САР ДІНӦ

І.

Питерса рабочӧйяс забастуйтісны. Эз кутны тшынавны фабрикаяслӧн джуджыд трубаясыс, рытъясын эз кутны фабрикаяслӧн гырысь ӧшиньяс югъявны биӧн. Лӧнисны машинаяс, кӧдзалісны гырысь пачьяс, сӧмын рабочӧйяслӧн чорыдджыка пондіс ӧзъявны сьӧлӧмныс.

— Ветлам, батьӧ, собранньӧ вылӧ! Кывзам, мый висьталӧ о. Георгий, — нуӧдӧны том рабочӧйяс деревняысь воӧм батьсӧ, Пиляӧс.

Тырыс локтӧмаӧсь собранньӧ вылад, тшебӧрнитчыны он тӧр. Йӧз водзын, вылын, сулалӧ поп Гапон. Шуйга кинас топӧдӧма морӧс бердас крестсӧ, веськыд кисӧ чургӧдӧма йӧзланьӧ.

— Сар-батюшко оз тӧд рабочӧйяслысь сьӧкыд олӧмсӧ. Аски босьтамӧй енъяс да мунамӧй сар-батюшко дінӧ, висьтавламӧй сылы миянӧс дзескӧдӧм йылысь, тшӧктамӧй сійӧс дорйыны миянӧс...

Дыр пӧся висьтавліс Гапон. Сьӧлӧм вылас воис Пилялы Гапонлӧн сёрниыс: буртор думайтӧма сійӧ. Ёна сьӧкыд олӧм лои уджалысьяслӧн: рабочӧйясӧс ёна уджӧдӧны, омӧля мынтысьӧны; крестьяналысь ыджыд вот перйӧны, овмӧстӧ станӧвӧйяс вот мынтытӧмсьыд вузавлӧны, помещикъяс видз-мусьыс кӧртым донсӧ век содтӧны. Ветлыны кӧсйӧ Пиля тшӧтш, ставсӧ сар-батюшколы висьтавны.

ІІ.

Мӧд луныс вӧлі вӧскресенньӧ, 1905ʼ вося январ 9-ӧд лун. Водз чеччис Пиля пияныскӧд. Ставныс ёна мыссисны, шыльыда сынасисны, медбур паськӧмнысӧ пасьталісны.

Уличьясын йӧз тыр. Мужикъяс, нывбабаяс, пӧрысьяс, томъяс, — ставныс ӧтарӧ мунӧны. Мукӧд нывбабаыс каганысӧ тшӧтш босьтӧмаӧсь. Быдсӧн мичаа вӧччӧмаӧсь. Нюмъявтӧг сёрнитӧны мӧда-мӧдкӧд.

Кымын водзӧ, йӧз ӧтарӧ век содӧ, боки уличьясысь петӧны паськыд уличӧ, чукӧрмӧны, быттьӧ тувсов шоръяс усьӧны ыджыд юӧ.

Йӧз водзын тыдалӧны зіб йыв спасъяс, ки вылын нуӧны енъяс, сарлысь портретъяс, сьылӧны молитваяс.

Матын нин сарлӧн двореч. „Воам двореч дорӧ, петас балкон вылас сар-батюшкоыд, висьталам ми сылы асланым сьӧкыд олӧм йылысь, мыждас сар миянӧс дзескӧдысьясӧс, личӧдас сьӧкыд нопйысь“, думайтӧ Пиля.

Воисны дворечдорса сад дінӧдз. Пуяс вылас мыччасьӧны челядь юръяс: окота жӧ ӧд налы сартӧ видзӧдлыны.

— Мый нӧ сы мында салдатыс сулалӧ?

„Сяр-сяр-сяр!“ Ӧзйыліс здук кежлӧ салдатъяс дінын. Мича лӧз сынӧдыс тшынӧссис. Пӧрисны енъясӧн локтысь йӧз... Пуясысь гылаліны челядь... Выльысь — сяр-сяр-сяр!.. Сюв-сявмуніны сар дінӧ локтысьяс. Уськӧдчисны кыськӧ верзьӧма казакъяс, шенасьӧны дзирдалан сабляяснаныс. Гӧрдӧдіс улич выв лымйыс.

Горзӧм... Ойзӧм... Лыйсьӧм...

Сотыштіс Пилялысь веськыд сойсӧ. Видзӧдліс — гӧрд вир войталӧ.

— Абу тай сарыд миян вӧлӧма!.. Озыръяслӧн тай!..

___________

Сійӧ лунӧ Питерса больничаясӧ вайисны 1216 шой да 5000 дорысь унджык ранитӧмӧс.