ГАЗ

Газ, мыйӧн югдӧдӧны уличаяс да кӧнсюрӧ оланінъяс, перйӧны из шомысь.

Кытӧнкӧ, кар дорас, вӧчӧны газ перъян завод. Заводсянь карӧ му пытштіыс нуӧдӧны гыркса кӧрт (трубка). Перйӧм газсӧ заводсянь гыркса кӧртӧдыд вайӧдӧны пӧнаръясӧ. Кӧрт помас лӧсьӧдӧны сюр кодьӧс, сэні газыс и сотчӧ. Кӧсъян кӧ ӧзтыны, колӧ сӧмын бергӧдны крансӧ, сэсся сюрас ӧзтыны. Газыд ӧзъяс, пондас ломтысьны крансӧ бӧр бергӧдтӧдз.

Югдӧдӧм кындзи газнад пусьывлӧны и. Газ локтан гыркса кӧрттӧ вайӧдӧны плитаӧ. Газыд уна сетӧ шоныдтӧ. Колӧ кӧ пусьыны, бергӧдан кран, ӧзтан истӧгнад да пуктан чугунтӧ плита вылӧ. Сэтшӧм плита вылад сёяныд ӧдйӧ пусьӧ, да и нокыс этшаджык: оз ков пес, оз тшынӧд.

__________

Сотчан газ позьӧ перйыны и аслыныд (дерт, этшаник-а). Вӧчӧй школааныд татшӧм опыт: пробиркаӧ тэчӧй пильнӧй пызь, юртӧм истӧг тувъяс ли, чагторъяс ли. Босьтӧй гыркса чукля стеклӧ (чукля трубка) да кыкнан помас сюйӧй пробкаяс. Ӧти пробкасӧ сюйӧй чаг тыра пробиркаад, мӧдсӧ — куш пробиркаӧ. Куш пробиркаӧ сюйӧм пробкаас сюйӧй ещӧ веськыд гыркса стеклӧ (веськыд трубка).

Би вылын шонтӧй чаг тыра пробиркасӧ. Шонтігас пробиркасӧ ганьӧдӧй, мед куш пробиркасьыс улынджык лоӧ. Мый ті казяланныд? Недыр мысти веськыд стеклӧ помад (трубка помад) инмӧдлӧй ӧзъялан истӧг тув. Мый лоӧ? Уличавывса пӧнарыд моз пондас сотчыны газ. Рисуйтӧй опытсӧ, да гижӧй, кыдзи сійӧс вӧчинныд.