ТЕРПЕНТИН ВИЙӦДӦМ КОМИ ОБЛАСЬТЫН
КЫДЗИ БОСЬТЧИСНЫ ВИЙӦДНЫ ТЕРПЕНТИН КОМИ ОБЛАСЬТЫН
Коми обласьтын терпентин вийӧдӧм пондіс паськавны сӧмын на 1927-ӧд восянь. 1927-ӧд воын Коми местхоз (ӧнія совнархоз) босьтчис видлӧг моз нуӧдны тайӧ уджсӧ Шошкаын да Часын. Тайӧ видлӧгыс буртор, дерт, эз на вермы сетны сійӧн, мый заводитӧмсяньыс вӧлі тайӧ уджсӧ пуктӧма омӧля. 1927-ӧд воын подсочка улӧ вӧлі босьтӧма 4000 пу, коді сӧмын сетіс 2000 кг терпентин. Та серти ми аддзим, мый сэки терпентин вияліс ӧти пуысь сӧмын 500 грамм, кор тайӧ воясӧ Войвылын жӧ вӧлі петӧма терпентиныс 10–12 грамм гӧгӧр быд карра — вздымкаысь (8–10 кг гӧгӧр 1 пуысь).
Колӧ шуны, Коми обласьтын терпентин вийӧдӧм муніс эз опытъясӧн, а сідзи, кыдзи веськаліс. Та понда ми огӧ вермӧ на бура тӧдны, уна-ӧ да кӧні унджык вермӧ сетны терпентин миян Коми пожӧм.
1927-ӧд восянь 1931-ӧд воӧдз подсочка нуӧм миян вӧлі кыдзи практика Дереваннӧй л/химическӧй школаын велӧдчысьяслӧн.
1930–31-ӧд вояссянь терпентин вийӧдӧм кутіс паськавны ёна ӧдйӧ. Сыктывкарса районсянь миян паськаліс Визинскӧй районӧ (Койгорт, Чуклӧм, Вотча), Кулӧмдін районӧ — (Помӧсдін, Мыс), Емдін районӧ (Серегов, От, Половник, Виз, Ляй да с. в.). Прилузскӧй районӧ (Ношуль, Абъячой, Летка, Черныш да с. в.), Удора районӧ (Вашка да Мезень юяс кузя).
Коми обласьтын 1932-ӧд воӧдз перйим 650 тонна гӧгӧр терпентин.
Воясӧн лоӧ:
| 1927-ӧд воын 3 тонна |
| 1928-ӧд „ 17 |
| 1930-д „ 117 |
| 1931-ӧд „ 515 |
Терпентин улӧ вӧлі босьтӧма 1932-ӧд воӧдз (нёль воӧн) 650.000 пу гӧгӧр.
1932-ӧд воын ми босьтам нин 2.000.000 пу гӧгӧр, кытысь ми вермам босьтны 1500 тонна терпентин.
Тані ме кӧсъя босьтны сэтшӧм участокъяс, кодъяс бурджыка уджалісны да вермисны збыльвылӧ петкӧдлыны, мый Коми Обласьтын позис дай позьӧ вийӧдны терпентинсӧ зэв бура.
Медводз колӧ шуны, мый миян терпентин гӧгӧр уджалысьяслӧн эз вӧв ни печать пыр, ни письмӧясӧн, ни сёрниӧн (конференцияясӧн) уджалӧм опытӧн вежласьӧм. Та понда тайӧ медводдза нигаыс оз вермы петкӧдлыны ставсӧ, мый миян уджалӧма. Материалъясыс воддза вося уджъяссьыс зэв жебӧсь. Сэні вӧлі техническӧй отчётносьтсӧ пуктӧма кыдзи веськалӧ. Та понда ме ог вермы тані петкӧдлыны унджык участокъяслысь, уна-ӧ налӧн сетӧ вӧлі пуыс гожӧм чӧжнас терпентинсӧ, корджык да кытӧнджык унджык терпентиныс петіс. Тані ме медводз петкӧдла Векшорскӧй участок (Прилузскӧй район), коді 1931 вося плансӧ тыртіс дзоньнас.
ВЕКШОРСКӦЙ УЧАСТОК
Планӧ вӧлі сюйӧма вийӧдны тайӧ участокысь 52 тонна, кытӧн вӧлі 145.280 карра. Тайӧ участоксӧ вӧлі юкӧма 15 уджалысь участокъясӧ, кодъяс гожӧмнас сетісны тадзи (видзӧд 1-ӧд № таблича вылысь):
| Раб. участ. №№ | Карра лыд | Дойяс вӧчалӧм мунӧм | Кымын доход | Уна-ӧ чукӧртӧма сир кг-ӧн | Кымын грамм воӧ ӧти карра вылӧ | |
| Заводитӧм | Помалӧм | |||||
| 1 | 17,734 | 7/VІ | 5/IХ | 28,5 | 4,009,4 | 8,6 |
| 2 | 8,457 | З/VІ | 5/ІХ | 29,5 | 1,809,5 | 8,6 |
| 3 | 13.300 | 6/VІ | 5/IX | 30 | 2,796,4 | да сідз водзӧ |
| 4 | 9,457 | 5/VІ | 5/ІХ | 30,5 | 2,595 | |
| 5 | 7,005 | 4/VI | 3/ІХ | 25,5 | 1,586,1 | |
| 6 | 9,300 | 5/VI | 4/IX | 25 | 1,681,8 | |
| 7 | 6,977 | 7/VI | 5/ІХ | 35 | 1,571,8 | |
| 8 | 11,795 | 4/VI | 7/ІХ | 31,5 | 3,095,8 | |
| 9 | 2,175 | 9/VI | 3/ІХ | 90 | 458,7 | |
| 10 | 4,037 | 18/VI | 4/IX | 94 | 819,1 | |
| 11 | 9,385 | 10/VІ | 6/IX | 92,5 | 1,773,8 | |
| 12 | 4,050 | З/VІ | 5/ІХ | 91 | 975,5 | |
| 13 | 4,195 | 7/VI | 4/ІХ | 20,5 | 1,384,9 | |
| 14 | 7,070 | 15/VІ | 5/ІХ | 17 | 779,6 | |
| 15 | 7,225 | 18/VІ | 5/IX | 91 | 1,186,2 | |
Тайӧ таблича вылысь ми аддзам, мый ёна гырысь петӧмъяс карраысь абу жӧ: либӧ лёка вӧлі пуктӧма карра лыдсӧ лыддьӧм либӧ мӧдтор.
Медвойдӧр подсочка нуӧдігӧн колӧ тӧдны карра лыд, медым бура лыддьыны пуяссӧ. Тадзи ми сӧмын вермам пуктыны водзӧ вылӧ бур учёт. Дерт, эм и бура уджалысь участокъяс. 1931-ӧд воын 903 кварталын, Помӧсдінын кык уджалан участокын вӧлісны сэтшӧм петӧмъяс:
| Уджалан участоклӧн №№-яс | Тӧлысьяс | |||
| Юнь | Юль | Август | Сентябр | |
| Граммӧн | ||||
| №1 | 9,2 | 11,3 | 14,7 | 11,3 |
| №2 | 8,4 | 12,2 | 15,1 | 10,6 |
Татысь ми аддзам, мый медуна петіс сирыс юль-август тӧлысьясын. Сентябр тӧлысьын эськӧ збыльысьсӧ эз пет та мындаыс, но вӧлі тайӧ кадӧдзыс абу весалӧма воргаяссӧ сирсьыс, та понда и лои уна петӧмыс сентябр тӧлысьын.
Водзӧ вылӧ миянлы ковмас ас водзаным пуктыны могӧн, медым быд районын, быд участокын вӧлі нуӧма опытъяс.
ТЕРПЕНТИН ВИЙӦДӦМЫН ВОДЗӦ ВЫЛӦ МОГЪЯС
СЫРЬЕВӦЙ БАЗА
Терпентин вийӧдӧмлы сырьевӧй база корсьӧм — медыджыд мог. Сырьевӧй база колӧ лӧсьӧдны сідз, медым сійӧс тӧдмӧдны, йитны вӧр овмӧскӧд. Тадзи водзӧ подсочка нуны, кыдзи нуим ми ӧніӧдз, регыд мысти оз нин кут шогмыны. Вӧр запас воысь воӧ пондас тадзнад чинны. Сідзкӧ медвойдӧр ковмас шуны — пуысь терпентин пычкыны ӧнія дорысь колӧ дырджык.
Ӧні мукӧдлаын босьтчӧмаӧсь нуны французскӧй подсочка — 30–35 во вийӧдны. Сідзкӧ ӧні миян заводитчис мунны осмолоподсочка. Тані ӧти пуысь пондас петны сирыс 8–10 во. Сідзкӧ, тайӧн ми вермам, ӧти-кӧ, дырджык нуны подсочкасӧ, уна вӧр видзтам; мӧд-кӧ, дырджык кежлӧ позьӧ стрӧитавны бурджык оланінъяс уджалысьяслы, бурджыка пуктыны на пӧвстын культурно-массӧвӧй удж, бурджыкӧс лӧсьӧдавны туйяс, кодъяс кутасны донтӧммӧдны терпентинсӧ; коймӧд-кӧ, ми тайӧн вермам лӧсьӧдны пыр уджалысь кадр.
КАДР ЛӦСЬӦДӦМ
Ӧнӧдз миян воысь-во эз тыравлы планъяс (1930-ӧд воын 34%, 1932-ӧд воын 51,3%). Тайӧ лоис сійӧн, мый ми уджалан кадас вежлалім тайӧ удж вылас уджалысьяссӧ. Найӧ эз вермыны бура тӧдмасьны уджъяснас, уджавлісны сідзи, кыдзи вӧлі оз ков. Та понда терпентин петавліс этша, унаысь миян пуясыс косьмавлісны. Сідзкӧ, медым пуктыны уджсӧ бура, медым лоисны миян подсочка тӧдысь уджалысьяс — колӧ лӧсьӧдны пыр уджалысь кадр. Сӧмын тайӧ вермас миянлы сетны бур удж.
