ТЕЛЕФОН

Матыстӧй кинытӧ вом дорад да мыйкӧ шуӧй гораа. Мый киад кывлас? Мыйла? Тыдалӧ, шуигад, кывйыдлӧн да вом доръясыдлӧн вӧрӧшитчӧмыс вӧрӧдӧ сынӧдсӧ, сэсся сынӧдыс инмӧ кианыд. Сынӧдыслӧн сэтшӧм вӧрӧшитчӧмыс шусьӧ сынӧд валйӧн (рочӧн: „воздушные волны“). Сідзкӧ, морт сёрнитігӧн сынӧдыс вӧрӧ, лоӧны сынӧд валъяс. Сынӧд валъясыс воӧны мӧд морт пельӧ, кучкалӧны пельпытшса вӧсни кучиксӧ (барабанная перепонка). Пельпытшса кучикыс пондас ачыс вӧрны да сійӧ вӧрӧмыс аслыссикас лыяс пыр да пель пытш ва пыр воӧ юр вемӧдз. Сідзӧн морт кылӧ да гӧгӧрвоӧ мӧд мортлысь висьталӧм.

Сувтанныд кӧ ылі костӧн мӧда-мӧдысь, сёрниыд омӧля нин пондас кывны. Ещӧ кӧ ёна ылыстчан, дзикӧдз он понды кывны. Пельӧ пыран сынӧд валъясыд оз вермыны сы ылнасӧ воны: найӧ вошӧны туяс, слабмӧны, кыдзи тай ваӧ шыбитан из да валйыс, кымын матын, сымын ёнджык, кымын ылын, сымын слаб лоӧ.

Ӧні велӧдчӧм йӧз вермӧны сынӧд валъясыс пыдди лӧсьӧдны электричество валъяс. Сідзӧн вермӧны сёрнитны уна сё верст сайсянь. Ылісянь сёрнитны лӧсьӧдісны телефонъяс.

Кор ми сёрнитам телефон трубкаӧ, сынӧд валъяс кучкалӧны лӧсьӧдӧм пластинкаӧ. Пластинкаыс сэки вӧрӧ да йӧткалӧ сутуга кузя электричество валъяс. Найӧ зэв ӧдйӧ мунӧны сутуга кузя, сэсся мӧдар помас кучкалӧны мӧд трубка пластинкаӧ. Сійӧ пластинкаыс вӧригас вӧрӧдӧ сынӧдсӧ, вӧчӧ сынӧд валъяс. Мӧд трубкаӧдыс кывзысьлы сынӧд валъясыс инмӧны пель пытш кучикас. Кывзысь став сёрнисӧ кылӧ, быттьӧ сылы висьталӧны орчча вежӧссянь. Весиг гӧлӧс серти вермӧ тӧдны сёрнитысьсӧ (тӧдса кӧ сійӧ).

______________

Ветлӧй сиктса пошта-телеграф учрежденньӧӧ, видзӧдлӧй, кутшӧм телефоныс, сэсся школааныд рисуйтӧй.