӧны сійӧ инструментъяснас вӧдитчыны (тӧчитны да рӧзводитны), сэки удж мунас кокниджыка, удж производительносьтыс вылынджык дай удждоныс бурджык воӧ.
Омӧльджыка уджыс мунӧ сэтшӧм уджалысьяслӧн, кодъяс кӧть верклянӧсь да ёнӧсь, но оз тӧдны «секретъяссӧ» тӧчитчӧмсьыс да рӧзводитчӧмсьыс. Пилатӧ кӧ лӧсьӧдан сідз, кыдз оз ков, сэк сійӧ пилаӧн уджавны лоӧ сьӧкыд, унджык кадыс мунас прӧста.
Нӧшта нин омӧль уджавны выльысь босьтчысьяслы. Медым пилаӧн пусӧ пӧрӧдны, кражъявны (орйӧдлыны) да увйысьны — сы вылӧ некутшӧм торъя велӧдчӧм оз ков; медым кужны бура лӧсьӧдны пила — практикуйтчыны колӧ уна во.
Колӧ веськыда шуны: зэв нин шочӧс ми аддзам вӧр лэдзысьяс пӧвстысь бура пила кеслысьтӧ.
Бура дӧзьӧриттӧг пилаӧс кымынкӧ лун уджалӧмӧн позьӧ вайӧдны некытчӧ туйтӧмӧдз. Сэк сійӧ кутас уджавны куим пӧв ньӧжйӧ бура кеслӧм пила дорысь. Шуам, колӧ вӧчны 3 м³ пес. Бура лӧсьӧдӧм пилаӧн кык морт 3 часӧн вермӧны вӧчны 3 м³ пес, сійӧ куим час письыс 2 часыс мунӧ пилитчӧм вылӧ, 1 час поткӧдчӧмӧ да чукӧртӧм вылӧ. Кор кутасны сійӧ жӧ кык мортыс пилитны омӧлик пилаӧн, 3 м³ пессӧ вӧчигӧн кадыс мунӧ пилитчӧм вылас 6 час да 1 час поткӧдчӧм да тэчӧм вылӧ. Сэки 3 м³ пес пилитӧм вылӧ кадыс оз нин мун 3 час, а 7 час. Бур пилаӧн тайӧ 7 часнас позис эськӧ вӧчны 6 кубометрысь унджык.
Чер ворсӧ ичӧтджык роль пилаысь, но лёк чер ёна жӧ инмӧ удж производительносьт вылад. Ныж черӧн лоӧ унджыкысь сӧтны да регыдджык мудзан.
Кужтӧмӧн да тӧдтӧмӧн пила тӧчитӧм вылӧ мортлӧн мунас унджык кадыс кужысьлӧн дорысь. Инструмент лӧсьӧдӧмыс кӧ мунӧ уджалан кадӧ, сэки лунся производительносьтыс татшӧм мортыслӧн нӧшта пондас усьны, аслыс пиласӧ кеслӧм вылӧ кадсӧ сійӧ воштӧ 2–3 час, а бура пила кеслысьлы тырмӧ кеслыныс сӧмын час джын.
Сталин ёрт историческӧй квайт условйӧ йывсьыс висьталігӧн шуис, мый инструментъясӧн вӧдитчӧмын ӧні эм ыджыд лёк тор — обезличка. Колӧ вӧчны сідзи, медым вӧр лэдзысь бригада кывкутіс инструментъяс вӧсна. Тайӧ условйӧсӧ олӧмӧ пӧртӧм — медыджыд мог инструментъяс дӧзьӧритӧм сувтӧдӧмын да инструментъясӧн бура вӧдитчӧм сувтӧдӧмын.
Ӧнія ногӧн инструментъясӧн вӧдитчигӧн артмӧны уна лёкторъяс: жугласьӧны, регыд тшыкӧны, лёка уджалӧны. Талы колӧ пуктыны пом. Колӧ вӧчны сідз, кыдзи шуліс Сталин ёрт: бырӧдны обезличка.
Кыдзи тайӧс вӧчны?