Медыджыд могыс кадр лӧсьӧдӧмын лоӧ техническӧй кадр гӧтӧвитӧм.
Ӧнӧдз миян техническӧй кадр вӧліс зэв на жеб. Коми обласьтын ньӧти морт абу подсочка удж кузя ёна велӧдчӧмӧн. Став кадрыс миян курсъяс да лесохимшкола помалӧм йӧз, кодъяс, дерт, эз вермыны нуны бура тӧдмалана уджъяс.
Став техническӧй персонал велӧдчӧм серти Кустпром системаын юксьӧ тадзи:
1) шӧркодя велӧдчӧма — 2 морт,
2) лесохимшкола помалӧма — 40 морт,
3) курсъяс помалӧма — 91 морт.
Сідзкӧ миян водзын сулалӧ могӧн медвойдӧр — босьтчыны велӧдны техническӧй кадр. Коми обласьтысь колӧ ёнджыка ыставны вылысса школаясӧ. „Бур техническӧй кадр — бур терпентин“.
КУЛЬТУРНО-ПОЛИТИЧЕСКӦЙ УДЖ
Медъён оруддьӧӧн цехын, участокын промфинплан тыртӧмын лоӧ соцордйысьӧм да ударничество. Сӧмын соцордйысьӧм да ударничество паськӧдӧмӧн вермам тыртны план, босьтны бур терпентин. Колӧ участокъясын паськӧдны культурно-массӧвӧй удж.
Ӧнӧдз тайӧ удж вӧлі лэдзӧма самотёк вылӧ. Том йӧз костын удж участокъясын абу вӧлі котыртӧма. Та понда миян таво лоис сӧмын котыртӧма бригадаясӧ став Коми обласьт пасьтаыс 25–30% уджалысьяссӧ. Терпентин вийӧдан удж меставывъясын ӧніӧдз эз лыддьывлыны колана уджӧн.
Водзӧ вылӧ ковмас миянлы участокъясын котыртавны сквӧзнӧй бригадаяс, политкружокъяс, техника велӧдан кружокъяс.
Медся чорыда колӧ тайӧ удж дінӧ йитчыны комсомоллы, ӧд уджалысьяс пиын 80–90% том йӧз, 15–16–18 арӧсаяс.
ТУЙ
Гожӧмын вийӧдӧм терпентин век вӧлі нуам заводӧ мӧд во тулысын. Татшӧм сяма уджыс некытчӧ оз шогмы. Ӧні хозрасчёт тшӧктӧ, медым вийӧдӧм мысти пыр жӧ вӧлі вайӧма канифольнӧй заводӧ. Гожӧмын видзӧм сьӧмсӧ колӧ регыдӧн бӧр вештыны, колӧ таво жӧ вӧчны заводын канифоль да терпентин вый, да вузавны.
Тайӧторйыс унаысь падмӧ туй ради. Миян участокъясын тавоӧдз туйяс вӧліны омӧльӧсь. Бур туйсӧ вӧчны куим во кежлӧ оз позь — таысь вермас лоны сӧмын убытка. Сідзкӧ, медым кад кежлӧ вайны терпентин заводӧдз, колӧ быть лӧсьӧдны бур туй.
Кӧні эм ва туй — сійӧ бур. Ю кузя позьӧ сирсӧ кылӧдны пурйӧн дзик колана местаӧдз. Кӧні абу ва туйыс, тані сир кольӧ век тулысӧдз. Кор пристань дорӧ тӧвнас вӧлӧн кыскалам, сэки тулыснас сӧмын вермас сирыс воны заводӧ.
Тайӧторйысь ми вермам петны сэки, кор участокъяссӧ кутам эксплуатируйтны дырджык. Дырджык вылӧ позьӧ вӧчны бур туй; уна воӧн вештас туй донсӧ вийӧдӧм терпентиныс.
КЫДЗИ ЛӦСЬӦДЧЫНЫ ПЕРЙЫНЫ ТЕРПЕНТИН
1. ВӦР КОРСЬӦМ
Кутшӧм вӧр миянлы колӧ? Немецкӧй подсочка нуӧдігӧн вӧр колӧ ён, кыз увъяса, зумыд.
Кос бока, сотчӧм да гаг сёйӧм пуяс, кодъяс висьӧны, терпентинсӧ вермасны сетны ён пу дорысь сӧмын 1⁄12 либӧ ⅒ юкӧнсӧ. Сідзкӧ омӧль, нэр пуысь подсочка нуӧдны оз шогмы.
Медым тӧдны пулысь ёнлунсӧ, колӧ тӧдмавны:
1) Кӧні сійӧ быдмӧ.
а) Кутшӧм быдманіныс (кос яла лыа вылын, лайколын, гуын — васӧдінын).
в) Кутшӧм пуяс дінын быдмӧ (коз, пипу, ньыв, кыдз пу да сідз водзӧ).
Ён пу, коді вермӧ сетны унджык терпентин, быдмӧ кос лыа яла местаын. Пуыслӧн увъясыс кызӧсь, уна, пашкыра, ачыс сулалӧ веськыда, зумыда. Татшӧм пуыс вермӧ аслас увъяснас босьтны унджык югыдсӧ (светсӧ) да муысь босьтны унджык сёян-юан торсӧ (ва, азот, калий, кальций, магний да мукӧдтор). Томджык пуяс сетӧны терпентинсӧ пӧрысьджык пуяс дорысь ёна этшаджык. Миян вӧр овмӧсын пуяссӧ торйӧдлӧны бонитет вылӧ, арлыд вылӧ (
Бонитет тӧдмавсьӧ пу арлыд серти, кутшӧм инын быдмӧ, судта серти да кызта серти. Овлӧны I-а бонитет, коді лыддьыссьӧ медбур пуӧн. Сэсся локтӧ 1-ӧд бонитет, 2-а бонитет, 2-ӧд бонитет, 3-ӧд бонитет, 4-ӧд бонитет, 5-ӧд бонитет да 5-а бонитет. Тайӧ куим бӧръя бонитетъясыс лоӧны жебӧсьджык асланыс увъяс кызтаныс. 4-ӧд да 5-ӧд бонитетъясӧн лыддьыссьӧны пес вӧрӧн (нетӧварникъяс) да мунӧны осмолоподсочка вылӧ.
Пуяс арлыд вылӧ юксьӧны со кыдзи:
1. 40 арӧса пу артавсьӧ 1-ӧд классӧ.
2. 40 арӧссянь 80 арӧсӧдз артавсьӧ 2-ӧд классӧ.
3. 80 арӧссянь 120 арӧсӧдз артавсьӧ 3-ӧд классӧ.
4. 120 „ 160 „ „ 4-ӧд „
5. 160 „ 200 „ „ 5-ӧд „
да сідз водзӧ.
Немецкӧй учёнӧй-лесовод Крафт пуясӧс торйӧдліс асланыс олан ног да быдмӧм сертиыс тадзи:
1 класс — медджуджыд пуыс, коді ӧтнас торъялӧ мукӧдсьыс.
2 класс — 1-ӧд классысь улынджык, но полӧгсӧ босьтӧма ӧтлаӧ. Тайӧ классыслы сёян-юаныс да югыдыс тырмӧ бура.
3-ӧд класс — 2-ӧд классысь улынджык, жебджык воддза классъяс дорысь.
4-ӧд класс — ёна жеб. Сёян-юаныс сылы ёна нин оз тырмы. Бокъясыс кутӧмны нин косьмыны. Пуыс кулан выйын.
Та серти ми ӧні аддзам, мый миянлы колӧны: 2–3-ӧд бонитет, арлыднас 3–4-ӧд класс, коді быдмӧ шыльыд, мича яла, лыа местаын. Тані сирыс унджык — сир оланінъясыс паськыдджыкӧсь.
В) КЫДЗИ ВИДЛАВНЫ ВӦР
Ягӧ мунтӧдз инструкторлы (вӧр видлалӧ инструктор либӧ прораб) медвойдӧр колӧ вӧр овмӧс юкӧдын тӧдмасьны вӧр планъясӧн да таксация пасйӧдъясӧн, кӧніджык кутшӧм кварталын, уна-ӧ да дыр-ӧ оз кут керавсьыны вӧрыс. Та бӧрын, кор аддзан, мый сэні местаыс гижӧмъяс сертиыс подсочка вылӧ шогмана, вӧлисти каян вӧрӧ лесниккӧд либӧ, абу кӧ сійӧ, тӧдысь вӧралыськӧд видлавны.
Вӧр видлалігӧн колӧ ветлӧдлыны оз сӧмын визиръяс кузя, а быдлаӧ колӧ волыны, медым дзоньнас тӧдмавны, кутшӧм быд местаын вӧрыс да уна-ӧ. Медым тӧдмӧдны уна-ӧ вӧрыс, вӧрыслысь кызтасӧ, колӧ босьтны видлӧг площадкаяс.
Площадка босьтны 50 м пасьта да 50 метр кузьта уна местаысь. Сэтысь лыддьӧны 22 сантиметр кызтасянь быд пу. Пуяс лыддигӧн колӧ тӧдмавны: уна-ӧ ён пуыс, уна-ӧ омӧльыс (кос, сотчӧм, гаг сёйӧм), мый вылын пуыс быдмӧ да кызӧсь-ӧ пуясыс.
