ПРЕСНЯЫН
(Рабочӧйлӧн висьт)
Тайӧ вӧлі 1905 вося декабрын. Сэки вӧлі шуӧма Мӧскуаын вӧчны забастовка да сувтны сар правительстволы воча. Ми чукӧртчим фабрика дорӧ, сӧмын уджавнысӧ эгӧ кутӧй, — босьтім гӧрд знамя да мӧдӧдчим улича кузя.
Мунам и сьылам:
„Сувт, чеччы, ёрӧм дорӧм войтыр,
Сувт, тшыглы кулысь, бӧрдысь йӧз!
Пӧсь виртӧ пузьӧд, пальӧд ойбыр,
Мед сьӧлӧм ӧзйӧ биын моз!..“
Сьылім революция йылысь. Друг кывсис вӧв кок шы, горзӧм: „Пышйӧй!.. Казакъяс! казакъяс!..“ Кылім командуйтӧм: „Пли“. Пондім горзыны: „Казакъяс, эн лыйлӧй, эн лыйлӧй!..“ Петісны водзӧ кык работница, пондісны сёрнитны казакъяскӧд. Кианыс — плакат, гижӧма:
„Салдатъяс, энӧ лыйлӧй миянлы“. Казакъяслӧн офицерныс шенасьӧ нагайкаӧн, горзӧ: „Лыйлӧй! Эн кывзӧй тайӧясӧс, лыйлӧй!“ Казакъяс лэдзисны ружйӧяснысӧ, друг бергӧдісны вӧвъяснысӧ, гӧнитісны. Гашкӧ, повзисны, этшаӧнӧсь пӧ да.
Сідз ми кытшовтім Пресня гӧгӧр да бӧр бергӧдчим Прохоровскӧй фабрикаӧ. Сэні ми пондім чукӧртчавны дас мортӧн, лӧсьӧдчам косьӧ. Рытнас Тверскӧй уличаысь пондіс кывны ружйӧясӧн да пулемётӧн лыйсьӧм; корсюрӧ буткывлӧ и пушка. Кывсьыны кутіс, Мӧскуа пасьта пӧ наступайтӧны драгунъяс да казакъяс. Пансис тыш.
Асывнас пондім вӧчавны баррикадаяс Пресня пасьта да Садовӧй улича кузя. Войдӧрсӧ гажа кажитчис, быдсӧн босьтчисны тайӧ уджӧ, дажӧ мукӧд дворникъяс отсасисны. Тюрйӧдлӧны бӧчкаяс, гурйӧдлӧны додьяс, перъялӧны ӧграда ӧдзӧсъяс, пӧрӧдалӧны сюръяяс, кыскалӧны ящикъяс, пӧвъяс, шкапъяс, лӧп, — ставсӧ тэчӧны ӧтчукӧрӧ. Нетшкӧны сутугаяс да гартлӧны баррикадаяссӧ, мед зумыдджык вӧлі да мед верзьӧмаяслы эз позь мунны.
Войнас оружйӧа дружинникъяс дежуритӧны, быд мунысьлы горзӧны:
— Эй, коді мунӧ? Парольыд?..
Пароль тӧдтӧмъясӧс куталісны да новлісны фабрикаӧ, штабӧ. Сэки городӧвӧйяс вӧлі ветлӧны вӧльнӧй паськӧмӧн, мед оз тӧдны; найӧс куталім да револьверъяснысӧ мырддялім...
Вежон чӧж муніс тыш. Ӧтчыд ми мырддим пушка, сӧмын снарадъясыс эз вӧв, дай лыйсьынысӧ огӧ кужӧ. Кывсьыны кутіс, мукӧд уличаясас пӧ тышыс лӧньӧ, салдатъяс пӧ синны пондісны. Сэтчӧс дружинникъяс пышъялісны миян дінӧ, Пресняӧ: миян Пресня сулаліс чорыда, дыр эз сетчы. Салдатъяс лыйлісны миянӧс каланчасянь да кӧлӧкӧльничаяссянь.
Вежон помасигас пондісны кытшовтӧдны Преснясӧ. Войяснас гӧгӧр дзирдалӧ би, ланьтлытӧг увтчӧны понъяс; йӧз пондісны дзебсясьны му ув оланінъясӧ (пӧдвалъясӧ). Мӧскуаса войскалы кӧрт туйӧн воис отсӧг пушкаясӧн. Сьӧкыд лои ми вокыдлы. Револьверъяснад пушкаясыдлы водзсасьны эгӧ кутӧй вермыны. А ружйӧяс миян вӧліны этша. Салдатъяс век жӧ полісны локны миян вылӧ Пресняад, сӧмын ылісянь тыртісны пушка снарадъясӧн. Керкаяс ӧзйӧны, киссьӧны, — уна и йӧз доймысьыс-кулысьыс лои: нывбабаыс и, челядьыс и, старикыс и. Татшӧм ӧтвет сетіс сарлӧн правительство рабочӧйяслы бурджык олӧм корӧм вылӧ.
Дружинникъяс кутісны пышйыны Пресняысь. Сьӧкыд вӧлі. Оружйӧтӧ лои шыбитны либӧ дзебны. Гӧгӧр сулалӧны салдатъяс, шобӧны быд мунысьӧс, унаӧс лыйлӧны.
Менам чойлӧн вошӧма мужикыс, баррикада вылын жӧ вӧлӧм тышкасьӧ да. Дыр корсьӧма. Виӧм йӧзсӧ чукӧртӧмаӧсь сарайясӧ. Сэтысь и аддзӧма менам чойыд мужикыслысь шойсӧ. Гуавныс пасьтӧдӧма гӧрд дӧрӧмӧн. Поп вӧлӧм шуӧ: „Мый нӧ рӧзбойникӧс моз пасьтӧдӧмыд? Абу лӧсьыд“. Чойӧй абу сетчӧма: „Менам мужикӧй вермасис гӧрд знамя улын, гӧрд дӧрӧмӧн и гуас мунас, сідзи ачыс тшӧктіс“.
Меным лои пышйыны деревняӧ. Кутісны кӧ эськӧ, бурӧн эг жӧ мын да. Кызь воысь нин дыр сылы, а ӧнӧдз на Преснятӧ бура помнита.