Некутшӧма оз позь лэдзны, медым инструментъяс тӧчитӧм-лэчтӧм муніс кыдз сюрӧ. Колӧ бура сувтӧдны инструментъяс бӧрся дӧзьӧритӧм. Бригадалы колӧ кывкутны инструментъяс вӧсна, а бригадаса шленлы кывкутны бригада водзын уджалан кӧлуйӧн лючки вӧдитчӧмысь. Инструмент жугӧдысь кывкутӧ инструмент вӧсна сьӧмӧн дай кык-куим пӧв унджык. Инструментъясӧн лёка вӧдитчысьяс вылын колӧ вӧчавлыны тӧварищескӧй судъяс.
Пила кеслӧм-рӧзводитӧм колӧ сетны ӧти морт киӧ. Сійӧ мортыс кывкутӧ пила качество вӧсна.
Кымын бура пондам дӧзьӧритны уджалан кӧлуй, сымын кокни ужавны. Тайӧс ньӧтчыд оз ков вунӧдны. Кымын бура пондам дӧзьӧритны уджалан кӧлуй, сымын сійӧ кутас дыр уджавны.
Тайӧ нигаас ми тӧдмӧдам пила кеслӧм-рӧзводитӧмӧн. Пила да чер локтан медводдза воясӧ на кольӧны вӧр лэдзысьлы медосновнӧй инструментӧн. Сы вӧсна колӧ кужны, кыдзи наӧн вӧдитчыны, кыдзи найӧс бурджыка лӧсьӧдны.
ПИЛА КЕСЛӦМ ДА РӦЗВОД ВӦЧӦМ ВЫЛӦ МЕДКОЛАНА ИНСТРУМЕНТЪЯС
Напилӧк. Кеслӧм, кыдзи и полировка, лоӧ металлъясӧс шыльӧдӧм; кеслігӧн вундысь инструментъяслысь ёсьтӧны пиньяссӧ, медым сійӧ кутас вундыны. Вӧр лэдзанінъясын пила кеслӧм медъёна мунӧ напилӧкъясӧн (1-ӧд серпас).
Напилӧк вӧчӧма зэв посньыдик вундысь пиньясысь (резечьясысь), кодъяс пила кеслігӧн пилалысь босьтӧны неыджыд стружкиӧн дорсӧ.
Напилӧк пиньясыс артмӧны мӧлӧтӧн да зубилӧӧн кучкалӧм-кералӧм помысь, но основнӧй кералӧм кындзиыс 35–55° пельӧсӧн (напилӧк кузьтаыс) вывтіыс мӧд пӧв керавсьӧ 105–110° пельӧсӧн (сэтшӧм жӧ ногӧн).
Татшӧм кык пӧв кералӧм напилӧкъясыс ёнджыка босьтӧны кеслігас металлысь стружкисӧ.
Сы понда, мый пиньясыс, кодъясӧс кералӧма кык ногӧн крест-на-крест, лоӧ торйӧдлӧма уна посни пиньяс вылӧ, коді кокньӧдӧ напилӧкыслысь уджсӧ чорыд металлсӧ босьтны.
Напилӧкӧн зыралӧм серти напилӧклысь пиньяссӧ кералӧмыс уджалысьыслы кокньӧдӧ уджсӧ, металл пызьыс кокниа вешйӧ бокӧ воддза кералӧм тшупӧдӧдыс да.
Кералӧм сертиыс напилӧкъяс овлӧны:
а) гырыся кералӧм — кеслыны лёкинъяс, босьтны пилалысь вылыссӧ;
б) гырыся кералӧм — брусовка бӧрын бурджыка вӧчӧм вылӧ;
в) шӧркодя кералӧм напилӧк — шлифуйтчӧм да кеслысьӧм вылӧ;
г) посньыдика кералӧм напилӧкъяс — зэв посньыдик насечкааяс, кодъяс шусьӧны «бархатнӧйӧн». Тайӧ напилӧкнас нин уджалӧны вывті точнӧй уджъяс вӧчигӧн — оптическӧй да физическӧй приборъяс вӧчигӧн.
Пӧперешнӧй пилаясӧс вӧр лэдзанінъясын кеслӧм вылӧ коланаӧсь шӧркоддьӧма кералӧм — шлифуйтчан напилӧкъяс. Найӧ зэв бура босьтӧны металлсӧ да кокниа шыблалӧны чуктысь стружкияссӧ.