Тайӧторъяссӧ тӧдмалӧм бӧрын ми аддзам, уна-ӧ пуыс лоӧ 1 гектар вылын, став участокас. Уна-ӧ позьӧ пуктыны карра, ми тӧдмалам пу кызтаяс сертиыс. Медым пуыслысь тӧдмавны шӧркодя кызтасӧ да тӧдмавны карраясыслысь шӧркодя лыдсӧ, медводз колӧ тӧдмавны пулысь кызтасӧ да лыдсӧ. Пу кызтаяссӧ ӧтлаалӧны да юкӧны пу ступень вылӧ (ступеньыс лоӧ нёль пӧлӧс кызта, видзӧд 3-ӧд №-а таблича вылӧ).
| Ступеньяс | Кызта, см | Пу лыд |
| 1 ступень | 20–22–24 | 10 |
| 2 „ | 24–26–28 | 30 |
| 3 „ | 28–30–32 | 40 |
| Ставыс | 80 |
Тані миян артмис 3 ступень. 8 пуыс юксьӧ 3 ступень вылӧ, лоас: 80 : 3 = 26,6 сантиметр. Миян тані шӧр кызтаыс пуыслӧн артмис 26,6 сантиметр.
Тайӧ тӧдмалӧмъяс бӧрын вӧчсьӧ планшет. Планшетын колӧ лоны:
Кутшӧм местаын кымын га, мый быдмӧ (пожӧм краситны гӧрдӧн, коз — лӧзӧн да с. в.).
Эм абу туй. Абу кӧ, кытчӧ вӧчны.
Эм абу ю. Эм кӧ, кодарӧ визувтӧ.
Эм абу оланінъяс. Абу кӧ, кытчӧ вӧчны.
Кыті мунӧны: параллель, визиръяс, да с. в.
Тайӧ пасйӧдъяс серти колӧ гижны акт либӧ вӧр овмӧс веськӧдлысь юкӧдкӧд (леспромхозкӧд, лестранхозкӧд) договор став аддзӧмторсӧ гижӧмӧн.
Та серти сэсся кутас лӧсьӧдчыны производственнӧй да финансӧвӧй планъяс.
Колӧ шуны, мый ӧнӧдз мукӧд участокса инструкторъяс омӧля на вӧръяссӧ видлавлісны, сы понда миян унаысь лолывлі тулыснас эновтны участокъяссӧ шогмытӧм радиыс да корсьны выль участокъяс. Выль участок корсьӧм вылӧ мунӧ уна кадыс, а терпентин вийӧдӧмлы колӧ календарнӧй, оперативнӧй кад. Та понда, вӧр корсьны колӧ бура, кор аддзам збыльысь, мый тайӧ кварталыс, делянкаыс шогмана, сӧмын сэки заводитны лӧсьӧдчыны.
ПРОИЗВОДСТВЕННӦЙ ПЛАН ДА ФИНАНСӦВӦЙ СМЕТА ЛӦСЬӦДӦМ
1. ПРОИЗВОДСТВЕННӦЙ ПЛАН
Производственнӧй план лӧсьӧдігӧн колӧ тӧдны: уна-ӧ лоӧ карра,
унаӧ колӧ пуктыны уджалан лун, та серти артавны — унаӧ колӧ уджалысь,
унаӧ колӧ стрӧитны барак да склад,
унаӧ колӧ бӧчка, инструмент, чуман да с. в.
Производственнӧй планын жӧ лӧсьӧдсьӧ календарнӧй план: уна-ӧ, кутшӧм кадын да мый колӧ вӧчны, уна-ӧ колӧ петны сирлы.
Медым лоис гӧгӧрвоанаджык петкӧдлӧм пыдди ми босьтам неыджыд участок, кытысь позьӧ босьтны 50 тонна терпентин.
| №№ лыд | Кутшӧм удж | Лунся норма | Уна-ӧ ковмас уджалан лун | Воӧ ӧти тонна вылӧ |
| 1 | 200.000 карра места пасъялӧм | 2000 | 100 | 2 лун |
| 2 | Кырссьысьӧм | 500 | 400 | 3 „ |
| 3 | Ворга да медводдза дой вӧчӧм 200.000 | 750 | 266 | 5,5 „ |
| 4 | Чуман новлӧм 200.000 | 1000 | 200 | 4 „ |
| 5 | Чуман новлӧм | 500 | 400 | 3 „ |
| 6 | Дойяс выльдалӧм 25-ысь прӧйдитӧмӧн 200.000 × 25 = 5000.000 | 1500 | 3333 | 66,6 „ |
| 7 | Сир чукӧртӧм | 35 кг | 1430 | 28,6 „ |
| Ставыс | — | 6129 | 122,7 |
Татысь ми аддзам, мый медым вийӧдны 50 тонна сир, миян мунӧ 6129 уджалан лун. Медым тӧдмавны, уна-ӧ колӧ уджалысь морт, медводз тӧдмалам уна-ӧ миян колӧ уджалан лун.
Лыддьыны кӧ 1-ӧд май лунсянь сентябр 25 лунӧдз, миян лоӧ 118 уджалан лун. Лоас: уджавны колӧ 6129 : 118 = 52 морт.
Медым тайӧ став уджсӧ вӧчны, колӧ мед пыр уджалісны 52 морт. Тайӧ 52 мортыс вылӧ и ми вӧчам керка, складъяс, дасьтам инструментъяс да сідз водзӧ.
Медым тӧдмавны, кор да кутшӧм кадъясӧ тайӧ уджыс эштас, колӧ лӧсьӧдны чорыд календарнӧй план да тайӧ календарнӧй план кузяыс и уджавны.
Лӧсьӧдчана уджлы календарнӧй план колӧ вӧчны май 1-ӧд лунсянь да юнь 15-ӧд лунӧдз. Юнь 15-ӧд лунсянь колӧ вӧчны производственнӧй план. Производственнӧй уджлы план вӧчсьӧ тадзи:
| Участок № | Шыладорса | |
| Унаӧ колӧ вийӧдны | 1 т | |
| Карра лыд | 4000 | |
| Юнь | Обход лыд | 3 |
| Шӧр пӧлӧс петӧм карра вылӧ | 7 гр. | |
| Ставыс кг-ӧн | 84 | |
| Юль | Обход лыд | 9 |
| Шӧр пӧлӧс петӧм карра вылӧ | 12 | |
| Ставыс кг-ӧн | 108 | |
| Август | Обход лыд | 3 |
| Шӧр пӧлӧс петӧм карра вылӧ | 11 | |
| Ставыс кг-ӧн | 88 | |
| Сентябр | Обход лыд | 5 |
| Шӧр пӧлӧс петӧм карра вылӧ | 6,6 | |
| Ставыс кг-ӧн | 33 | |
| Ставыс | Обход лыд | 25 |
| Шӧр пӧлӧс петӧм карра вылӧ | 10 | |
| Ставыс кг-ӧн | 1 т | |
Тайӧ календарнӧй план кузяыс и пондам уджавны. Календарнӧй план бура вӧчӧм да сійӧс индӧм срокъясӧ олӧмӧ пӧртӧм зэв ыджыд удж. Он кӧ срокъясӧн кут вӧчны дойяс, пуыс оз вермы сетны сы мында терпентинсӧ, мыйтӧм эськӧ вермис.
2. СМЕТА ЛӦСЬӦДӦМ
Медым тӧдмӧдны, кутшӧм рӧскодъяс лоӧ терпентин вийӧдігӧн, да уна-ӧ дон сувтас миян терпентин, вӧчсьӧ рӧскодъяслӧн смета. Тані ми тӧдмасям, кыдзи вӧчсьӧ смета да мый дон кутас сулавны миян терпентин.
