МЕДСЯ БУР ЧАСТУШКА

Ӧдзӧсӧ таркнитісны. Ме повзи, тэрмасьӧмӧн курышті пызан вылысь бумага листъяс, но нинӧм дзебны эг вевъяв. Пырис Таня да нюмъёвтіс:

— Бур рыт, Веня!

— Видза олан, Таня, — гӧрдӧдӧмӧн шуи ме да заводиті зіля чукӧртны листъяс.

Ныв видзӧдліс ме вылӧ мичаысь-мича сьӧд синъяснас да меліа юаліс:

— Торки кывбуръяс гижӧмтӧ, Веня?

— Мый тэ, Таня? — шӧйӧвоши ме. — Кутшӧм кывбуръяс? Ме гижи этійӧ... бабӧлы письмӧ...

— Ой, Веня, эн сӧр!

Том ныв наяна видзӧдліс ме вылӧ сералысь синъяснас. Ме лэдзи синвидзӧдласӧс да думышті: «Тӧдӧ. Христофор, буракӧ, вузаліс. Вот сэсся и эскы другыдлы». Таня кокньыдика ышловзис:

— Тӧрыт вӧлі комсомольскӧй собрание. Тэысь да Христофорысь кындзи, ставӧн вӧліны. Праздник кежлӧ шуим дасьтыны концерт. Колӧны ёсь частушкаяс. Гашкӧ, гижан?

Таня — клубса зав, миян комсомольскӧй организацияса секретарь. Ме кывзі сылысь сёрнисӧ да думсьым ёна видчи Христофор вылӧ. Тӧрыт локтіс сулеяӧн: луныс пӧ талун кык минутӧн кузьджык лоӧма, колӧ пасйыштны. Сералыштім да юыштім, а сэсся эг лысьтӧй мунны собрание вылас.

— Гиж, Веня.

Таня сэтшӧм меліа да корӧмӧн видзӧдіс — менам ёнтыштіс сьӧлӧмӧй. Видзӧдлі нывлы синъясас да ышловзи:

— Гижа эськӧ, Таня, да оз артмы.

— Артмас, Веня, артмас, — сьӧлӧмсяньыс эскӧдіс ныв.

Ме ышловзи:

— Видла, Таня...

Нывлӧн долыда дзирдыштісны сьӧд синъясыс:

— Кор позьӧ пыравны?

— Ме дінӧ быд лун позьӧ пыравны, — нюммуні ме да думсьым содті: «Торйӧн нин тэныд, сьӧд синъяса муса нылӧй. Пыран — сьӧлӧмӧй сьылӧ, керка пытшкӧс югдӧ, гӧгӧр лоӧ гажа да мича, а ачым... ачым дась кутлыны тэнӧ, Танюшӧй, топыда-топыда да окавны алӧйгӧрд вом дортӧ!»

— Сідзкӧ, ме вежон мысти вола, — чеччигмоз довкнитіс юрнас Таня да мӧдӧдчис ӧдзӧслань. Синъяс улас уси джоджын еджвидзысь бумага лист.

— Со, кывбурыд усьӧма, — шуис Таня, копыртчыліс да лэптіс гижӧдсӧ.

Ме видзӧдлі лист вылӧ да кӧдзавлі. Сэсся лои жар, весиг кияс пӧсявлісны. Кӧсйи кватитны листсӧ, но эг вермы, кокъясӧй лигышмунісны. Лов шыӧс пӧдтӧмӧн пукси. Таня гораа лыддис:

Дона Таня, мича нылӧй,

Кор ме кыла тэнсьыд сьылӧм —

Ёна тіпкӧ менам сьӧлӧм:

Тэнӧ, муса нылӧй, кылӧ.

— Тайӧ и эм пӧчӧыдлы письмӧыс? — серӧктіс ныв. — А кутшӧм Танялы нӧ гижин?