Кык воропа пӧперешнӧй пилаясӧс кеслӧм вылӧ медбурӧсь лоӧны 125 мм кузьта напилӧкъяс. Тайӧ напилӧкъясыс дорысь дорӧ пасьтанас лоӧны: бӧж дінтіыс (кыті ёнджыкасӧ вундӧ) — 10, 10,5 мм да 11 мм, коді лӧсялӧ сӧветскӧй производствоса пила воськов ыдждаяслы тшӧкыд пиняяслӧн 10–11 мм, а шоч пиняяслӧн — 12–13 мм. Тшӧкыд пиняяснас шусьӧны (¾) 80–90 пиня пилаяс, шоч пиняӧн — 70–80 пиняяс. Сідзжӧ лӧсялӧны напилӧкъяс 150 мм кузьтаа (6″), кодлӧн гран пасьтаыс 12–13–14 мм дай вӧляа тӧрӧ ветлӧдлыны пинь костӧдыс.
Посниджык напилӧкъяслӧн кузьтаыс да пасьтаыс овлӧ 100 мм (4″), а пасьтаыс граныслӧн бӧж дінтіыс 8–9 мм, да сы понда оз кут кык воропа пилаӧс кеслігӧныс босьтны пинь костъясӧдыс бокъяссӧ, кодлӧн кузьтаыс 13–17 мм. Лоӧ видзны уна вын татшӧм напилӧкъясӧн уджалігӧн, но найӧ лӧсьыдӧсьджык посни пиня пилаяс кеслыны.
Гырысь напилӧкъяс, тӧдӧмысь, абу шогманаӧсь. Ӧд кымын напилӧкыс кузь, сымын сійӧ паськыд гранысь гранӧ, сымын сійӧ оз кут сибавны пила пиньяс костас.
Пилаясӧс кеслыны куим грана напилӧкъясӧн абу сэтшӧм лӧсьыд, а лӧсьыдджык сы вылӧ лӧсьӧдӧм формаа напилӧкӧн (2-ӧд да 3-ӧд серпас вылын), кодъяс миянын омӧля на паськалӧмаӧсь.
Куим грана напилӧкӧн абу лӧсьыд кеслыны, шуам, «Комписӧс», а выль пӧлӧс напилӧкӧн позьӧ кеслыны вӧрын уджалан любӧй пилаӧс.
Ӧтчыд опытӧн вӧлі сетӧма кеслысьысьлы бӧрйысьны сӧветскӧй производствоса да кустарнӧй напилӧкъясын, ставыс 31 пӧлӧс. Дерт кеслысьысь бӧрйис сэтшӧмъясӧс, кодъясӧн сылы бурджык уджавны: 1) куим пельӧса напилӧк (пӧперешнӧй пила пиньяс костӧ ёнджыка лӧсялӧ); 2) кодъяслӧн кералӧмыс посниджык, да 3) 5″ да 6″ сикасаясӧс.
Напилӧкъяс бӧрйӧма лои со кутшӧм заводъясысь:
1. Костромскӧй заводысь 1 с, 12 №, 150 мм кузьта, кералӧма кык пӧвстӧн, пасьтаыс гранъясыслӧн 13 мм, кералӧмыс 1 см вылӧ воӧ 21-ӧдз.
2. Ижевскӧй заводысь 1 с, 10½ №, 150 мм кузьта, кералӧмыс кык пӧвста, пасьтаыс гранъясыслӧн 14 мм, кералӧмыс воӧ 1 см вылӧ 16.
3. Павмурмета, «Аэроплан» маркаа, 12-ӧд №, 125 мм кузьта, кык пӧвстӧн кералӧма, пасьтаыс граныслӧн бӧж дінтіыс 11 мм, кералӧм шупӧд лыдыс 1 см вылӧ воӧ 21.
4. Павмурмета, «Ружйӧ» маркаа, 12-ӧд №, 125 мм кузьта, кералӧмыс кык пӧвста, пасьтаыс граныслӧн бӧж дінтіыс 11 мм, кералӧмыс 1 см вылӧ — 23.
Медым тӧдмавны напилӧкъяслысь бурлунсӧ, колӧ тӧдны со мыйяс.
