ЛАДИМЕР ИЛЬИЧ УЛЬЯНОВ-ЛЕНИН

Сӧветскӧй Россиялӧн юрыс — Ладимер Ильич Ульянов (Н. Ленин) чужис 22-ӧд лунӧ апрель тӧлысьын 1870-ӧд воӧ Симбирск карын. Батьыс сылӧн рӧдвужнас вӧлі крестьянин, но вӧлі служитӧ школаса директорын.

Ладимер Ильич велӧдчис сійӧ жӧ карын гимназияын. Гимназия кончитӧм бӧрын сійӧ пырис велӧдчыны Казаньса Университетӧ. 1887ʼ воын Л. И. ыджыдджык воксӧ, Ӧльӧксансӧ, сарскӧй правительство Питерын ӧшӧдіс (джагӧдіс), заговорщикъяскӧд Ӧльӧксан сарӧс вины грӧзитчӧмысь. Сэки Ленин вӧлі велӧдчӧ гимназияын медбӧръя во. Та бӧрын Лад. Ил. ставнас сетчис революциялы. Университетӧ пырӧм бӧрын Ленин гижсис студентъяс партияӧ, мый вӧсна и сійӧс тӧлысь бӧрын жӧ и вӧтлісны университетсьыс. Но кӧть сійӧс и вӧтлісны, эз кӧсйыны сетны сылы грамота, а сійӧ век на жӧ 1891 воын сетіс экзамен Питерса Университетын юридическӧй факультетын.

1893 воын Н. Ленин первой прамӧя заводитчӧ уджавны Питерса уджалысь йӧз пытшкын.

1895 воын Лад. Ил. мунӧ заграничаӧ первой и тӧдмасьӧ сэн революционеркӧд Г. В. Плехановкӧд.

Россияӧ воӧм бӧрын Ленин заводитчӧ уджавны Питерса организацияын — «Уджалысь йӧзӧс мездӧм вӧсна вермасян чукӧрын», — но таысь регыд сійӧс арестуйтісны и ыстісны куим во кежлӧ Сибырӧ. Сибырын Н. Ленин юрнас пырис лыддьысьӧм да гижӧм удж вылӧ.

Ссылкаысь мынӧм бӧрын Лад. Ил. мунӧ заграничаӧ мӧдысь и сэн пырысь-пыр жӧ заводитчӧ уджавны партияын. Сэн жӧ сійӧ заводитчис лэдзны газет «Бикинь» (Искра). Тайӧ газетыс вайис уна пӧльза революциялы, уджалысь йӧзлы писькӧдіс туй, чукӧртіс ас гӧгӧрыс социал-демократъясӧс. Кор Лад. Ил. аддзис, кыдзи ӧти юкӧд партийнӧй йӧз мӧдӧдчис революцияысь мӧдарӧ, сійӧ заводитчис лэдзны «Водзӧ» (Вперед) — мӧд партийнӧй газет. Сэтысянь и лои Ленин революционнӧй уджалысь йӧз пытшкын (большевикъяс пытшкын) ныралысьын, туй писькӧдысь-юралысьын.

1905 воын революция заводитчӧм бӧрын Ленин первоя морт локтіс Россияӧ, пестіс революциясӧ мый вермис, мед эськӧ сійӧ эз кус. Кор сарскӧй правительстволы йӧзӧс лыйлӧмӧн да ӧшлӧмӧн удайтчис ланьтӧдны революциясӧ, Ленинлы коймӧдысь лои пышйыны заграничаӧ и терпитны быдсикас сьӧкыд олӧмсӧ.

Кыдз толькӧ заводитчис война Германиякӧд, Лад. Ил. водзвыв висьталіс, мый война пӧрӧ революцияӧ.

Бӧр Россияӧ Ленин воис Февральскӧй Революция бӧрын 1917 воӧ, октябр тӧлысся Став Рочмувывса Съезд бӧрйис сійӧс Народнӧй Комиссариатӧ председательӧ. Сэтысянь, вит во нин вот, Лад. Ил. век на вӧлі юралысьын Россияын.

Ӧні Лад. Ил., миян пытшкын юралӧм кындзи, велӧдӧ и индалӧ туй, кыдз колӧ мездысьны озыр йӧз кипод улысь и мукӧд сарствоса уджалысь йӧзлы. Сы вӧсна и Ленин вылӧ сэтшӧма став озыр йӧзыслӧн лӧгыс петӧ. Уджалысь йӧз жӧ Ленинӧс вывті ёна радейтӧны и лыддьӧны бать пыдди.

Озыръяслысь лӧг петӧмсӧ висьталӧ нин сійӧ, мый ӧти эсер 1918 воын Мӧскуаын лыйліс Ленинӧс митинг вылысь петігкості и ранитіс голяас. Ленин тайӧ лыйлӧмысь справитчис, но ёна юрнас уджалӧмла, да сэсся сэтчӧ жӧ и пуляыс, кодӧн ранитлісны, вӧлӧма яда, сійӧ ӧні неважӧн висьмыліс. Озыр йӧз став му вылас заводитчыліс радлыны, кулӧ пӧ Ленин и став революцияыс пӧ эштас. Но налы лёк вылӧ, а уджалысь йӧзлы радлӧм вылӧ, Ленин ӧні бурдіс и бура босьтчис уджавны, стрӧитны миянлысь киссьӧм олӧм.

Мед жӧ ещӧ сійӧ юралас миян пытшкын уна вит во! Мед лӧсьӧдас пемыд-сьӧд йӧзлы оланног!

Мед отсалас аслас сюсьлунӧн путкыльтны му вылысь лёк олӧм и лӧсьӧдны выль олӧм, олӧм уджалысьлы!

«Пашкин Йӧвгӧ»