| №№ лыд | Рӧскодъяслӧн статьяяс | Лунся норма | Уна-ӧ видзсьӧ уджалан лун | Лунся дон | Ставыс | Амортизациялӧн срок | Воӧ ӧти тонна вылӧ |
| 1. ПРОИЗВОДСТВЕННӦЙ РӦСКОДЪЯС: | |||||||
| 1 | Вӧр видлалӧм | — | — | — | 3–00 | 3 | 1–00 |
| 2 | Кара лыддьӧм 4000 штука | 2000 | 2 | 2–00 | 4–00 | 3 | 1–33 |
| Ставыс | 2000 | 2 | — | 7–00 | — | 2–33 | |
| II. УДЖДОН | |||||||
| а) Лӧсьӧдчана удж вылӧ рӧскодъяс: | |||||||
| 1 | Кырссьысьӧм | 500 | 8 | 2–00 | 16–00 | — | 16–00 |
| 2 | Ворга да медводдза дой вӧчӧм | 750 | 5,3 | 2–30 | 12–19 | — | 12–19 |
| 3 | Чуман новлӧм | 1000 | 4 | 2–00 | 8–00 | — | 8–00 |
| 4 | Чуман ӧшлӧм | 500 | 8 | 2–00 | 16–00 | — | 16–00 |
| Ставыс | — | — | — | 52–19 | — | 52–19 | |
| б) Выльдалӧм да чукӧртӧм вылӧ рӧскодъяс. | |||||||
| 1 | Выльдалӧм 25 обходӧн гожӧм чӧжнас, ставыс 4000×25=100.000 дой | 1.500 | 66,6 | 2–30 | 153–18 | — | 153–18 |
| 2 | Сир чукӧртӧм | –35 кг. | 28,5 | 2–00 | 57–00 | — | 57–00 |
| Ставыс | — | — | — | 210–18 | — | 210–18 | |
| в) удждонъяс вылӧ содтӧдъяс: | |||||||
| 1 | Промкассаӧ 5% 262 шайт да 37 урысь | — | — | 12–13 | — | 12–13 | |
| 2 | Больничалы отсӧг | — | — | — | 1–00 | — | 1–00 |
| 3 | Майтӧг да карасин вылӧ | — | — | 1–00 | — | 1–00 | |
| 4 | Уджалысьяслы спецодежда удждонсьыс 2,5% | — | — | — | 6–56 | — | 6–55 |
| Ставыс | — | — | — | 21–68 | — | 21–68 | |
| г) удж помалана уджъяс | |||||||
| 1 | Чуманъяс босьталӧм да складӧ тэчӧм | 1000 | 4 | 2–00 | 8–00 | — | 8–00 |
| д) техперсоналлы удждон: | |||||||
| 1 | Районувса инструктор | 9–00 | — | 9–00 | |||
| 2 | Прораб | 18–00 | — | 18–00 | |||
| 3 | Проммастерлы | 29–33 | — | 29–33 | |||
| 4 | Десятникъяслы | 28–00 | — | 28–00 | |||
| Ставыс | 84–33 | — | 84–33 | ||||
| е) Удждон вылӧ содтӧдъяс: | |||||||
| 1 | Социальнӧй страхованньӧ 17,2% 84 шайт да 33 урысь | — | — | — | 14–50 | — | 14–50 |
| 2 | Месткомӧ 2% 84 шайт да 33 урысь | 1–68 | — | 1–66 | |||
| 3 | Техперсоналлы спецодежда вылӧ | 3–00 | — | 3–00 | |||
| Ставыс | 19–18 | — | 19–18 | ||||
| III. НАКЛАДНӦЙ РӦСКОДЪЯС | |||||||
| а) Туй | |||||||
| 1 | Материал, инструмент да тара участокӧ мӧдӧдӧм | — | 2 | 4–00 | 8–00 | — | 8–00 |
| Уджалан кӧлуйлӧн амортизация: | |||||||
| 1 | Инструментъяс | — | — | — | 11–50 | 1–3 | 5–41 |
| 2 | Бӧчкаяс — 6 штука 1 тон. | — | — | 7–00 | 42–00 | 2 | 21–00 |
| 3 | 4000 чуман | — | — | 9–14 | 56–00 | 2 | 28–09 |
| 4 | Склад вӧчӧм | — | 3 | 2–30 | 6–90 | 3 | 2–30 |
| 5 | Барак вӧчӧм | — | — | — | 10–00 | 3 | 3–24 |
| 6 | Туй вӧчӧм | — | — | — | 3–00 | 3 | 1–00 |
| Ставыс | — | — | — | 129–40 | — | 61–05 | |
| Мукӧд рӧскодъяс: | |||||||
| 1 | Отпускысь компенсация | — | — | — | 1–00 | — | |
| 2 | Техперсоналлӧн ветлӧм-мунӧм | — | — | — | 3–00 | — | 3–00 |
| 3 | Курсъяс вылӧ | — | — | — | 2–00 | — | 2–00 |
| Ставыс | — | — | — | 6–00 | — | 6–00 | |
| Став рӧскодыс | — | — | — | — | — | 465–04 | |
| 1 | Телеграфнӧй рӧскодъяс 1% став рӧскодысь 465–04 | — | — | — | 4–67 | — | 4–67 |
| Ставыс | — | — | — | — | — | 409–71 | |
Сідзкӧ, миян терпентин сувтӧ 469 ш. 71 ур. Татчӧ эз пырны мукӧд пӧлӧс содтӧдъяс 113 шайт да 98 ур, кодъясӧс эськӧ колӧ сюйны татчӧ жӧ, уджыс кӧ мунӧ Кустпромсоюз системаын.
Тайӧ смета кузьтаыс и колӧ нуӧдны сьӧм видзӧмсӧ, некутшӧм кежӧмъяс оз ков вӧчавны.
КЫДЗИ ПЕРЙӦНЫ ТЕРПЕНТИН
НЕМЕЦКӦЙ ПОДСОЧКА
Став уджыс немецкӧй подсочка дырйи юксьӧ кык пельӧ: 1) лӧсьӧдчана уджӧ да 2) терпентин вийӧдан удж.
Лӧсьӧдчана уджыс ачыс нӧшта юксьӧ 4 пельӧ:
1) карра места пасъялӧм, 2) карра места кырссьӧм, 3) чуман ӧшлӧм да 4) жӧлӧб да медводдза дой вӧчӧм.
Производственнӧй уджыс юксьӧ кык пельӧ:
1) выль дойяс вӧчалӧм да 2) сир чукӧртӧм вылӧ.
1. ЛӦСЬӦДЧАНА УДЖ
Карра места пасъялӧм юксьӧ: пуӧ карра лыд индалӧмӧ да карра пукталан местаяс пуӧ индалӧмӧ. Уна-ӧ тӧрӧ пуас карраыс, колӧ тӧдмавны сэтшӧм йӧзлы, кодъяс тӧдсаӧсь нин подсочканас. Тайӧ колӧ сы понда, медым ми вермим пыр жӧ тӧдны пуыслысь ёнлунсӧ да ёнлун сертиыс и сетны нагрузкасӧ.
Уджыслысь ёнлунсӧ позьӧ тӧдмавны увъяс сертиыс да пу чӧр сертиыс.
Тайӧ уджсӧ колӧ нуӧдны арнас, пырысь-пыр жӧ, кор лоӧ босьтӧма леспромхозлысь договорӧн либӧ актӧн участоксӧ. Карра лыддигӧн тшӧтш колӧ лыддьыны и пуяссӧ: карра места индалігӧн, колӧ медводдза каррасӧ пуктыны лунлабокӧ, мӧдсӧ — веськыдладор бокас воддза пуктӧм карра сертиыс. Коймӧд карра пуктыссьӧ шуйгаладор бокас воддза карраыслы да с. в. (видзӧд 1-ӧд серпас).
Карра местаяс индалігӧн колӧ тӧдны, мый пулы, кодӧс шуӧма подсочкаӧн вӧдитны ӧти во — нагрузкаыс сетсьӧ 50% пу гӧгӧрыс ӧти ярусӧн. Татшӧм ӧти ярусӧн карра пукталӧмыс оз вермы дзоньнас пусӧ используйтны. Та понда колӧ пуктавны каррасӧ кык ярусӧн, шахмат ногӧн (видзӧд медводдза табличаысь).
Куим ярусӧн карра пукталігӧн колӧ тӧдны, медым карраясыс эз вермыны веськавны ӧти визьӧ. Ярус костъясас колӧ быть кольны кыз кырсьсӧ вӧнь модаӧн, судтанас 90 сантиметр.
Кык вося подсочка дырйи, воддза вонас нагрузкаыс сетсьӧ 50%, кыдзи и ӧти вося подсочкаын. Мӧд вонас карраыс нӧшта содтыссьӧ вывладорас ӧти вося мозыс жӧ. Воддза вося карраыс кык вося вӧдитӧмын пуктыссьӧ 60–80 сантиметр вылнаӧ.
Карраыс пуктыссьӧ сідзи.
Кымын обход вылӧ вӧдитнысӧ гожӧм чӧжнас карраыс индӧма, быд обход вылӧ пуктыссьӧ 0,7–1 сантиметр. Ӧтик вонас лоӧ 95 обход. Сідзкӧ ӧти вонас колӧ судтаыс 95–30 сантиметр.
Куим вося либӧ кык вося вӧдитӧмын карраыс вевдорсяньыс пыр лэччӧ увланьӧ да мӧд либӧ коймӧд вонас чуманыс ӧшсьӧ вуж бердас нин.
Куим вося подсочка дырйи пуыслы медводдза вонас нагрузкаыс сетсьӧ 40–50% да коймӧд вонас нӧшта содтыссьӧ вывладорас кык карра. Медводдза карраыс вӧчсьӧ куим вося подсочка дырйи 80–100 сантиметр судтаӧн да быд воӧ лэдзчысьӧ чуманыс увланьӧ 35–40 сантиметрӧн. Медым унджык петас сирыс, куим вося подсочка дырйи доръясысь вӧчсьӧ частӧджык юль да август тӧлысьясӧ (видзӧд 1 №-а табличаысь).
Медым лоӧ гӧгӧрвоанаджык карра пукталӧмыс, петкӧдлам тані табличаӧн, кодӧс вӧчӧма профессор В. И. Лебедев, да код серти и мунӧ уджыс миянын.
| Пуыслӧн кызтаыс (диаметр) см. | Пуыслӧн пасьта ногыс сантиметрӧн | Пугӧгӧрса нагрузка ӧти визьын | ||||||||
| 35–40% | 40–50% | |||||||||
| Карралӧн пасьта ног, сантиметр. | Карра лыд | Нагрузкалӧн % | Вӧньлӧн пасьтаыс 40%-а нагрузкаӧн | Карралӧн пасьта ног, см | Карра лыд | Нагрузкалӧн % | Вӧньлӧн пасьтаыс 50% нагрузкаӧн | |||
| 20 | 62,83 | 12 | 3 | |||||||
| 22 | 60,11 | 12–14 | 2 | |||||||
| 24 | 75,40 | 11 | 2 | |||||||
| 26 | 81,68 | 16 | 2 | |||||||
| 28 | 87,96 | 16 | 2 | |||||||
| 30 | 94,25 | 14 | 2 | |||||||
| 32 | 100,53 | 18 | 2 | |||||||
| 31 | 106,82 | 14 | 3 | |||||||
| 36 | 113,10 | 14 | 3 | |||||||
| 40 | 119,38 | 14 | 3 | |||||||
| 42 | 125,67 | 16 | 3 | |||||||
| 44 | 131,95 | 16 | 3 | |||||||
| 46 | 141,52 | 18 | 3 | |||||||
| 48 | 150,80 | 18 | 3 | |||||||
| 50 | 157,08 | 14 | 4 | |||||||
| 52 | 163,36 | 14 | 4 | |||||||
2. ПУ КЫРССЬӦМ
Пусӧ кырссьӧны кыз кырссьыс гӧрдов-еджыдов небыд кырсьӧдзыс (2-ӧд серпас). Кор кутам вӧчавны пуыслы дойяссӧ кырссьӧминӧдыс, сэки оз мӧд гылавны чуманӧ кыз кырсьлӧн ёгыс. Тайӧн ми видзам терпентинӧс ёгӧссьӧмыс.