Ме восьті вомӧс, но нинӧм шуны эг вермы. Таня видзӧдліс менам чужӧм вылӧ да нем виччысьтӧг сідз гӧрдӧдіс, весиг синваыс петіс. Сэсся тупкис кияснас чужӧмсӧ да котӧрӧн петіс. Ме уськӧдчи ӧдзӧс дорӧ да чукӧсті:

— Таня, Таня!

Петі кильчӧ вылӧ, видзӧдлі ӧтарӧ-мӧдарӧ: гу кодь пемыд, некод оз тыдав. Курччи паръясӧс, пыри керкаӧ да уськӧдчи кымыньӧн крӧвать вылӧ. Сьӧлӧм пессис вӧвлытӧм ёна. Эг, эг чайт, мый тадзи лоӧ. Кӧсъя вӧлі гижны ыджыдысь-ыджыд кывбур, сьӧлӧмсянь сьывны радейтана нывлӧн мичлун йылысь. Сэсся коркӧ гусьӧник шӧпнитны: «Радейта ме тэнӧ, Танюш! Тэ — медся мича, медся мелі, медся бур. Тэ дона меным зэв!» Кӧсъя вӧлі гусьӧник сюйны кывбурсӧ зептас, мед гортас лыддяс. Но со кыдзи артмис. Но и мед! Тӧдӧ ӧні: радейта ме сійӧс! Та бӧрын вель уна рыт эг петав гортысь. Локта контораысь, кӧні ме уджала бухгалтерӧн, игнася и мырся-гижа частушкаяс.

Ыджыд сиктад быдсяма дивӧыс да тырмытӧмторйыс овлӧ, эм мый вылын сералыштны, но частушкаяс шедалісны сьӧкыда. Ичӧтик блокнотӧн сьӧрсьым и новлӧдлі. Некымын лун мысти частушкаяс лоины дасьӧсь. Удж помасьӧм бӧрын гижи найӧс сӧстӧм лист вылӧ. Контораын некод эз вӧв. Гораа лыдди гижӧмторйӧс — кажитчис. «Дас частушка — и ставыс бурысь-бур да ёсьысь-ёсь!» — радлі ме. Эг вунӧд казьтыштны и ассьым другӧс, Христофорӧс. Мед гӧрдӧдлӧ! Вывті жӧ уна винасӧ юӧ. Частушкаяс зептӧ дзебӧм бӧрын кыски шкап пельӧсысь сулея: колӧ жӧ ичӧтика пожйыштны выль частушкаяссӧ! Тані некод оз аддзы, а гортын мам пинясьӧ. Кисьті стӧкан джын вина да заводиті юны. Воссис ӧдзӧс. Ме тшӧкмуні, пызйи винаӧн да заводиті кызӧдны. Пырис Христофор.

— Ӧтнас юӧ! — шензис сійӧ. — Но и морт!

Кыскалӧ тэнӧ лешакыс! — синваӧс чышкылігмоз броткышті ме.

— Вай кисьтышт, горшӧ косьмӧ жӧ-а.

Христофор кань моз нюлыштіс кыз вом доръяссӧ. Гӧгрӧс чужӧмыс гӧрд, вот-вот потӧ: буракӧ, удитӧма нин клюкнитны.

Юыштім, закуситыштім лукйӧн. Кӧсъям вӧлі этшаник содтыштны, но бара воссис ӧдзӧс и пырис... Таня. Аддзис миянсьыным гӧрдӧдӧм чужӧмъяснымӧс да кыскыштіс нырнас сынӧдсӧ. Христофор, лукйӧн чӧсмасигтырйи, нюмъёвтіс:

— Роч дук кылӧ, Таня, сідз ӧд?

Таня стрӧга видзӧдліс сы вылӧ, сэсся бергӧдчис мелань:

— Юанныд? Контораын нин юанныд? Веня, мый нӧ тайӧ?

Ме вешті синвидзӧдласӧс бокӧ да нинӧм эг шу. Таня петіс. Ме гажтӧма нюммуні. Сьӧлӧм вылын лои сьӧкыд. Христофор лӧсьӧдыштіс стӧканъяс:

— Курыштам коляссӧ...