1) напилӧк мед вӧлі веськыд (мед эз вӧвны гӧпъяс ни мылькъяс пластъяс бокас);
2) мед вӧлі тырмымӧна да бура кералӧма насечкаяс; ёнджыкасӧ колӧ, мед бурӧсь вӧліны мӧд пӧвст насечкаяс;
3) насечкаяс мед вӧліны ӧткодьӧсь. Ӧткодьсӧ позьӧ аддзыны пинь йывъяс серти напилӧк кузьта видзӧдӧмӧн;
4) напилӧк мед вӧлі еджговруд рӧма; сьӧдов рӧма напилӧкъяс регыдджыкӧн шылясьӧны кеслысигас, сы понда мый найӧс омӧля калитӧма, чорзьӧдӧма;
5) рӧм да мукӧд пӧлӧс тӧдчанторъяс видлалӧм кындзи, напилӧклысь колӧ видлыны шысӧ. Вескиӧс моз чунь йылын кутӧмӧн кучкыштны кутшӧмкӧ сьӧкыд кӧрта кӧлуйӧ. Дрӧжжитана шыа напилӧк висьталӧ, мый кыткӧ сійӧ потӧма. Бур напилӧк сетӧ мича тіньган шы;
6) напилӧклысь чорыдлунсӧ позьӧ тӧдмавны со кыдзи: босьтӧны напилӧксӧ шуйга киӧ, а веськыд киӧ босьтӧны мӧд напилӧк, ичӧтджыкӧс (4″), код вылӧ чорыд сертиыс позьӧ надейтчыны; нёль дюйма ичӧтджык напилӧклысь неыджыда чегӧны йывсӧ. Веськыд киӧн личкӧны ичӧтджык напилӧклысь чегӧм помсӧ шуйга киса певйӧн (5-ӧд серпас) видлалан напилӧк вылӧ да шуйга ки пев йывсьыс ичӧтджык напилӧксӧ бергӧдӧны сідз, медым помыс видлалан напилӧк вывтіыс вильснитас. Пиньясыс кӧ ныжмасны видлалан напилӧкыслӧн да кутасны югъявны, сійӧ висьталӧ, мый видлалан напилӧкыс ёна небыд, а пинь йывъясыс кӧ чегъясясны — напилӧкыс вывті чорыд.
Кеслыны бурджыкӧсь лоӧны сэтшӧм напилӧкъяс, кодъяс ёна личкӧмӧн чегъясьӧны. Чорыд напилӧкыдлӧн оз киссьы другӧн став пиньыс, а унджыкыс кольӧ дзоньӧн.
Небыд напилӧкыд зэв регыдӧн ныжмӧ дай оз кут босьтны кеслысигад.
Рӧзводка. Пилаяс лӧсьӧдігӧн медъёна колана отсасян инструмент — рӧзводка.
Сэк, кор напилӧкъяс миянын вӧчсьӧны уна заводъясын да кустарнӧй артельясын, медпрӧстӧй рӧзводкатӧ, коді зэв колана пӧперешнӧй пилаясӧ, ӧнӧдз на миян заводъяс оз вӧчны тырмымӧн.
Миян вӧр лэдзысьяс пила пиньяссӧ унаысь на рӧзводитӧны ӧдзӧс ключьясӧн, пуысь вӧчӧм рӧзводкаясын да с. в.
Татшӧм инструментъясӧн пилаяслы рӧзводсӧ бура вӧчны он вермы. Сы пыдди, медым нюгыльтны колана выйӧ пила пинь йывъяссӧ, унджыкысьсӧ нюгыльтӧны пиньсӧ ставнас, коді ёна чинтӧ качествосӧ уджыслысь.
Бура пила рӧзводитысьяслысь да бур вӧр лэдзысьяслысь пыр позьӧ аддзыны кӧртысь вӧчӧм рӧзводка. Тайӧ рӧзводкаыс лоӧ лёкиника вӧчӧм кустаръясӧн либӧ меставывса кузнечьясӧн кӧрт пластинкаысь да вӧчӧ пинь туйсӧ, пинь йывъяссӧ нюгльӧдлӧм вылӧ (5-ӧд серпас).
Шочджыка аддзывлан вӧр лэдзанінъясысь винта рӧзводкаяс, коді бура висьталӧ, кутшӧмаджык колӧ нюгыльтны пила пинь йывсӧ (6-ӧд серпас).
Эм кӧ татшӧм винтыс, зэв ёна сійӧ кокньӧдӧ пила пиньяссӧ ӧткодя нюгльӧдлыны, (восьтыны режсӧ). Кодыр винтсӧ винтитӧма, лӧсьӧдӧма колана торъя местаӧ, рӧзводсӧ вӧчигӧн сійӧ пыксьӧ пила полотноас да тадзинас став пиньыс рӧзводас артмӧны ӧткодя, воддза пиньяс мозыс жӧ.