Дой вӧчалігӧн уджалан кӧлуйяс мед вӧлі лэчыд, ныж уджалан кӧлуйӧн ми вермам висьмӧдны пусӧ. Та понда, медым не ныждыны уджалан кӧлуйсӧ, кыз кырсьӧ и колӧ кырссьыны. Таысь кындзи, кырссьӧминыс ёнджыка шоналӧ шондіӧн (кыз кырсьыс видзӧ шондіысь). Та понда сир олан туйясыс ёнджыка вермӧны шоныднас овнысӧ да унджык вермас петны сирыс.
Кырссьӧны гогынӧн (3-ӧд серпас).
Гогнавны пусӧ колӧ ёна осторожнӧя, медым не дойдны луба либӧ камбий слӧйяссӧ. Тайӧ слӧйясыс кӧ сюрасны гогнавны, вермас пуыс ньӧжйӧникӧн косьмыны дай миян этшаджык петас терпентиныс.
Кырссьӧм местаыс мед вӧлі шыльыд, мича. Лым сылігӧн дзик пыр мичаа кырссьӧм помавны оз позь — вермас асывъя кӧдзыдъяснас пуыс потласьны. Та понда кырссьысьӧм нуӧдны кык кадын: медводдза каднас сӧмын кырссьӧны ичӧтика кыз кырсьсӧ, а лым сылӧм бӧрын, кор асъя кӧдзыдъясыс оз нин лоны, кырссьӧны мӧд пӧвста гӧрдов еджыдов кырсьӧдзыс. Сэки сӧмын позьӧ шуны, кырссьысьӧм помасьӧмӧн.
КЫРССЬЫСЯН УДЖ НУӦДАН ПРАВИЛӦЯС
Кырссьысьны позьӧ сэк, кор сылас лымйыс пу гӧгӧрсьыс.
Медводдза кырссьысигӧн муртса кыз кырсьсӧ колӧ босьтны, а дзикӧдз помавны сӧмын шондӧдӧм мысти.
Кырссьыны пасьта ногыс 25–30 сантиметр да судта ногыс 40–45 сантиметр.
Кырссьыны колӧ осторожнӧя, мед эз вундыссьы кырссигӧн луба либӧ камбий слӧйясыс.
Ми кӧ уджавны кутам кӧзырокъясӧн, американскӧй подсочкаын, нӧшта кӧзырок ӧшӧм бӧрас на шыльӧдӧны кырссьӧмсӧ, медым бурджыка пуксяс пу бердас кӧзырокыс.
Пуыс кӧ кыз кырся, кӧзырокӧн уджалігӧн кырссьӧны пусӧ гӧгрӧстігмоз. Татӧг кӧзырок оз кут ӧшавны веськыда, кыдзи колӧ.
3. УНА СИКАСА ДОЗЪЯС ПУ ДІНӦ ӦШЛӦМ
Дозъяс, кодъяс овлывлӧны подсочка уджын, эмӧсь уна ногаӧсь да вӧчсьӧны уна торйысь. Вӧчсьӧны сёйысь, жӧчысь, сюмӧдысь да с. в.
Немецкӧй подсочкалы быть колӧны ӧшалана дозъяс — мукӧд сикаса дозъяс оз шогмыны.
Американскӧй подсочкалы колӧ паськыд дозъяс либӧ крампон. Крампоныс кӧ абу, медводдза дойясыс лоӧны ӧттшӧтш воргаӧн, кыті и визывтӧ терпентиныс. Воргаыс вӧчсьӧ джуджыдджыка да сідзи, медым терпентиныс оз вермы виявны бокӧ (4-ӧд серпас).
Мыйысь вӧчӧм дозъяссӧ тшӧтш жӧ аслысног колӧ ӧшлыны. Сёйысь вӧчӧм дозъяслы быть колӧ ӧшлыны крампон; жӧчысь вӧчӧм дозъяс колӧ ӧшлыны крампон кералӧмӧн либӧ топӧдӧмӧн; сюмӧд дозъяс ӧшлысьӧны кыз кырсяс пӧлыня вундӧм вундасӧ либӧ тувъявсьӧны шпилькиӧн. Лёка ӧшлӧм вӧсна кӧ терпентиныс кутас виявны ортсӧ, пыр жӧ колӧ лӧсьӧдны дозсӧ.
СЮМӦД ДОЗЪЯС ӦШЛӦМ
Сюмӧд дозъяс ӧшлӧм заводитчӧ пыр жӧ, мыйӧн эштас кырссьысян удж. Медводз, кыз кырсяс вӧчӧны запил, ичӧтика вывлань нитолӧн. Вундасыс пыдна ногыс 0,5 сантиметрсянь 1 сантиметрӧдз.
Пуас кӧ эм гуран (абу шыльыд пуыс), ӧшаніныс вундыссьӧ пыдӧджык. Вундас вӧчигӧн оз ков ножовканас вундыны пуыслысь яйсӧ (древесинасӧ), а сӧмын кыз кырсьсӧ (5-ӧд серпас). Кырсьыс кӧ мыйкӧ понда вӧсни пуыслӧн, лоас, дерт, вундыны пу яйсӧ, сӧмын ёна пыдӧсӧ мед оз ло.
Тані ми огӧ кутӧ видлавны уна сикаса дозъяс. Ми видлавны кутам сӧмын ӧшлана дозъяс, кодъясӧс кокньыдджыка позьӧ вежлавны, бурджыкӧсь сир чукӧртігӧн дай озджык дойдавны пусӧ.
ДОЗЪЯС ӦШЛӦМ
Ӧшлысян уджыс заводитчӧ тулыснас, кырссьысьӧм удж бӧрын. Ӧшлысяна уджыс вермас мунны пу быдмыны заводиттӧдз (
Оз позь дозъяссӧ ӧшлыны сэтчӧ, кӧні пуас эм гуранаинъяс, та понда терпентин вермас виявны ортсӧ. Вундасыслӧн пасьта ногыс колӧ лоны пу кызта сертиыс 45 сантиметр гӧгӧр.
Дозъясыс ӧшлыссьӧны пуладорас вывлань чатӧрӧнджык (6-ӧд серпас). Дозъясыс кӧ мыйкӧ вӧсна нёрӧма увланьӧ, доз улас пу бердӧ пуктӧны чаг тор либӧ пыкӧны пу торйӧн чумансӧ (7-ӧд серпас).
Татӧг терпентиныс вермас дозйӧ пыдди ортсӧ визувтны.
КӦЗЫРОК ӦШӦМ
Медым кӧзырок ӧшны веськыда, медводз колӧ лӧсьӧдны пу бердсӧ, медым кӧзыроклӧн бокыс вермис пуксьыны, ляскысьнысӧ пу бердас бура. Колӧ, медым пу гӧгӧр кодьыс жӧ вӧлі лӧсьӧдӧма и кӧзырок боксӧ. Кор кӧзырок ӧшалӧ веськыда да зумыда, пу бердӧ лӧсьыда ляскысьӧмӧн, татшӧм ӧшалӧм лыддьыссьӧ медбурӧн. Увлань нёриньтчӧм либӧ бокног вежыньтчӧм дырйи, кыдзи кӧзырокыс, сідз жӧ чуманыс, воштӧны ассьыныс ыдждалунсӧ (объёмсӧ). (8-ӧд серпас).
Кор ми кӧзырок лӧсьӧдам пу бердӧ колан ног, пуладор бокас тувъявсьӧ первой шӧрас кӧрт тув да кусыньтчӧ увланьыс. (9-ӧд серпасысь видзӧд). Та бӧрын бара тувъявсьӧ ӧтар-мӧдар помыс, медым лои ӧшӧдӧмыс крепыдджык. Ӧтар помса кӧрт тувйыс кусыньтчӧ ортсӧ ӧтар бокас, а мӧдар помса кӧрт тувйыс сідз жӧ кусыньтчыссьӧ (8-ӧд серпас).
Тувъявсьӧм бӧрын пуладор боксӧ кӧзыроклысь пыртӧдӧны небыдика тувъялігмоз кыз кырсяс, медым мичаджыка вермис ляскысьны пу бердас.
4. ВОРГА ДА МЕДВОДДЗА ДОЙ ВӦЧӦМ
Ворга да медводдза дой вӧчӧмӧн помавсьӧ терпентин лэдзны лӧсьӧдчана удж. Тайӧ уджыс сӧмын мунӧ лым сылӧм бӧрын. Тайӧ кадын дой да ворга вӧчӧмыс зэв колана лоӧны сійӧн, мый выльдалігкежлӧ пуыс вермӧ шойччыштны да дой дінас чукӧртны сирсӧ. Тайӧн миян вермӧ содны сир петӧмыс.
Ворга вӧчигӧн уджалысьлы колӧ тӧдны, ворга вӧчсьыссьӧ пу кузьта улыссянь вывланьӧ, веськыда слӧй ногыс (10-ӧд серпас). Чукыльӧн вӧчӧм воргаӧд сирыс вермас петны ортсӧ, а оз дозйӧ. Дозсянь воргасӧ нуӧдны 2 сантиметр пасьтаӧн да вывланьӧ катӧдӧны 35–40 сантиметр. Воргалӧн вундасыс мед вӧлі шыльыд. Шыльыд вундас лоас сӧмын лэчыда кеслӧм уджалан кӧлуйӧн. Сідзкӧ ворга да медводдза дой вӧчигӧн колӧ лэчыдӧн видзны уджалан кӧлуйтӧ. Ворга вӧчсьӧ пыдна ногыс 1 сантиметр да пасьтаногыс 1,5 сантиметр.
