КЫДЗИ ВЕЛӦДЧӦМ ЙӦЗ ВЕЛӦДЧИСНЫ БУРДӦДНЫ ВУДЖАН ВИСЬӦМЪЯСЫСЬ

Эм скӧтлӧн зэв вуджан висьӧм — сибирскӧй язва. Сійӧ висьӧмнас висьмӧм пемӧс оз вермы лолавны, яй вылас лоӧ пыкӧсъяс, сэсся лун кык-куим мысти кулӧ. Скӧтсянь висьӧмыс вермӧ вуджны мортъяслы, медся кокньыда мӧс видзысьяслы да кучик вӧчысьяслы.

Во 50 сайын сибирскӧй язваыд ёна паськавліс Францияын. Кутшӧма эськӧ сэк йӧзыс эз мырсьыны, да висьӧмсӧ некыдзи эз вермыны бырӧдны. Сійӧ каднас заводитіс уджавны ёна велӧдчӧм морт — Пастер. Висьмӧм пемӧсъясӧс ваявлісны Пастер дінӧ. Сійӧ дӧзмытӧг, тэрмасьтӧг пондіс тӧдмавны висьӧмсӧ. Висян пемӧсъяслысь вирсӧ гырсьӧдан стеклӧяс пыр видзӧдігӧн аддзис вирсьыс зэв уна посньыдик кузьмӧс гагъясӧс, бактерияясӧс. Пастер кӧсйис тӧдмавны, висьмӧдӧны оз сійӧ бактерияясыс сибирскӧй язванас. Висян пемӧсъяслысь бактерияӧсь вирсӧ сійӧ сюяліс кучик улас висьтӧм пемӧсъяслы. Найӧ сы бӧрын висьмисны. Тадзи Пастер видлаліс унаысь, да пыр лои сідзи. Сы бӧрын Пастер гӧгӧрвоис висьӧм вуджӧм йывсьыс.

Мед ёнджыка тӧдмавны бактерияяслысь висьмӧдӧмсӧ, Пастер босьтіс яй пуӧм ва, пузьӧдӧмӧн виис сэтысь став сикас бактерияяссӧ, ем йылӧн перйис висьысь пемӧслысь войт вир, пуктіс стеклӧ дозйӧ яй ва пытшкад, дозсӧ пуктіс шоныдінӧ. Зэв регыд мысти яй ваыд гудырмис. Сэки босьтіс дозсьыд ӧти войт, видзӧдліс гырсьӧдан стеклӧяс пыр, — ваыс тырӧма висьӧдан бактерияяснад. Кор бактерияясӧсь яй ватӧ сюйис кучик улас висьтӧм пемӧсъяслы, найӧ висьмисны. Сэки Пастер тӧдіс — висьӧм новлӧдлӧны бактерияясыс. Водзӧ тӧдмасигас Пастер казяліс, вежон-мӧд сулӧдӧм бактерияясӧсь яй ва кӧ кучик улӧ сюян висьтӧм пемӧсъяслы, найӧ висьмӧны омӧльджыка (дыр олігас бактерияяслӧн вынныс омӧльтчӧ). Кор кроликлы сюйис кучик улас вежон-мӧд сулӧдӧм бактерияясӧсь яй ва кымынкӧ войт, сюяніныс пыктыштліс. Кролик неуна гажтӧмтчис, нёрпаліс, но эз висьмы ёна. Кор сэтысь кроликыд бурдіс, сылы сюйис кучик улас медся ёна висьмӧдан бактерияӧсь яй ватӧ. Кроликыд эз висьмы. Сійӧс жӧ сюяліс мукӧд кроликъяслы — ставныс кулалісны. Пастер гӧгӧрвоис: пемӧсӧс кӧ омӧлика висьмӧдлан сибирскӧй язваӧн, мӧдысь сэсся сійӧн оз висьмы.

Татшӧм опытсӧ Пастер вӧчис сэсся уна велӧдчӧм йӧз дырйи. Босьтіс 50 ыж. 25 ыжыслы сюйис омӧльтчӧм бактерияястӧ, мӧд кызь витыслы эз. Сы бӧрын ставныслы сюйис ён бактерияяссӧ. Воддза кызь вит ыжыс колины ловъяӧн, мӧд кызь витыс кулісны.

Та бӧрын пондісны кужны вуджан висьӧмъясысь видзчысьны водзвыв висьмӧдчылӧмӧн — пистиасьӧмӧн.