Мукӧд странаса фирмаяс лэдзӧны уна пӧлӧс ключьяс — рӧзводкаяс (7, 8, 9 да 10-ӧд серпас), реж восьтан клещияс (11-ӧд серпас), пыксяна рӧзводкаяс (12-ӧд серпас) да вӧчӧны укладысь. Уклад омӧльджыка бырӧ дай ключас пинь туй костыс озджык нӧйтчы.
Фуган. Кеслӧмысь да рӧзвод вӧчӧмысь кындзи нӧшта эм ӧти зэв колана пила лӧсьӧдан тор. Тайӧ — фуган.
Пилалысь оз ков сӧмын ӧткодя да бура пиньяс вежньӧдлыны; стӧч мед вӧлі лӧсьӧдӧма кеслӧм пила пинь йывъяс и. Медым эз вӧв ньӧти пила пинь кузьджык мукӧд пиньясысь, весиг ӧти миллиметра джын мында (нюгыля пила пиньяс визь ради колӧ вӧчны чукляӧс) — бур пила кеслысь пиласӧ фуганитӧ либӧ кымынкӧ пӧв нуӧдӧ напилӧкӧн пила полотно кузьтаыс пиньяс йывтіыс; сэк жӧ кеслысьысь кылӧ ки улас тшупӧда кузь пиньяссӧ да сувтыштлӧмӧн фуганитӧ сійӧ пиньяссӧ, небыдика напилӧкӧн новлӧдлӧмӧн.
Татчӧ торъя инструментъяс оз ковмыны. Фуганитчӧмыс мунӧ сійӧ жӧ напилӧкӧн, а напилӧкыс пуктыссьӧ пу пластинкаӧ, кӧні эм напилӧкыслы кост. Пу пластинкаыс кутӧ напилӧксӧ дай фуганитысьыслысь видзӧ кисӧ доймалӧмсьыс (13–14-ӧд серпас). Куим пельӧса розьыс пластинка паськыдлапомас колӧ стӧч напилӧк ыдждаыс. Напилӧкыс сюйсьӧ тайӧ розяс шӧрвыйсьыс неуна пыдӧджык. Костсӧ вӧчӧма пилаыслы вӧляа ветлӧм вылӧ.
Мерайтан да видласян приборъяс. Пила кеслысь напилӧкӧн кеслӧ пиласӧ сэтшӧм пельӧсӧн, кутшӧмджык колӧ пила чорыдлун сертиыс уна пӧлӧс пуясӧс пилитігӧн. Кымын пилаыс топыд да чорыд, сымын сійӧ кеслыссьӧ крутӧй пельӧсӧн либӧ пинь бокъяссӧ кеслігас босьтчӧ ыджыдджык пельӧсӧн (фаска да кеслытӧмин пинь костӧдыс); кымын небыд пуыс, сымын лэчыдджык (ыджданас ичӧтджык) артмӧ кеслан пельӧсыс быд пила пиньлӧн.
Пила пинь бокъяс пельӧсӧн кеслыны пӧперешнӧй пилаяслысь уна пӧлӧс пуяс пилитӧм вылӧ, колӧ шуны, некыдзи он вермы. Тайӧ тӧдтӧмторйыс мед вӧлі воан кадӧ, регыд пӧраӧн тӧдмалӧма.
Коз да пожӧм пуяс удж вылын вӧр лэдзысьяс кеслӧны пила пиньяссӧ 60–70° пельӧсӧн.
Ӧні вӧрын уджаліг пила кеслысьяс тӧдмалӧны тайӧ пельӧс артмӧмсӧ син сертиыс, кодӧн оз вермыны бура лӧсьӧдны быд пиньлысь ӧткодя кеслӧмсӧ. А ӧткодя лӧсьӧдӧмыс зэв колана, медым став пиньыс пилаыслӧн уджалісны ӧткодя.
Кӧні эмӧсь массӧвӧй пила кесланінъяс вӧр лэдзанінъясын, найӧ мед тӧдісны, кутшӧмӧсджык вӧчны пила пинь кеслӧм пельӧссӧ. Татшӧм ыджыд пунктъясын мед вӧлі лӧсьӧдӧма видласьӧм вылӧ шаблонъяс либӧ пельӧс мераяс (15–16 серпас). Асыв кежлӧ удж вылӧ лӧсьӧдан пилаӧс колӧ кеслыны бура шаблонъяснас мерайтӧмӧн, мед вӧлі быд пинь кеслӧма да лӧсьӧдӧма ӧткодя, кутшӧмджык вӧр пондасны сійӧ пиланас пилитны.