Мӧд луннас аддзыси Танякӧд. Морӧс пытшкӧй ойді радлунӧн, ставнас ывлаыс югдіс! Ӧд кык лун нин висис сьӧлӧм, мучитісны мӧвпъяс: «Оз-ӧ серав ме вылын нылыс? Оз-ӧ кут видзӧдны ме вылӧ кӧдзыда?»

— Частушкаясыд дасьӧсь, юысь морт? — гусьӧник юаліс Таня да гӧрдӧдіс.

— Дасьӧсь! — радпырысь нюмъёвті ме да гӧрдӧді жӧ.

— Тані?

— Гортын. Волы рытнас, сета.

Таня довкнитіс юрнас да муніс. «Оз скӧрав!» — долыдпырысь думышті ме. Удж помалӧм бӧрын тэрмасьӧмӧн муні гортӧ. Регыд локтіс Таня.

— Нолтӧ, ошйысь, петкӧдлы гижӧдтӧ!

— Пуксьы, Таня, — меліа кори ме.

Ныв лыддис частушкаяс, а ме полігтырйи видзӧді чужӧм вылас, зіли тӧдмавны, воӧны-ӧ частушкаясыс сьӧлӧм вылас. Таня лыддис нюмъялігтыр, сэсся серӧктіс:

— Лӧсьыда гижӧмыд! Тэ, Веня, поэт, сё збыль!

Ме кокньыдика лолышті:

— Но, мый тэ, Таня! Шуан жӧ...

— Талун жӧ сета нывъяслы, мед велӧдасны.

Ме повзи:

— Сӧмын мед некод оз тӧд, мый ме гижи, а то ульӧн сёясны!

— Ачыд кӧ сӧстӧм — нинӧмысь повнысӧ.

— Ме этійӧ... ог пов, но век жӧ кыдзкӧ абу лӧсьыд...

— Эн пов: некод оз тӧдмав, — эскӧдіс Таня да мӧдӧдчис ӧдзӧслань.

Ме сувті.

— Таня...

Ныв бергӧдчис.

— Таня, тэ эн дӧзмы ме вылӧ?

Танялӧн вӧсньыдик сьӧд синкымъясыс кайисны вывлань:

— Мыйысь?

— Этійӧ... кывбурсьыс? — мыжапырысь нюмъёвті ме. Сэсся чӧв олышті да збыльысь содті: — Сійӧс сьӧлӧмсянь гижӧма, Таня... мый вӧлі сьӧлӧм пытшкын...

Нывлӧн ёна алӧймисны бан бокъясыс, синвидзӧдласыс лэччис увлань. Ме куті матыстчыны нывлань, но сійӧ дзирдыштіс сьӧд синъяснас да тэрыба петіс...

Воис праздник. Рытнас Христофоркӧд вӧччим да тшапа мунім клубӧ.

Заводитчис концерт. Ӧдва верми виччысьны частушкаяс сьылӧмсӧ. И со петісны кык ныв. Ӧтиыс Таня. Еджыд платтьӧа, кыз кӧсаясыс морӧс вылас, синъясыс гажаа ворсӧдчӧны. Менам ыркмуні сьӧлӧмӧй: «Донаӧй менам!»

Баянист читкыртліс синъяссӧ, и зал ойдіс гажа мелодияӧн. Нывъяс заводитісны. Первой ӧтиыс сьылас, сэсся мӧдыс. Мый вӧчсис залас — ой-ой-ой! Серам — стенъясыс тіралӧны. Миян Христофоркӧд серамсьыс кынӧмъяс кутісны доймыны. А нывъяс сьылӧны водзӧ:

Шор катыдысь кылӧ горзӧм:

«Караул!» да «Караул!»

Тайӧ коддзӧм Петра «ворсӧ»

Гортсаяслысь жуглӧ юр.

