ПӦСЬ СЬӦЛӦМ

Очерк

Зумыш директор шыбитіс пызан вылӧ ключьяссӧ:

— Со, босьтӧй... Веськӧдлӧй... Аддзысьлытӧдз!

Тайӧн помасис школа сдайтӧм да примитӧм. Важ директор ӧвтыштіс кинас да муніс. Выль директор, сьӧдгӧрд синъяса да пемыд юрсиа томиник лӧсьыд статя ныв, шӧйӧвошӧмӧн видзӧдліс сы бӧрся да сьӧкыда ышловзис...

Матыстчис ӧкмыс час. Классъясті шлонъялісны да сералісны кымынкӧ велӧдчысь. Дас час. Урокъяс заводитны бара на оз позь: челядь эз на локны.

«Мый нӧ тайӧ татшӧмыс? — юрас кутчысьӧмӧн думайтіс том директор, — мыйкӧ колӧ вӧчны...»

Сӧмын дас ӧти часӧ заводитчисны урокъяс. А урокъяс бӧрын Лина Иововна восьтіс педсӧвет.

Колӧ вӧлі сёрнитны велӧдысьяскӧд, кодъяс вӧліны директор кодь жӧ томӧсь. Колӧ вӧлі лӧсьӧдны школаын пӧрадок. Челядь збойӧсь, гырысь арлыдаӧсь, Мукӧдыс мужичӧй кодьӧсь нин, куритӧны, оз кывзысьны, сёрнитӧны воча, нинӧмысь оз повны. Сьӧкыд делӧ, ок сьӧкыд!

Тадзи заводитіс уджавны Кельчиюрскӧй семилетньӧй школаса директорӧн 1945 вося арын том велӧдысь Лина Иововна Семяшкина. Ноябрь тӧлысьын нин быри пес. Школа кӧдздіс. Кадыс вӧлі сьӧкыд, эз тырмы ни йӧз, ни вӧвъяс.

Кынмис чернила. Челядь пукалісны шапкаӧн да кепысьясӧн. Нинӧм он вӧч, ковмис велӧдысьяслы да велӧдчысьяслы ӧтвылысь мунны вӧрӧ, керавны пес да кыскавны сійӧс дадьяс вылын. Пес колӧ уна и Лина Иововна эз кут надейтчыны дядьӧ вылӧ. Сёрнитіс велӧдчысьяскӧд и шуисны локтысь тӧв кежлӧ дасьтыны пессӧ ас вынъясӧн.

Велӧдчан во помасьӧм бӧрын челядь некымын лун ветлісны вӧрӧ. Водз гожӧмын вӧрад лӧсьыд: оз дӧзмӧд ни ном, ни геб... Шензяна кӧть абу, а челядь уна во асьныс шонтісны школаныссӧ. Лина Иововна петкӧдліс, мый кужӧмӧн кӧ уджавны, унатор позьӧ вӧчны челядь вынъясӧн...

Школаын важмисны пачьяс, кытсюрӧ потласисны. Кирпичыс эз вӧв.

— Гашкӧ асьным вермам вӧчны кирпичсӧ? — шуис Лина Иововна.

— Да мый ті? Челядькӧд? Нинӧм оз артмы... — ӧвтыштісны кинас кодсюрӧ велӧдысьяс пиысь. Но Лина Иововна пӧся эскис челядьлы.

И со «кирпичнӧй завод» уджалӧ. Ӧтияс шедӧдӧны сёй, мӧдъяс новлӧны сійӧс вӧлӧн, коймӧдъяс талялӧны. А унджыкыс вӧчӧ кирпич, удж сьӧкыд, шорӧн киссьӧ пӧсь, но челядь окотапырысь уджалӧны. Сойяссӧ пуджӧмӧн уджалӧны и велӧдысьяс дай ачыс директорыс.

Школаса пачьяс лоины выльӧсь, и, мый медся дона, — пачьяссӧ тэчисны ас киясӧн вӧчӧм кирпичьясысь.

А мыйта отсӧг сетӧны велӧдчысьяс колхозлы? Вӧдитӧны картупель, видзӧны скӧт, отсасьӧны пуктыны турун. Кольӧм во челядь вӧчисны кык сюрс трудодень! Сьӧм вылас ньӧбисны фотоаппаратъяс, увеличитель, музыкальнӧй инструментъяс.

Кужӧ кыпӧдны челядьӧс удж вылӧ Лина Иововна, кужӧ ӧзтыны налысь сьӧлӧмъясныссӧ. Уна вояс чӧж сійӧ велӧдіс челядьӧс радейтны удж, и сылӧн зільӧмыс эз вош весьшӧрӧ. Ӧні челядь асьныс мыськалӧны классъяслысь джоджъяс, дзоньталӧны школьнӧй мебель, партаяс. Некутшӧм уджысь оз повны челядь. Оз яндысьны лякӧсьтны да гаддьӧсьтны киясныссӧ. Медся сьӧкыд да няйт уджъяссӧ вӧчӧны гажаа да окотапырысь.

Быд во овлывлӧ школьнӧй выставка. Челядь петкӧдлӧны ас киӧн вӧчӧмторъяс нагляднӧй пособиеяс, труд кузя урокъяс вылын вӧчӧм изделиеяс, рисунокъяс, фотояс, вышивкаяс. Воысь во кыптӧ успеваемость.

— Коллективыс миян бур, — висьталӧ Лина Иововна, — ӧткӧн дзик нинӧм он вермы вӧчны.