Пилалысь рӧзвод лӧсьӧдӧмыс сідз жӧ зэв колана быд пӧлӧс пу пилитӧм вылӧ, но сылысь ыдждасӧ быд пулы стӧч тӧдны он вермы. Тӧдӧмысь, чорыд да топыд слӧя пуясӧс пилитігӧн пилалы рӧзводсӧ вӧчны колӧ ёна ичӧтӧс (нюгыльтны пиньяссӧ 0,1 да 0,4 мм мында). Кымын пилитан пуыс небыд, сымын рӧзводыс вӧчсьӧ ыджыдджыка.
Медым видлавны, ӧткодя-ӧ нюглялӧма рӧзвод вӧчигас став пиньсӧ, вӧр лэдзысьяс тӧдмалӧны синнаныс. А бура-ӧ лоӧ вӧчӧма сійӧс, некор оз видлавны. Ӧткодя пила рӧзвод вӧчӧмыс ворсӧ зэв ыжыд роль удж вылын, бур режа пилаыс бура пилитӧ да.
Рӧзводсӧ видлалӧм вылӧ сідзжӧ колӧ пыртны рӧзвод мерайтанторъяс.
Сы вылӧ эмӧсь сложнӧйджык мерайтанторъяс, шуам, ӧтарӧ-мӧдарӧ новлӧдлана винтаӧсь (17-ӧд серпас) либӧ микрометрическӧй винтӧн медпрӧстӧй мерайтантор Вернерлӧн — пластинкаыс бура юклӧма; нӧшта бур водзвыв юклӧм шаблонъяс. Пельӧс кеслӧмтӧ мерайтӧм вылас найӧс ӧтувтӧны шаблоныскӧд (15-ӧд серпас)
Тайӧ лыддьӧдлӧм видласян приборъяссӧ колӧ сюйны сӧветскӧй производство вылӧ да ёнджыка сійӧс паськӧдны.
Омӧля лӧсьӧдӧм скрипка вылын медбур скрипачыс оз вермы ворсны бур мелодия. Сідз жӧ омӧля пила лӧсьӧдӧмӧн ён да бур пилитчысь оз вермы уна пилитны, а зэв регыдӧн мудзас. Сідзкӧ сэн кӧть тан колӧ бура лӧсьӧдны инструментъястӧ.
Кор пилатӧ лӧсьӧдан, колӧ бура сылысь видлавны кеслӧм пельӧс ыдждаяссӧ да рӧзводыслысь ыдждасӧ выліын висьталӧм инструментъяс отсӧгӧн. Кор ми кутам вӧчны тайӧс висьталӧмъяс сертиыс, сэк миян ёна кокняммас уджным дай содас удж производительносьтыс.
Мерайтчана приборъясӧс практикаӧ сюйӧмӧс колӧ лыддьыны ыджыд да колана уджӧн.
КЫДЗИ КЕСЛЫНЫ ДА РӦЗВОД ВӦЧНЫ
Важ пиньяс вундалӧм. Напилӧкӧн колӧ водзвыв пасъявны пила пинь йывъяслысь помсӧ. Пиньяс пилалӧн неуна кытшалӧны, а оз веськыда мунны, сы вӧсна выль пиньястӧ вӧчигӧн тайӧс колӧ артыштны. Кытшавтӧм пилаыд оз бура уджав. Пилалӧн кытшовтас радиусыс овлӧ ӧтик метрсянь 6 метрӧдз.
Вундалӧмыс нуӧдсьӧ уклад дорыша ножичьясӧн, код кузя пила кеслысь кучкалӧ мӧлӧтӧн. Улысса пуртас эм чургӧдыштӧм чунь кодь, тувъявсьӧ пескӧ.
Выль пиньяс вундалӧм. Выль пиньяс вундалӧм вылӧ эм станок. Станоксӧ крепитӧма стойка либӧ скамья вылӧ.
Сувтса винтсӧ бергӧдлігӧн сійӧ топӧдӧ куим пельӧса шаблонӧн пила пинь модаясӧс.