Бара ызӧбтіс серам. Миян водзын пукалысь Петралӧн бритӧм юрыс лои гӧрд, а ачыс кутіс йӧжгылясьны.

Пачӧй буждіс. Мый нӧ вӧча?

Кӧні пуа выя рок?

Матвей шуӧ: «Пачтӧ тэча

Кык сё шайтысь, дона вок!»

Сьӧд тошка Матвей чеччыштліс да лэптіс кисӧ:

— Дона тіянлы кажитчӧ, дона? А ті асьныд донтӧмасӧ тэчӧй, асьныд! Вот кутшӧмӧсь!

Том йӧз куритӧны клубын:

Геня, Ваня, Николай.

Татшӧмтор, дерт, абу любӧ,

Ставлы зывӧк — ай-ай-ай!

Кодсюрӧ яналӧмӧн дзебисны папиросъяс, сэсся гусьӧник кусӧдісны.

— Ай да нывъяс! Но и но! — пӧся ошкис сьылысьясӧс Христофор. — Важӧн нин колӧ тадз!

Таня мигнитіс, а ёртыс сьыліс:

Нажӧткасӧ зептас сюйис

Ёна мудзӧм Христофор.

Ӧти рытӧн ставсӧ юис —

Зептас эз коль нинӧмтор!

— Ха-ха-ха! — зал тырнас серӧктісны кывзысьяс, а Христофор чужӧм вылысь гажа нюмсӧ быттьӧ мӧс нюлыштіс. «Тайӧ частушкаыс медся бур!» — радпырысь думышті ме. Паныдаси синъясӧн Танякӧд. Нюммунім. Бара кылі Танялысь мича гӧлӧссӧ. Но кутшӧм вӧлі частушкаыс! Сійӧ швичкис менӧ орсӧн моз:

Восьті контораысь ӧдзӧс —

Ныр косялӧ вина дук.

Гажмӧм Веня сэні жӧдзӧ,

Юӧ вина. Сёйӧ лук!

Ызӧбтісны йӧз, быттьӧ кисьтісны мыш вылӧ ушат тыр йиа ва, а сэсся шыбитісны жар пывсянӧ. Кылі, кыдзи сотчӧны пельясӧй, кыдзи пӧсялӧм сьыліӧ сибдіс дӧрӧм воротник. Ме вӧр моз кыйкнитлі ӧтарӧ-мӧдарӧ да йӧжгыльтчи, зіли лоны ичӧтджыкӧн. Юрын жувгис: «Коді гижис тайӧ некытчӧ туйтӧм частушкасӧ? Таня?»

Концерт помасьтӧдз ме усйыси гортӧ. Дыр пукалі юрӧ кутчысьӧмӧн. Сьӧлӧм вылын вӧлі зэв сьӧкыд. Юрын жуисны гажтӧм мӧвпъяс. Ышлолалі: «Эк, Таня, Таня! Гижи, гижи частушкаяс, зіли, эг жалит кад, а тэ, аттьӧ пыдди, ме йылысь жӧ и сьылін?»

Ыджыд ӧбида йирис сьӧлӧмӧс, дай яндзим вӧлі, кӧть гӧбӧчӧ пыр. Но дыр думайтӧм бӧрын ышловзи: «Скӧрав, кӧть эн скӧрав, Веня, а Таняыд прав».

Коли некымын лун. Таня вылӧ ме, дерт, дыр дузъявны эг вермы: зэв нин ёна кыскис сьӧлӧмӧй сы дорӧ. И вот, аддзысим.

— Но мый, Веня, ёна дӧзмин? — нюмъёвтіс ныв. — Эн виччысь татшӧмторсӧ?

— Эг виччысь, Таня, эг, — серӧкті ме. — Но, пӧжалуй, бӧръя частушкаыс медся на бур! Сё збыль, Таня. Кӧть кодлысь юав, быдӧн тадзи шуасны!

Ми видзӧдлім ёрта-ёртлы синъясӧ да шудаа нюммунім.