ДЕТЕКТОРНӦЙ ПРИЁМНИК

МЕДПРӦСТӦЙ ДЕТЕКТОРНӦЙ ПРИЁМНИК ВӦЧӦМ ДА СУВТӦДӦМ

СССР-ын радиофикация нуӧдан витвося план серти колӧ сувтӧдны 3.350.000 детекторнӧй приёмник. Сӧвет Союзын радиофикация нуӧдӧмыд — зэв ыджыд удж. Радио пыр ми нуӧдам общественно-массӧвӧй удж. Радиопередача позьӧ кывзыны ӧттшӧтш зэв уналаын. Миян Сӧвет Союз зэв паськыд, та вӧсна радиолӧн коланлуныс миянын торъя нин ыджыд мукӧд странаясын дорысь. Быд пионерлы, том техниклы колӧ отсасьны радиофикация уджын.

Слётлысь наказсӧ — 75000 радиоприёмник сиктӧ — быть колӧ вевтыртӧмӧн пӧртны олӧмӧ.

Радиофикация паськӧдан уджын колӧ отсасьны тадзи: вӧчавны да сувтӧдавны приёмникъяс, дзоньтавны важъяссӧ, лӧсьӧдны артельӧн кывзӧм, трансляцияяс проводитӧм да с. в. Тэ кӧ вӧчин радиоприёмник да кывзан радиопередача, сійӧ, дерт, бур. Но тшӧктӧмсӧ олӧмӧ пӧртӧм могысь тайӧ лоӧ тырмытӧм на. Тэныд колӧ висьтавлыны радио йылысь мукӧдлы, кыскыны найӧс ӧтувйӧн радио кывзыны да велӧдны найӧс, кыдзи вӧчны радиоприёмник.

Культурнӧй шойччӧгысь да прӧст кад колльӧдӧмысь ӧтдор радио сетӧ йӧзлы уна выль тӧданлун. Радио пыр позьӧ кывзыны тӧдчана специалистъяслысь лекцияяс, техника, видз-му овмӧс йылысь да с. в. Таӧн радио отсалӧ кывзысьлы кыпӧдны ассьыс образованньӧсӧ.

Кывзыны радио позьӧ ӧд не сӧмын приёмник дорын. Приёмниксянь тэ верман нуӧдны трансляция мукӧд комнатаясӧ либӧ орчча керкаясӧ. Сійӧн ыдждӧ радио кывзысь йӧз лыдыс.

Быд том техниклы колӧ вермасьны лӧсьӧдны радио кружок. Ӧтувйӧн кокньыдджык судзӧдны радио установка лӧсьӧдӧм вылӧ материалъяс да ас тӧдӧмлунӧн вежласьӧмӧн вуджны бурджык пӧлӧс радио приёмникъяс вӧчалӧм вылӧ.

Став кружокъяс, тшӧтш и торъя том техникъяс вермасны корны отсӧг матыса ДТС-ысь (детскӧй техническӧй станция).

АНТЕННА ВӦЧӦМ

Антенна медответственнӧй тор радио примитан установкаын. Та могысь колӧ ёна тӧждысьны антеннаӧс бура да правильнӧя лӧсьӧдӧм йылысь. Приёмниклы антенна колӧ сынӧдысь электромагнитнӧй гыяс куталӧм вылӧ.

Медся бурӧн лоӧны Т да Г шыпасъяс нога антеннаяс (видзӧд 1 да 2 серп.). Кыдзи аддзанныд серпасъяс вылысь, антенналӧн эм вертикаля да горизонталя часьтъяс. Кымын вылынджык лоӧ нюжӧдӧма антенна сымын гораа пондас кывны. Сідз кӧ, антеннаӧс колӧ вӧчны кыдз позьӧ вылӧджык. Антенна позьӧ ӧшӧдны матыса кузь пуясӧ, вичко кӧлӧкӧльничаӧ да с. в. Антеннаӧс енэжвизьтас ногӧн ёна кузя нюжӧдны нинӧмла. Сы вӧсна кылан горыс ёна оз вежсьы, кыдзи, шуам, антенна джуджда вӧсна. Енэжвизьтас нога ӧти луча антенналысь кузьтасӧ колӧ вӧчны 40–60 метр. Колана кузьтаа местаыс кӧ абу, шуам, нюжӧдны позяна коластыс сӧмын 30 метр, сэк колӧ тайӧ местаяссянь нуӧдны кык орччаа (двухлучевӧй) антенна. Коластыс лучьяс костас сӧмын мед эз вӧв 1 метрысь ичӧтджык.

