«ВЕЛӦДЫСЬЯС»
Квайт во сайын ті пӧшти ставныд вӧлінныд менам воклӧн кӧлысь вылын, ӧні том гозъялӧн, Митрейлӧн да Марьялӧн, нёль арӧса ныв — Таня. Тӧданныд? Тӧдтӧг он олӧ: ӧд ті бара жӧ ставныд вӧлінныд нывка нимлун вылын.
Дона гӧтырыскӧд вок думыштіс велӧдны нывнысӧ лыддьысьны, гижны дай артасьны.
— Школаас мунас да, пасибӧ висьталасны, — шуис Марья.
— Сідз, дерт, — сӧгласитчис Митрей. — Мукӧд челядьыс «А» ни «Б» оз тӧдны, а миян нывным лыддьысьны кужас збоя, и гижны мичаа, артасьны. Таня куш «пятёркаяс» кутас ӧктыны. Миянлы любӧ, дай велӧдысьыслы оз ковмы ноксьыны...
— А мыйысь сійӧ удждонсӧ кутас босьтны? — гӧгрӧсмисны синъясыс Марьялӧн. — Ми велӧдам, а сійӧ деньга босьтас?
— Да ӧд, дона Марьяӧй, миян Таня кындзи, ме думайта, классас нӧшта кодкӧ лоӧ, — такӧдіс гӧтырсӧ Митрей. — Сэсся ӧд, ми эг на велӧдӧй нывнымӧс...
— Нолтӧ, Таня, волы татчӧ! — сосъяссӧ пуджис Марья.
Таня эновтіс аканьсӧ, локтіс да мамыс вылӧ видзӧдліс гажа сьӧд синъяснас.
Марья тувкис пызан вылын куйлысь газетӧ:
— Тайӧ «А». Гӧгӧрвоин?
— А-а, — шуис Таня да сюйис чуньсӧ вомас.
— Вот аддзан? — Долыдпырысь нюмъёвтіс Марья. — Кутшӧм ӧдйӧ гӧгӧрвоис! А тайӧ, Танечка «мы»...
— Мы-ы, — нюжӧдіс Таня.
— Сэсся «О»...
— Сэсся «О», — веськодьпырысь шуис Таня.
— Тайӧ «Сы»...
— Сы-ы, — нораа шыасис нывка. — А мый сійӧ сэтшӧмыс?
— А этійӧ — небзьӧдан знак, — тшапа помаліс мам да юаліс нывкалысь:
— Мый лои?
Таня шензьӧмӧн видзӧдліс мамыс вылӧ:
— Нинӧм эз ло!
— Кыдзи нинӧм! — скӧрмис мам. — Тэ видзӧд: а-мы-ӧ-сы-небзьӧдан знак.
— Мый лои?
— Нинӧм эз ло, — чукыртіс вом дорсӧ Таня.
— А-мы-ӧ-сы... — эз на вошты терпеньесӧ мам. — Шу!
— Амос, — гажтӧма лапнитіс синъяснас Таня.
— Ачыд тэ мӧс! — пузис мам.
— Ме абу мӧс, — чукыртчис Таня, вот-вот бӧрддзас.
— «Амӧсь» татчӧ гижӧма, «эмӧсь»! — горӧдіс Марья. — Ой, мӧскӧ! Мун да велӧд татшӧмсӧ. Батьыс кодь жӧ...
Батьыс ӧбидитчис:
— Меным кажитчӧ — Таня дзик мамыс кодь. Мамыс сизим воӧн ӧдва-ӧдва вермис помавны нёль класс, ме сё-таки бухгалтерӧдз велӧдчи...
— Велӧдчин кӧ — велӧд! — скӧрмис Марья да петіс орчча комнатаӧ.
Тайӧн помасис медводдза урок.
Мӧд луннас Танялӧн бать-мам ньӧбисны букварь, тетрадьяс, ручкаяс. Бать, кыдз бухгалтер, заводитіс велӧдны нывсӧ артасьны. Босьтіс тшӧті да вештіс ӧти лы:
— Вот, Таня, ме ньӧби тэныд ӧти кампет, сэсся нӧшта ӧтикӧс. Кымын лои?
— А кӧні нӧ кампетыд?
Митрей шӧйӧвошӧмӧн видзӧдліс ныв вылас. Сэсся гӧгӧрвоис босьтны кык сакар тор.
— Вот тэныд ӧти сакар тор, сэсся нӧшта ӧти. Кымын лои?
— Куим!
Бать паськӧдіс вомсӧ:
— Тэ нӧ мый? Тэ жӧ зэв бура кужан лыддьыны дасӧдз! Абу, абу куим.
— Сизим! Нёль! — радпырысь горзіс Таня. Митрей кутіс дӧзмыны. Пызан дорын пукалысь Марья, улыс вом дорсӧ нюжӧдӧмӧн, зывӧкакодь видзӧдіс на вылӧ. Бать ышловзис. Сэсся чургӧдіс водз чуньсӧ:
— Тайӧ мый?
