ПИОНЕР ОЗ КУРИТЧЫ. КУРИТЧЫСЬ ПИОНЕР — АБУ НИН ПИОНЕР

Куритчынытӧ унджыкыс заводитчӧны ичӧтдырйи. Ичӧтдырсянь куритчытӧм мортыд шоча нин куритчысяд пӧрӧ. Челядьыд куритчынытӧ заводитчӧны пӧрысьяс вылӧ видзӧдӧмӧн, мед тӧварышъясысь не кольччыны, аслыныс эськӧ табак тшыныс абу чӧскыд да. Бать-мам, челядьсӧ куритчӧмысь ӧлӧдігӧн, бурджыка оз висьтавлыны, мыйла оз ков куритчыныс, мый омӧльыс табаксьыс. Мукӧд батьыс видӧ писӧ, аслас вомас чигарка сюйӧма. Пиыд и мӧвпалӧ: менӧ оз тшӧкты-а, ачыс куритчӧ, буракӧ, чӧскыд табакыд.

Мыйла нӧ эськӧ оз ков куритчынысӧ? Табакын эм яд — никотин. Тайӧ ядыс зэв ён: ӧти войт вермӧ вины понйӧс, пӧткаяс вермӧны кувны весиг тшынсьыс.

Куритчытӧм морт кӧ куритчас — кольмас, юрыс висьмас, восӧдас. Сідзи вӧчӧ ядыс. Кузяӧн куритчысь сійӧ ядад велалас да сытӧг сьӧкыд лоӧ овнысӧ.

Табакыд надзӧник, тӧдлытӧг тшыкӧдӧ морттӧ. Куритчигӧн табакыс дулльыдкӧд пырӧ рушкуад. Рушкуыд, табак яд пондаыд слабитӧмла, оз вермы сёянсӧ пуны. Сійӧн кынӧмыд висьмӧ, юрыд бергӧдчӧ, восӧдӧ.

Рушкусянь ядыс вуджӧ вирад, сэсся вирыдкӧд мунӧ сьӧлӧмад. Сьӧлӧмыд сэки пондас лёк ногӧн топавлыны, пондывлас ёна ёпкыны да, дугдылас да, сійӧн сэсся регыдӧн омӧльтчӧ, тшыкӧ.

Табак тшынтӧ ньылыштігӧн ядыс воӧ тшӧтш тыад. Тылӧн небыд инъясыс зэв регыдӧн пондасны тшыкны. Куритчысьясӧс кутас кызӧдны-пӧдтыны, мукӧдыслӧн гырда кашель пондас петны.

Яднас тшыкӧм вирыд воӧ тшӧтш юр вемад. Юр вемыд важ моз оз нин вермы уджавны. Куритчӧм бӧрад юрыд бергӧдчӧ, гӧгӧр слабитӧ.

Медым ёнмыштлыны, морт бара куритчас. Куритчӧм бӧрын сьӧлӧмыс ёнджыка пондылас ёпкыны, вирсӧ ӧдйӧджык разӧдны, сӧмын сьӧлӧмыс регыдӧн мудзӧ, бӧр слабитӧ. Бара окота куритчыны.

Уна куритчысьлӧн табак тшынсьыс тшыкӧны син-пельыс.

Куритчысь челядь лоӧны вӧрастӧмӧсь, омӧля сёйӧны, кельдӧдӧны, омӧля войнас узьӧны. Юрныс налӧн частӧ висьӧ, бергӧдчӧ.

Велӧдчыны пондасны омӧльджыка, сямлунныс налӧн омӧльтчӧ да.

_____________

Кымын морт тіян семьяын куритчӧны?

Кооперативын тӧдмалӧй донъяссӧ табаклысь, куритчан кабалалысь да истӧглысь. Тӧдмалӧй (ылӧссӧ), уна-ӧ колӧ ӧти куритчысьлы лун кежлӧ табак, кабала, истӧг, сэсся арталӧй, мый дон сійӧ сувтӧ.

Арталӧй, уна-ӧ мунӧ куритчӧм вылӧ тіян семьяын тӧлысь чӧжӧн, во гӧгӧрӧн.

Гижӧй сійӧс гырысь шыпасӧн кабала вылӧ да ӧшӧдӧй гортад тыдаланінӧ.

Арталӧй, мый дон куритӧны воӧн став куритчысьыс тіян сиктын. Арталӧй, мый эськӧ позис лӧсьӧдны сійӧ сьӧм вылас тіян школалы (уна-ӧ шедіс нига, кабала, карандаш, перӧ, мукӧдтор).

Ставсӧ арталӧм бӧрын гижӧй ыджыд плакат:

Миян сиктын во гӧгӧрӧн куритчӧм вылӧ мунӧ .... шайт.

Сэсся ӧшӧдӧй сійӧс кооперативын, лыддьысян керкаын, сельсӧветын.

Табак омӧльтӧ дзоньвидзалунтӧ, кӧзяйствотӧ и.