Кор позьӧ нюжӧдны 40–60 метр кузьта ӧти луча антенна, пыр колӧ вӧчны татшӧм антенна, сӧмын колӧ кыпӧдны кыдз позьӧ вылӧджык. Антенна кыкнан помас колӧ лӧсьӧдны 3 изоляторӧн. Изоляторъяс кӧ абуӧсь, позьӧ вежны найӧс роликъясӧн, кыкнан боксяньыс нёль ролик лӧсьӧдӧмӧн.

Антенна колӧ вӧчны 0,8–1,5 миллиметр кызта ыргӧн сутугаысь. 0,8 мм-ысь вӧсньыд сутуга антенна вылӧ оз шогмы. Радио кылӧм сэки чинӧ. Антенна позьӧ вӧчны кӧрт сутугаысь. Кӧрт сутуга колӧ босьтны кузьджыкӧс — 1,5-сянь 2 мм. кызтаӧдз. Тайӧ антенналӧн кылан выныс ичӧтджык ыргӧн сутуга дорысь. Приёмниксянь кымын ылын лоӧ передатчик, кылан горыс сымын чинӧ. Антеннасянь лэччӧдны колӧ дзик шӧрсяньыс либӧ медводдза изолятор бердсянь (Г шыпас кодь антенна). Некутшӧм ногӧн оз позь йитны приёмникӧс антеннакӧд сідзи, кыдзи индӧма 3-ӧд серпас вылын. Г нога антенналысь мӧдар помсӧ кыпӧдны вылӧджык, — сійӧн ёна ыдждӧ радиолӧн кылан выныс (4-ӧд серпас). Антеннаӧс кӧ ӧшӧдӧма пуяс костӧ, некутшӧм ногӧн сійӧс оз позь ёна зэлӧдны. Тӧла дырйи пуяс катласьӧмысь антенна вермӧ орны. Антенна колӧ нюжӧдны 1-я серпас вылын петкӧдлӧм ногӧн. Пуӧ домалӧмӧн ӧшӧдӧма блок, блок пырыс нуӧдӧма вӧсньыдик гез либӧ проволока. Антенна век зэлыда кутсьӧ блок пыр ӧшӧдӧм грузӧн. Антенна лӧсьӧдігӧн колӧ нӧшта тӧждысьны сы йылысь, медым антеннасянь лэччан провод вӧлі сувтсаджыка лэччӧ да медым вӧлі ылынджык стенасянь, пуяссянь да с. в. (видзӧд 1-я да 2-ӧд серп.). Некытчӧ шогмытӧм эськӧ лои, ми кӧ медводдза серпасын петкӧдлӧм отводсӧ лэччӧдім керка вевт вылӧ. Антенна вӧчигӧн ӧттшӧтш колӧ вӧчны заземленньӧ. Заземленньӧ бура вӧчӧмысь бара жӧ ёна зависитӧ радиолӧн горлуныс.

Сиктса условийӧясын заземленньӧ вӧчӧм могысь колӧ босьтны 0,25 кв. м пасьта металлическӧй лист, сэтчӧ сутуга помсӧ спояйтны (5-ӧд серпас) да гуавны 2 м пыднаӧ васӧдджык муӧ. Позьӧ босьтны быдпӧлӧс металлысь, кӧртысь ӧтдор (цинкуйтӧм кӧрт шогмӧ жӧ). Прӧстӧй кӧрт лист зэв ӧдйӧ сімӧ да, сійӧн муыскӧд йитӧдыс торксьӧ. Медым гуалӧм лист дорын ваыс вӧлі унджык, позьӧ лист гӧгӧрыс пуктыны шом. Кар вылын муӧ лэччӧдан проводсӧ бурджык спояйтны водопроводнӧй трубаясӧ либӧ канализацияӧ. Антенна лӧсьӧдігӧн да муӧ сутуга сюйигӧн, оз позь некор йитлыны прӧста гартлӧмӧн.

Керкаӧ пыран туй колӧ вӧчны тадзи, кыдзи петкӧдлӧма 6-ӧд серпас вылын. Муӧ нуӧдан сутуга позьӧ нуӧдны изоляторъястӧг. Антенна проводсӧ колӧ нуӧдны изолирующӧй воронка пыр, код пиӧ пуктӧма резина трубка.

Керка пытшкӧсын антеннасянь да мусянь воан сутугасӧ колӧ нуӧдны кыдз позьӧ дженьыдджыка. Ывласянь проводсӧ вайигӧн колӧ лӧсьӧдны искрӧвӧй коласт (6 да 7 см).