Медводдза дой вӧчигӧн ми лӧсьӧдам карралысь пасьта ногсӧ да дойлысь пельӧссӧ (
Медводдза дой вӧчны заводитчӧны вылыс ворга помсянь. Кор пуас ӧти воргасянь мӧд воргаӧдз костыс 28 сантиметр, медводдза дойлысь пельӧссӧ колӧ вӧчны 40°. Сэки карралӧн пасьтаногыс лоӧ 18 сантиметр.
Пу кызта сертиыс дойыслӧн пыднаыс да карралӧн пасьтаыс артмӧны Лебедев серти со кыдзи:
| Пулӧн кызтаыс сантиметрӧн | Дойлӧн пыдна ногыс | ||
| 16 сантиметра карралӧн | 18 сантиметра карралӧн | 20 сантиметра карралӧн | |
| 22 | 0,8 | 1,00 | 1,1 |
| 25 | 0,7 | 0,9 | 1,0 |
| 27 | 0,6 | 0,8 | 0,9 |
| 29 | 0,5 | 0,7 | 0,9 |
| 31 | 0,4 | 0,6 | 0,8 |
| 34 | 0,4 | 0,6 | 0,8 |
| 36 | 0,4 | 0,5 | 0,7 |
| 38 | 0,4 | 0,5 | 0,7 |
| 40 | 0,4 | 0,4 | 0,7 |
Ёна пыдӧ вӧчавны дойяссӧ да ёна паськыда вӧчны каррасӧ оз шогмы. Кымын ляпкыд дойыс да векныд карраыс, сымын унджык петӧ сир.
Медбурӧн лыддьыссьӧны сэтшӧм карраяс, кодъяс пасьтанас 16–18 сантиметр. Та пасьта карраяс унджык сетӧны сирсӧ 20 сантиметр пасьта карраяс дорысь.
Паськыд карра дырйи дойяс вӧчалігӧн уджавнысӧ зэв дӧсаднӧ, дай вундасыс оз ло шыльыд, а лоас тшупӧдӧсь, юрси кодь слӧйясыс дзугсясны, сирыс кутас петны этша.
Карраяс оз позь вӧчавны ӧтпомысь, а колӧ век кольны 10–12 сантиметра колас. Гӧгӧрвоанаджык вӧсна Лебедев вӧчӧма со кутшӧм таблича:
| Пулӧн кызтаыс кынӧм весьтӧд | Карра лыд | Карралӧн пасьта ногыс | Карра кост колас | Общӧй коластыс | Пулӧн нагрузкаыс %-ӧн пу кытш сертиыс | |
| Сантиметрӧн | Вершӧкӧн | Пасьтаыс | Пасьтаыс | |||
| 22 | 5 | 2 | 18 | 12 | 20 | 52 |
| 25 | 5½ | 3 | 16 | 10 | 8 | 62 |
| 27 | 6 | 2 | 18 | 10 | 10 | 63 |
| 29 | 6½ | 1 | 16 | 10 | 10 | 59 |
| 31 | 7 | 3 | 18 | 12 | 20 | 55 |
| 34 | 7½ | 3 | 18 | 12 | 26 | 51 |
| 36 | 8 | 3 | 18 | 12 | 12 | 62 |
| за | 8½ | 2 | 18 | 10 | 9½ | 62 |
| 40 | 9 | 2 | 16 | 10 | 15 | 57 |
| 42 | 9½ | 4 | 18 | 12 | 24 | 54 |
| 44 | 10 | 4 | 18 | 12 | 10 | 65 |
| 58 | ||||||
Быд карра кост мед вӧлі веськыд, дойяс вӧчигӧн костсӧ оз позь вундавны. Дойлӧн кузьта ногыс кӧ 16 см, карралӧн пасьта ногыс колӧ лоны 10 сантиметр, 18 сантиметр кузьта дойлӧн карра пасьталы колӧ лоны 12 сантиметр.
ЧУМАНЪЯС
ЧУМАНЪЯС ВӦЧАЛІГ КЕЖЛӦ СЮМӦД КУЛЬӦМ
Сюмӧд кульны заводитны колӧ сэки, кор кыддзыс пондас коръявны юнь тӧлыссянь юль тӧлысь шӧрӧдз кымын (кульсян кадыс сӧмын овлӧ 1–1,5 тӧлысьӧдз).
Позьӧ, дерт, кульны и водзджык либӧ сёрӧнджык, сӧмын сюмӧдыс сэк кульсьӧ сьӧкыдджыка. Юнь да юль тӧлысьясын позьӧ кульны ӧти мортыслы 160 кг лун вылӧ.
Чуманъяс медбур вӧчавны сэтшӧм сюмӧдысь, кодӧс кульӧма видзьяс вылын быдмысь кыддзысь. Татшӧм кыдзлӧн сюмӧдыс небыд, нюклясянаджык.
Васӧдінын быдмысь кыдзлӧн сюмӧдыс кульсьӧ сьӧкыда, дай абу нюклясяна, чуманъяс вӧчалігӧн вермӧ потласьны.
Медбур сюмӧдыс кульсьӧ кыдз шӧрсьысджык, 50–60 арӧса кыддзысь. 20 арӧса кыдзлӧн сюмӧдыс шогмытӧм, вӧсньыд. Татшӧм сюмӧд кульны оз позь. Чуман вылӧ колӧ кыз, шыльыд, ӧти рӧма (еджгов-виж либӧ гӧрдов-виж), ён да нюдз сюмӧд.
Сюмӧд кулигӧн кыдзсӧ пӧрӧдны оз позь, а кульсьӧ кузь пуӧ садитӧм косаӧн либӧ пурт йылӧн. Тайӧ кузь пуа коса йывнас гижнитӧны ортӧдзыс кыдзлысь вылысса слӧйсӧ (сюмӧдсӧ), коді орӧм бӧрас ачыс паськалӧ, либӧ тайӧн жӧ паськӧдӧны сюмӧдсӧ да уськӧдӧны. Сюмӧдсӧ кульӧм бӧрын кӧртавлӧны ӧтлаӧ воча да вылысас пуктӧны груз — из либӧ мӧдтор, медым веськӧдны сюмӧд пластъяссӧ. Сюмӧд пластлӧн судтаыс колӧ лоны 1 метр гӧгӧр. Кыдз пуыс сюмӧд кульӧм понда оз косьмы, 5–8 во мысти бара позьӧ тайӧ жӧ инысь кульны.
ПЛАСТЪЯС ВЫЛӦ СЮМӦД ВУНДАЛӦМ
Тайӧ уджсӧ позьӧ вӧчны тӧлын. Вундавсьӧ пластъясыс со кыдзи: слӧй кузьта ногыс 23–25 сантиметр да пасьта ногыс 15 сантиметр. Татшӧм пластъяссьыс чуманъясыс артмӧны бурджыкӧсь да мичаджыкӧсь. Вундалӧм бӧрын сюмӧдсӧ кӧртавлӧны воча 250 пластӧн ён шпагатӧн, мед эз вӧвны личыдӧсь да эз кусыньтчыны.
ЧУМАНЪЯС ВӦЧАЛӦМ
Чуманъяс вӧчавны позьӧ водзджык либӧ ӧшлысигӧн. Гортын вӧчӧм чуманъяс позьӧ нуны участокӧ тувсов дор, туй тшыктӧдз. Чуманъясыс нуӧм бӧрын пуктавсьӧны ӧтчукӧрӧ лым вылӧ да вевттьыссьӧны лыскӧн, мед тулыснас шондіыс друг косьтӧмӧн чуманъяссӧ эз поткӧдлы.
Тӧлын чуманъяс вӧчсьӧны шоныд керкаын. Кӧдзыдінын сюмӧдыс куснялігас вермас потласьны. Чуман вӧчигӧн медводз колӧ кӧтӧдны сюмӧдсӧ. Кӧтӧдан ваыс мед вӧлі шоныд 50° Цельсия. Киын кӧ градусникыс абу, позьӧ васӧ шонтыны сэтчӧдз, медым, кор ва пытшкас сюян китӧ, киыд неуна терпитыштӧ.
Ёна пӧсь ваын сюмӧд вермӧ чукыртчыны да веськӧдлігас потласьны. Ки терпитана ва пытшкын сюмӧдыс видзсьӧ 5–6 минут, лоӧ нюдз да кутас кокньыда сетчыны — куснясьны.
Вӧрын чуман вӧчсьӧ кык кадӧн:
Ӧти-кӧ, чуманъяссӧ вӧчалӧны водзджык да ӧшлӧны бӧрыннас либӧ чумансӧ вӧчалігӧн ӧттшӧтш и ӧшлӧны.
Воддза мозыс чумансӧ вӧчны позьӧ сэки, кор участокыс чуман вӧчанінсяньыс ылынджык да уджалысьыслы ковмӧ кымынкӧ лун кежлӧ мунны вӧрӧ.
Мӧд ногыс вӧчсьӧ сэки, кор бараксянь либӧ уджалысьяс оланінсяньыс участокыс ёна матын. Пластъясысь ӧбедӧдз вӧчсьӧ чуманыс, а ӧбед бӧрас ӧшлавсьӧ.
Сюмӧд пластъяссӧ колӧ видзыштны ва пытшкын, медым вӧчигас эз потласьны.
Чуман вӧчалігӧн уджалӧны морт 10–15. На пиысь ӧти морт вӧчӧм чуманъяссӧ новлӧ ӧшлысянінас.
ЧУМАН ВӦЧАН НОГ
Коми обласьтын чуман ӧні кутісны вӧчны кык ногӧн.