Пила пиньяс кеслӧм. Удж производительносьт вылӧ медся ёна тӧдчӧ пила пиньӧс кеслӧм. Пиласӧ кеслӧны напилӧкӧн. Пила пинь йывъясыс первойсӧ кеслыссьӧны ӧтарсяньыс, кодӧс кеслӧм бӧрас паськӧдалӧны реж вылас, сы бӧрын пиласӧ бергӧдӧны да кеслӧны пиньяссӧ мӧдар боксяньыс. Колӧ видзчысьӧмӧнджык вӧдитчыны напилӧкъяснас, выльысь кералӧм напилӧк пиньясыс зэв кокниа вермасны жугласьны да. Выль напилӧкъясӧс бур нуӧдны госа кучик пыр либӧ мавтны сылӧн, коді небзьӧдӧ воддза ударъяссӧ дай насечкаясыс озджык тшыкны.
Пиньясӧс фуганитӧм. Кеслӧм бӧрын пила пинь йывъяс оз лоны ӧткодьӧсь; ӧтияс лоӧны кузьӧсь, а мӧдъяс дженьыдджыкӧсь. Медым ӧткодявны пила пиньяссӧ, пила кузялаыс пинь йывъяссӧ фуганитӧны.
Напилӧк пласт бокнас нуӧдӧны пиньяс йывтіыс да кузь пиньяссӧ и бырӧдӧны.
Фуганитӧмыс нуӧдсьӧ вӧчӧм шаблон отсӧгӧн, кытчӧ пуктӧны напилӧксӧ.
Фуганитӧмыд зэв ёна влияйтӧ пила удж производительносьт вылӧ.
Рӧзвод лӧсьӧдӧм. Пила пиньясыс вежняссьӧны (рӧзводитсьӧны), медым кокньӧдны пилитчӧмсӧ. Та понда быд пиньӧс кузьта джын мындаыс кымын сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн нюглялӧны ӧтарас и мӧдарас. Пиньсӧ кӧ лоӧ нюгыльтӧма ставнас, сэк производительносьтыс усьӧ дай рӧзводсӧ вӧчигӧн пиньясыс чегъясьӧны. Зэв колана медводдза кеслӧмсӧ пилаяслысь нуӧдны заводъясын, кытысь сійӧ пилаясыс петӧны. Тайӧ кутас петкӧдлыны пиласӧ босьтігас кутшӧмджык сылӧн бурлуныс. Пила пиньяссӧ рӧзвод восьтӧм вылас нюгльӧдлыны тшӧктыссьӧ пила полотно кызта джын мындаыс, медым режыс вӧлі стӧч полотно кык кызтаыс. Сідзкӧ рӧзводыс лӧсьӧдсьӧ пила полотно сертиыс, вӧр чорыдлун сертиыс, температура да пу мутшкӧслун сертиыс да. Чорыд пулы да кын пулы рӧзводыс вӧчсьӧ ичӧтджыка.
Рӧзводсӧ вӧчны колӧ зэв бура видзӧдӧмӧн, мед вӧлі быд пиньӧс нюгыльтӧма ӧткодя. Рӧзводсӧ кӧ вӧчӧма лёк ногӧн, пилаыс пилитігас пондас чеччавны, оз кут бура пилитны дай чинтас производительносьтсӧ. Сы понда, мый быд пинь кутас кыдзи торъя уджъяс вылын пурт уджавны, сэк лёк ногӧн лӧсьӧдӧм режа пилаыс кутас пилитны пӧлӧн. Пила рӧзводсӧ вӧчны эм ключ; сійӧн режсӧ вӧчигӧн кеслысьысьлӧн ёна колӧ лепкӧслуныс. Эмӧсь регулятора-винта рӧзвод восьтан шаблонъяс, сідзжӧ рӧзвод вӧчан меркаяс и.
Оз ков вунӧдны, мый пила пиньяс абу ӧткодя зурыдӧсь, сы понда ӧткымын пиньясӧс колӧ нюгыльтны вынӧнджык. Кӧдзыдъяс дырйи укладыс век лоӧ чорыдджык да, сідзкӧ кӧдзыдын пила рӧзвод лӧсьӧдны оз шогмы да оз и ков.
* * *
Бура лӧсьӧдӧм пила содтас удж производительносьт, уджалан ӧд, а сідзкӧ и удждон вӧр лэдзысьлысь. Лэчыд пила отсалас регыдджыкӧн тыртны вӧр лэдзан программа.