Искрӧвӧй коласт позьӧ вӧчны 7-ӧд серпас вылын петкӧдлӧма моз. Стекляннӧй трубкаӧ сюйӧма кык пробка да пырыс сюйӧма ёсьтӧм пома кык сутуга. Ёсь сутугаяс помсӧ пуктӧма кыдз позьӧ матӧджык (0,1–0,25 мм). Пробка вылыссӧ сургучалӧма.

ПРИЁМНИК

Приёмниклысь схемасӧ петкӧдлӧма 8-ӧд серпасын. Ывласа волна кузьтакӧд лӧсьӧдчӧм вылӧ приёмниклӧн эм отводъяс катушкасянь да вариометрсянь.

Точнӧя приёмник лӧсьӧдчӧ вариометрӧн. Сійӧс вӧчӧма кык катушкаысь (видзӧд 9 да 10-ӧд серпас). Ӧтиыс бергалӧ мӧд катушка пияс, кыкнан катушкасӧ гартӧма 0,5 мм кызта сутугаӧн. Ортсы катушкаыс (9-ӧд серпасын) гартчӧ 100 миллиметра кызта да 150 мм кузьта цилиндр вылӧ. Цилиндр колӧ вӧчны топыд да бура клеитӧм картонысь. Катушкаын колӧ лоны 124 гартов. Отводъяс вӧчӧны петляяс моз. Нёль отвод вӧчӧны быд 25 гартов вывті. Бӧръя 24 гартовсӧ юкӧма кык пельӧ, 10 мм кыкнан помас кольӧмӧн. Пытшкӧсса катушкаыс гартчыссьӧ дзик сідз жӧ топыд картон вылӧ. Сэні лоӧ 26 гартов; вӧчалӧма костъяс осьяс лэдзалӧм вылӧ (10-ӧд серпас). Пытшкӧсса катушка помъяссӧ петкӧдӧны ортсыӧ небыд сутугаясӧ ось гуранъяс пыр.

Тайӧ катушкалӧн помыс ӧтлаӧдсьӧ антеннаса клеммакӧд, а заводитчӧмыс — ортсы катушка помкӧд. Ортсы катушкалӧн отводъяс ӧтлаӧдсьӧны контактъяскӧд. Ползунок ӧтлаӧдӧма мусянь воан клеммакӧд телефон гнездо пыр. Мӧд телефон гнездосӧ ӧтлаӧдӧма антенна клеммакӧд. Телефонкӧд орччӧн ӧтлаӧдӧма блокированнӧй конденсатор С. Йитӧдъяссӧ позьӧ вӧчны сійӧ жӧ сутугаӧн, кодӧс гартӧма катушкаясӧ. Гайкаӧн гартыштӧм йитӧдъяс колӧ ставсӧ спояйтны. Приёмник чукӧртан пӧв колӧ бура мавтны лакӧн либӧ вевттьыны парафинӧн. Оз кӧ позь тайӧ некоднан торсӧ вӧчны, позьӧ пӧвсӧ сӧмын парафинсӧ пӧсьӧдӧмӧн киськавны.

Приёмникӧс ставнас петкӧдлӧма медводдза лист бокын, коркаын. Блокированнӧй конденсатор кӧ абу, приёмник вермӧ уджавны и сытӧг. Примернӧй дон приёмниклӧн татшӧм: сутуга — 1 шайт 20 ур, детектор — 36 ур, клеммаяс — 17 урӧн, контактъяс 7 урӧн, гнездояс — 12 урӧн, конденсатор — 19 ур, ставыс сувтӧ 2 шайт 92 ур.

Пельӧ пуктан телефон сулалӧ 3 шайт 75 ур. Бурджыка кылӧм вылӧ приёмникӧ позьӧ лӧсьӧдны тайӧ жӧ сутугаяссьыс детекторнӧй йитӧд (11-ӧд серпас вылын петкӧдлӧма).

Медым приёмник пондас уджавны, колӧ ӧтлаӧдны приёмниккӧд му да антенна, пуктыны детектор да телефон ас гнездоясаныс да настроитчыны настройка воропъясӧн (ползунокӧн да вариометрӧн), корсьны медся кылана чутъяссӧ детекторын.

Трансляция позьӧ нуӧдны орчча комнатаясӧ либӧ орчча керкаӧ. Трансляция оз ков вӧчны шнурӧн. Колӧ изоляторъяс вывті нуӧдны проводъяс, сӧмын мед трансляционнӧй шнуръяс эз дзик орччӧн мунны. На костын коластыс колӧ лоны 10–15 см.