Ӧти ногыс: босьтӧны сюмӧд пласт да заводитӧны кусыньтны ӧти пельӧссӧ мӧд пельӧслань да сюйӧны ичӧтик пу тув, кодӧс колӧ вӧчны кыддзысь либӧ кос кондаысь. Позьӧ артмӧм кусыньсӧ вурны сира шпагатӧн. Сідз жӧ босьтӧны мӧд помсӧ да бара куснялӧны, кыдзи и первойя помыслысь да тувйӧн кутӧны либӧ сідзжӧ вурӧны сира шпагатӧн.
Тадзи вӧчӧм бӧрын миян артмас нёльпельӧса чуман, кузьтанас 16 сантиметр, пасьтанас 8 сантиметр да судта 4–6 сантиметр.
Мӧд ногыс Коми обласьтын заводитісны вӧчны 1931-ӧд восянь на. Вӧчӧны сідзи.
Вундӧны сюмӧд пласт кузьтанас да пасьтанас 22 сантиметр. Сюмӧд пластсӧ ӧтар пом пельӧссяньыс кусыньтӧны мӧдар пом пельӧсыскӧд. Сэсся тадз жӧ вӧчӧны мукӧд пельӧсъяссӧ да разьсьӧмысь кутӧны ичӧтика поткӧдыштӧм ньӧръясӧн. Миян артмас куимпельӧса чибльӧг кодь доз — чуман.
Татшӧм куимпельӧса чуманыс бур сійӧн, мый сир чукӧртігӧн позьӧ кокниа разьны дзоньнас да мичаа лэдзны сирсӧ ведраас. Татшӧм чуманас тӧв кежлас оз босьтавны, а сӧмын ковмас прӧстмӧдавны кусынь кутанъяссӧ, ичӧтик поткӧдыштӧм пома ньӧр торъясысь, кодъяс оз лэдзны разьсьыны бӧр кусыньяслы.
Вурӧмӧн татшӧм чуманъяс вӧчавны оз позь.
II
ПРОИЗВОДСТВЕННӦЙ УДЖ. ДОЙЯС (ВЗДЫМКА) ВӦЧАЛӦМ
Кык лун бӧрын шондӧдӧм мысти заводитчӧны вӧчавны дойяс.
Тайӧ уджсӧ Войвыв крайын позьӧ нуӧдны юнь 15-ӧд лунъяссянь кымын. Миянын дойяссӧ вӧчӧны:
| Юнь тӧлысьӧ — 3 дой |
| Юль „ 9 „ |
| Август „ 8 „ |
| Сентябр „ 5 „ |
Ставыс лоис 25 дой гожӧм чӧжнас. Позьӧ вӧчны, дерт, унджыкӧс (30 дойӧдз), сӧмын юль-август тӧлысьяс кежлӧ.
ДОЙЯС ВӦЧАЛАН ПРАВИЛӦЯС
Кор дугдасны лоавны асъя кӧдзыдъяс, сӧмын сэки заводитӧны вӧчавны дойяс быд 2 лун мысьт, коймӧд луннас. Выль дойяс заводитчӧны вӧчавны медводдза дой улӧ да лэччӧдны пыр увлань.
Немецкӧй подсочка нуӧдігӧн колӧ тӧдны, мый выль дойяс вӧчавсьӧ пыр воргасяньыс ортсылань. Американскӧй подсочка дырйи мӧдарӧ — ортсыланьыс вайӧдсьӧ воргалань. Американскӧй ногӧн сирыс петӧ этшаджык, немецкӧй подсочка дорысь.
Выльдалігӧн колӧ тӧдны: дойяс вӧчавсьӧ ӧтчыдӧн да шыльыда. Медым карраыс видзӧднысӧ вӧліс мича, 5–7-ысь выльдалӧм бӧрын карра доръясыс вундавсьӧны, ӧткодявлыссьӧны. Медъёна сирыс петӧ шоныд зэр бӧрся войясын да зэрӧм водзвылын. Тайӧ каднас кӧ шуӧма выльдалӧмсӧ вӧчныс, эновтчыны мӧд лун кежлӧ некутшӧма оз позь.
Выльдалӧмлӧн кузьтаногыс колӧ лоны дженьыдджыка (20 сантиметр пыдди 15–18 сантиметр). Кузьджыка вӧчӧм понда сирыс унджыкыс оз пет, а дженьыдика да векньыда выльдӧдӧмӧн (пасьта ногнас 0,7 сантиметрсянь 1 сантиметрӧдз) ми видзам колана юкӧдсӧ пуыслысь стружкиӧн шыбитӧмысь.
Выльдӧмлӧн пасьтаыс медбурӧн лыддьыссьӧ 0,7 сантиметр. Тайӧ вӧчсьысьӧ „джын хакӧн“, кыдзи уджалысьяс шуӧны. Став хакӧн босьтігӧн артмӧ выльдӧмыс пасьталас 1 сантиметрсянь 1,5 сантиметрӧдз.
Выльдӧм водзвылын важ дойсьыс петӧм сирсӧ колӧ водзджык йӧткыштны воргаас да выльысь вундыны выль дой.
МЕДКОЛАНАТОРЪЯС ВЫЛЬДАСЯН УДЖЫН. ЛЭЧЫД ХАК
Ныж хак оз вермы шыльыда вундыны камбий слӧйяс, а сӧмын пусьыс ниртыштас. Та понда камбий слӧйыс вермас кувны.
Камбий слӧйыс кулӧм бӧрас оз вермы сӧвмыны да сетны выльысь сир олан туйяссӧ. Та понда сирыс кутас петны этша дай вермас дугдыны дзикӧдз. Хаклӧн дорыс мед вӧлі бритва кодь лэчыд. Хак дорышын некутшӧм пинь мед эз вӧв. Хак кеслӧны наждачнӧй зудйӧн.
Выльдӧны сӧмын ӧтчыд пусӧ вундӧмӧн. Унаысь вундыны оз позь — сэки дойыс оз ло шыльыд.
Удж эштӧм бӧрын хаксӧ быд лун колӧ весавны сирсьыс карасинӧн, гаровтны трапйӧ торйӧн да видзны кучик пуртӧсӧ сюйӧмӧн.
III
СИР ЧУКӦРТӦМ
Кымын ӧдйӧ чукӧртан сирсӧ, сымын качествоыс (бурлуныс) сылӧн лоас бурджык. Войвылын миян сир чукӧртӧны 4–5 выльдӧм мысти, либӧ 12–15 лун мысти первойя дой вӧчӧмсянь.
Сирсӧ чуманъясысь босьталӧны ведраӧ кӧрт пома ичӧтик пу зырйӧн.
Чуманъясысь чукӧртігмоз жӧ сирсӧ тшӧтш чукӧртӧны воргаысь и, сӧмын мӧдар зыр помнас.
Ведраысь чукӧртӧм сирсӧ кисьталӧны бӧчкаӧ воронка пыр, кодӧс вӧчӧны сюмӧдысь либӧ жӧчысь ведра ыдждаыс жӧ.
Сир тыра бӧчкаяссӧ видзӧны складын, барак дорсьыс бокын, участок шӧрас.
СОДТӦДЪЯС
1. УДЖАЛАН КӦЛУЙ
Хак — вӧчӧны жӧлӧб да дойяс.
Ножовка — пилитӧны чуман ӧшанінсӧ кыз кырсяс.
Мӧлӧт — тувъялӧны кӧзырокъяс пу бердас.
Зуд — хак кеслыны.
Ичӧтик тӧчила — тӧчитчыны.
Кер либӧ гогын — кырссьысьны.
УДЖАЛЫСЬЛӦН ӦТИК ЛУН ВЫЛӦ УДЖАЛАН НОРМАЯС
| Сюмӧд кульны | .... 130–160 килограмм. |
| Сюмӧд пласт вундавны | .... 1000 пласт. |
| Чуман вӧчны | .... 300 чуман. |
| Кырссьыны | .... 800–1000 карр. |
| Ворга медводдза дой вӧчӧм да чуман ӧшлӧм | .... 300 |
| Тув лӧсьӧдны | .... 5000–6000 тув. |
| Выльдавны дойяс | .... 1500–2000 |
| Сир чукӧртны | .... 750 чуманысь либӧ 35–40 кг. |
КЫДЗИ ВӦЧНЫ СКЛАД
Склад стрӧитӧны участок шӧрӧ, мед сир чукӧртысьяслы матынджык вӧлі ваявны сирсӧ. Стрӧитӧны понӧляинӧ, нюкыс дорӧ, мед видзны складсӧ случайнӧй пӧжаръясысь. Складлӧн пасьтаыс да кузьтаыс 7×7 метр, либӧ 6×6 метр, судтаыс мусянь 1 метр да мусӧ кодйӧны 0,5 метра судта кымын. Вевттьӧны медводз потшъясӧн либӧ дранечӧн. Дранеч вылас вольсавсьӧ эжа либӧ прӧстӧй му. Татшӧм складын сир бӧчкаясыс оз косьмыны да сирыс оз вермы виявны ортсӧ.
КЫДЗИ ВИДЗЧЫСЬНЫ БИЫСЬ
Подсочка нуӧдӧны мича, кос ялаа пожӧма вӧрын. Гожӧмъяснас жар пӧраясӧ татшӧм ягыс лоас дзик порок кодь. Сідзкӧ колӧ вывті ёна миянлы видзчысьны пӧжаръясысь. Терпентин, кодӧс ми татысь перъям, зэв ӧдйӧ сотчысь тор (
Медым видзчысьны пӧжаръясысь, колӧ вӧчны со мый.
Барак дорысь, кӧні олӧны уджалысьяс, колӧ эжасӧ кульны лыаӧдзыс 10 метр пасьта гӧгӧрыс да весавны став ёгысь. Тадзи жӧ вӧчсьӧ сир тыра склад дорын.