— Чунь!
— Кымын чунь?
— Ӧти.
Митрей веськӧдіс нӧшта кык чунь: — ӧні кымын?
— Уна! — серӧктіс Таня.
— «Уна» — скӧрмис бать. — Тэ лыддьы!
— Ӧтик, кык, куим, — лыддис Таня.
— Молодеч! Кымын лои?
— Кык!
Марья гораа серӧктіс. Верӧсыс скӧра видзӧдліс сы вылӧ да тшӧктіс нылыслы:
— Выльысь лыддьы...
— Ӧти, кык, куим...
— Кымын лои?
Таня мӧвпыштіс да висьталіс:
— Ӧти, кык, куим!
— Правильнӧ! — радліс бать. — Содтыны велӧдчим, ӧні чинтыны видлам. Вот тэныд задача. Кань кутіс вит шырӧс, кыкӧс сёйис, а мукӧдсӧ колис ужын кежлӧ. Кымын шыр колис?
— Шыръяссӧ миян Мурка кутіс, да?
— Сійӧ. Но тэ артав, кымын шыр колис?
— Ме ог тӧд, — шензьӧмӧн чатӧртіс юрсӧ Таня. — Ме жӧ эг аддзыв шыръяссӧ!
— Тэ артав, Таня, лыддьы. Вит шыр кутіс, кыкӧс сёйис, мукӧдсӧ колис ужнайтны. Кымынӧс колис ужнайтны?
— Кытчӧ колис? — гажаа дзирдыштісны синъясыс Танялӧн.
— Тьпу, кутшӧм тэ тӧлктӧм! Бӧчкаӧ солаліс!
Таня чуймӧмӧн видзӧдліс батьыс вылӧ:
— Тэ пӧръясян: каньыс оз солав шырсӧ, гӧннас и сёйӧ...
— Мый тэкӧд сёрнитан! — ӧвтыштіс кинас Митрей да босьтіс газет.
Арифметика кузя урок помасис.
— Бухгалтер! — вежыньтліс вомсӧ Марья. — Велӧдысь! Шыръясӧс солавны сӧмын и кужан. Лок, Танюш, ме велӧда тэнӧ гижны...
Марья восьтіс тетрадь, сетіс Танялы ручка да индіс «А» буква вылӧ:
— Гиж со этійӧ буквасӧ.
— Кыдзи? — видзӧдліс мамыс вылӧ Таня.
— Видзӧдлы букварь вылас! Аддзан: гижӧма. Сідзи и гиж!
— Ме ог куж...
«Абу дивӧ, — думышті ме. — Мамыд, чайта, правильнӧ гижнысӧ ачыс оз куж». Марья ышловзис, босьтіс ручка:
— Видзӧд, ме гижа...
Сійӧ сьӧкыдпырысь гижис буква.
— Вот тадзи и гиж. На!
Кыв помсӧ мыччӧмӧн Таня гижис чукыль-мукыль.
— Буквасӧ гиж, буквасӧ! Ок, эськӧ...
— Ог куж, — нораа шуис Таня.
— Мӧс! Со видзӧд, нӧшта ӧтчыд... На, гиж сэсся ачыд.
Таня визьйӧдліс бумагасӧ, но некутшӧм буква, дерт, эз артмы.
— Да тэ визь кузяыс нуӧд, визь кузяыс! — горзіс Марья. — Кытчӧ, кытчӧ бара мунін? Ок, ыж синмӧй! Выльысь гиж!
Кор перӧыс бара муніс кытчӧкӧ бокӧ, Марья тувкнитіс нылыслы юрбӧрас:
— Кутшӧм тэ тӧлктӧм! Ыж, ыж и эм. Пӧсявтӧдз велӧді гижны, да сідз эз и велав. Ог тӧд, код рӧдӧ тэ мунӧмыд.
Сійӧ ещӧ ӧтчыд зургис нылыслы юрбӧрас. Ручка помысь тёпкысис чернила войт. Марья пузис:
— Сувт пызан сайсьыс! Весась, ыж син!
Таня гораа бӧрддзис да заводитіс ниртны синъяссӧ чернилаӧсь кияснас. Здук-мӧд мысти став чужӧмыс лои лӧз. Тайӧ дзикӧдз петкӧдіс терпеньеысь мамсӧ.
Сійӧ кватитіс нывсӧ сой пӧлӧдыс, буриника тапкӧдіс мышкас.
Гозъя дыр на эз эновтчыны нывныссӧ «велӧдӧмысь». Тӧлысь мучитчӧм бӧрын Митрей норасис меным:
— Миян Таня, коньӧр, дзик тӧлктӧм. Тӧлысь чӧжӧн эз велав лыддьысьны ни гижны, артасьӧм йылысь ог нин шу...
Ме сьӧлышті да муні том учительница дорӧ, мед сійӧ сёрнитыштас тайӧ тӧлктӧм гозъяыскӧд, кытчӧдз найӧ эз тшыкӧдны тӧлка шань нывкасӧ.