Склад да барак пельӧсъясӧ колӧ пуктавны ва тыра бӧчкаяс.
Куритчыны уджалігӧн оз позь. Куритчан места пыдди колӧ ӧтиклаысь эжасӧ ичӧтика кульны да тайӧ местаас и куритчыны. Кытӧн сюрӧ куритчигӧн биыс вермас усьны да ялаыс ӧзйыны.
Пусьыны колӧ ӧтик местаын (вӧрын уджалігӧн нюръяс дорын). Пусян места колӧ лӧсьӧдны барак дорысь бокӧджык, торйӧн.
Участокын, инструмент складын быд ӧти морт вылӧ колӧ лоны кӧрт зыр.
Вӧрӧ кӧ би ӧзъяс, сэки оз ков повзьыны, а колӧ пыр кусӧдны, — бӧрӧздаяс кодйӧмӧн водзӧ бисӧ не лэдзны.
Тайӧторъяссӧ кӧ ми уджалысьяслы бура висьталам, на пытшкысь бӧръялам противопожарнӧй контрольясӧс да кутам бура пӧртны олӧмӧ противопожарнӧй правилӧяс — сэки миян пӧжарыд озджык вермы лоны.
КОТЫРТАВНЫ БРИГАДАЯС
Бригадаяс котыртчӧны договоръяс лӧсьӧдалігӧн. Договоръяс лӧсьӧдалӧны бригадаяскӧд нин.
Бригадаын морт лыдыс лоӧ удж серти, кӧні кутас уджавны бригадаыс. Терпентин перъян прӧмысел вылын бригадаяс котыртчавлӧны медсясӧ 7 мортысь.
5 мортыс пыр кутасны вӧчавны дойяс, а 2 мортыс кутасны пыр чукӧртны сир. 7 морта бригадалы сетчыссьӧ нагрузкаыс 28000 карра гӧгӧр гожӧм быд вылӧ.
Ас пытшканыс бригадаас уджыс юксьӧ сідзи, медым быд бригадаса шленлы вӧлі уджыс тырмымӧн. Быд мортӧс индӧны торъя удж вылӧ, кодысь и сійӧ кывкутӧ старшӧй бригадир да администрация водзын.
Бригадакӧд договор заключитӧм бӧрын колӧ вӧчны календарнӧй план да сэні индӧм срокъясӧн уджсӧ и требуйтны.
Бригадаяс костын паськӧдны социалистическӧй ордйысьӧм, паськӧдӧны бригадапытшса шленъяс пӧвстын, кольысь бригадаяссӧ ёнджык бригадаяс босьтӧны социалистическӧй буксир вылӧ.
Тайӧ уджсӧ колӧ нуӧдны разъяснительнӧй удж бригадаяс костын паськыда нуӧдӧмӧн. Массӧвӧй уджӧн лэптыны уджалысь йӧзлысь энтузиазмсӧ удж вылын дай содтӧдӧн тыртны ас срокъясын промфинплан.
СТАРШӦЙ БРИГАДИР
Быд бригада пытшкын бӧрйыссьӧ старшӧй бригадир, коді кывкутӧ бригада удж пондаыс. Татчӧ колӧ бӧрйыны аккуратнӧй, распределительнӧй да активнӧй мортӧс, коді эськӧ вермис веськӧдлыны бригаданас, вермис бура юклыны торъя уджъяссӧ шленъяс костын.
Старшӧй бригадир администрация водзын кывкутӧ промфинплан срокъясын тыртӧм понда, кыдзи лыд серти, сідз жӧ и качество серти. Сійӧ бригадаса шленъяслысь уджсӧ арталӧ.
Бригадир кывкутӧ продукциялысь асдон чинтӧм вӧсна. Асдон ми вермам чинтыны сӧмын сэки, кор бура видзӧдам сьӧм видзӧм бӧрся, план тыртӧм бӧрся, кор чорыда мерайтам быд удж шайтӧн, чинталам ковтӧм накладнӧй рӧскодъяс да с. в.
Бригадир тӧждысьӧ, мед вӧлі бригадалы кад кежлӧ босьтӧма колана уджалан кӧлуй складысь, баракъяс, сёян-юан.
Тайӧ став индӧмторъяссьыс бригадир отчитывайтчӧ бригадаса собранньӧ водзын, администрация водзын да.
Удж нуӧмысь бригадирлы мынтыссьӧ торъя дон.
БРИГАДА ПЫТШКЫН УДЖ ЮКЛӦМ
Бригада пытшкын став уджыс юксьӧ со кыдзи:
а) лӧсьӧдчана удж: кырссьысьӧм, ворга да медводдза дой вӧчӧм. Чуман вӧчӧм да ӧшлысьӧм.
в) прамӧй уджыс — выльдалӧм да сир чукӧртӧм.
Лӧсьӧдчана уджыс заводитчӧ, кор ывлаыс шондӧдас, а миян Коми обласьтын заводитчӧ май тӧлысь первойя лунъяссянь. Лӧсьӧдчана удж колӧ помавны 25 лунӧн.
Тайӧ уджсӧ нуӧдігӧн участокъясыс юксьӧны литеръяс вылӧ (торъя ичӧтик участокъясӧ), медым уджавнысӧ вӧлі кокньыдджык да кокньыдджык нуны удж учётсӧ быд уджалысьлысь.
Литерын карра лыдыс либӧ литер ыдждаыс тӧдмавсьӧ участок ыджда серти, кутшӧм местаыс (гуранӧсь, рӧвнӧй) да сука-ӧ быдмӧны пуясыс. Шӧркодя литеръясын овлӧ 1000 да 5000 карраӧдз. Литерӧ юклігӧн колӧ тӧдны, мед литерыс эз вӧв ыджыд — ичӧт литерысь ми вермам бурджыка тӧдмавны карра лыд, уна уджалысьӧс мездам ветлӧмысь дай — вздымкаясыс оз кутны колявны вӧчтӧгыс. Литер вылӧ юклыны медбур кырссьысян удж нуӧдігӧн.
5 вздымщикысь да 2 сборщикысь котыртӧм бригадалы сетчӧ участокыс 28000 карра. Лунся норма кырссьысьӧмын 500 карра, 28000 карраа участокын 28000 : 500 = 56 лун : 7 морт = 8 лун. Сідзкӧ кырссьысян удж эштӧдӧны 7 морт 8 лунӧн. Такӧд ӧттшӧтш колӧ вӧчавны чуманъяс да разӧдавны пуяс дорӧ. Тайӧ уджъяс бӧрын бригада заводитӧ уджавны ворга да медводдза дой лӧсьӧдан удж вылын.
ВОРГА, МЕДВОДДЗА ДОЙ ВӦЧӦМ ДА ЧУМАН ӦШЛӦМ
Тайӧ уджсӧ нуӧны ӧтув, а бригада костас уджыс юксьӧ тадзи: водзын мунӧны 3 морт, кодъяс вӧвлӧмаӧсь нин тайӧ удж вылын, да вӧчалӧны ворга да медводдза дой. Тайӧ куим морт бӧрас мунӧны 2 морт да вӧчалӧны ножовкаӧн вундасъяс чуман ӧшлӧм вылӧ. Чумансӧ ӧшлӧны бӧръя 2 мортыс.
Тайӧ удж дырйи бригадаса шленъясӧс колӧ индавны тӧдса уджӧ да мед вермис ассьыс уджсӧ нуны кокньыда да бура.
Лунся нормаыс ворга вӧчӧм да медводдза дой вӧчӧмлӧн 600 да чуман ӧшлӧмлӧн 500. Помавны 7 морт тайӧ уджсӧ вермӧны 15 лунӧн. Став лӧсьӧдчана уджыс колӧ помассьыны 40 лунӧн.
ПРОИЗВОДСТВЕННӦЙ УДЖ
Выльдалӧм: выльдалан удж вылын быть колӧ лӧсьӧдны оръявлытӧм уджалан неделя.
Вздымщикъяслӧн уджыс бригадаын юксьӧ со кыдзи: быд лун уджалӧ 4 вздымщик. Ӧтик вздымщик век шойччӧ 5 морт пиысь.
Вздымщикъяс вздымка вӧчан уджсӧ участокысь эштӧдӧны 4 лунӧн. Сы бӧрын техническӧй удж нуӧдысьяс индӧм серти колӧ участоксӧ эштӧдны 2 лунӧн (юнь 15-ӧд лунсянь август 15-ӧд лунӧдз). Та бӧрын бара вздымка вӧчӧмсӧ ньӧжмӧдӧны. 4 лун мысти сӧмын мед вӧлі эштӧдӧма участокыс.
СИР ЧУКӦРТӦМ
Сир чукӧртӧны 2 уджалысь, заводитчӧны чукӧртныс, кор кутас чуманъясыс тырны сирнас. Миян Коми обласьтын колӧ сир чукӧртны 4–5-ысь выльдалӧм бӧрын. Лунся норма сир чукӧртысьяслӧн 750 чуман.
УЧЁТ НУӦМ ДА УДЖДОН МЫНТӦМ
Став уджыс мынтыссьӧ вӧчӧм удж серти да качество серти. Учёт нуӧдӧ старшӧй бригадир да сетӧ администрациялы. Тайӧ материалъяс серти администрация вӧчӧ рӧщӧт быд бригадиркӧд торйӧн.
Старшӧй бригадирлы сетчыссьӧ содтӧда дон торйӧн 10 шайтсянь 20 шайтӧдз тӧлысь.
ВОСЯ УДЖЫСЬ ОТЧЁТ
Уджысь отчёт колӧ сетны удж помасьӧм бӧрас, кор терпентин воас нин канифольно-экстракционнӧй заводӧ. Отчёт сетны ас кадын, точнӧя Кустпромсоюзӧн сетӧм формаяс серти.
