«КОММУНИСТИЧЕСКӦЙ ЯД» РАЗӦДЫСЬЯС
Тетенгольф — гӧлиник немецкӧй кар, ставнас шызьыліс. Местнӧй газетыс, кар кодьыс жӧ жеб, тырлі вӧвлытӧм аслыссяма статьяясӧн. Полицияыс, уджтӧмысла кодъяс сӧмын йӧйталан понъяс бӧрся вӧтлысисны да куталісны найӧс, кокйылас сувтісны.
Мыйысь нӧ шызьыліс карыс, коді тракнитліс сійӧс чӧскыда узигас?
Ӧти тӧвся рытӧ карса войтыр вугралігмоз радио кывзіг чуймисны, веськӧдчисны, синъяс паськӧдісны... Повзьӧм вӧвъяс моз чошъялӧны, видзӧдӧны гӧгӧр — вӧт али вемӧс, збыльысь-ӧ найӧ кывзӧны радио. Збыльысь! Ставныс ӧтитор кылӧны... тӧдтӧм шыяс. Ярскӧбджыка да ярскӧбджыка кылӧ... сёрнитӧны... кодкӧ кыдз быттьӧ мӧлӧтӧн накӧвальняӧ кучкалӧ — шуалӧ:
„Ёртъяс, матыстчӧ Парижскӧй коммуна лун. Ыджыд лун сійӧ, и сійӧс немеч-рабочӧйяс некор оз вермыны вунӧдны. Сійӧ лунӧ рабочӧйяс баррикадаяс вылын медводдзаысь косясисны рабочӧй власьт понда. Ми чуксалам став увтыртӧм, нартитӧм, топӧдӧм йӧзӧс, буржуйяс кипод улын кодъяс олӧны, петны тайӧ лунӧ уличаяс вылӧ казьтывны коммунаръясӧс да гора горзӧмӧн чолӧм видзны парижса коммунаръяслысь панӧм уджсӧ водзӧ нуӧдысьяслы — Сӧвет Республикаяс Союзлы.
Видза олас Коминтерн — му выв пролетариат вождь!
Видза олас ССРС!“
Тетенгольфчи шай-паймуніны. Бургомистрыс^Карса сӧветас юралысьыс./^, шуӧны, татшӧм кывъясысь неуна абу йӧймӧма. Унаӧн радио кывзысьяс измылӧмаӧсь места вылас. Кор паляліны шензьӧмсьыс, ловзис карыс: ӧтарӧ зильӧдӧны телефонъяс.
Бургомистр сутшкаліс морӧсас орденъяс, лэбзис экстреннӧй заседанньӧ вылӧ муниципалитетӧ^Рытыввыв Европаын карса самоуправленньӧсӧ сідзи шуӧны./^. Полициялы сетӧмаӧсь приказ став карсӧ шобны, корсьны мыжаясӧс — радио пыр сёрнитысьясӧс. „Кӧть пӧ став полицияыслы лоӧ ловсӧ пуктыны, а мыжаясӧс мед вӧлі корсьӧма“.
Паськыд сургуча печата конвертын ыстісны берлинса полицай-президент господин Цергибельлы гижӧд вӧвлытӧмтор йылысь. Кар пасьта паськаліс быдсяма пӧлӧс юӧр; мӧда-мӧд вежмӧн, содталӧмӧн, пондісны висьтавлыны радио пыр сёрнитысьяс йылысь. „Тшук пӧ Тетенгольфӧ Коминтернсянь агент воӧма, посни немецкӧй каръясын вӧчавны революцияяс“, лӧсьӧдалӧны „кузь кывъя“ йӧз.
Тетенгольфчилы кажитчис, мый ӧнія (Берлинса) власьтлӧн мыджӧдыс найӧ, ставыс на сайын; сійӧн пӧ и Коминтерныд ассьыс агентъяссӧ медводз Тетенгольфӧ ыстӧма, государство видзысь подувтассӧ бертыштны. Тетенгольфчиӧс вермӧм бӧрын вӧлись мукӧд каръясӧ вуджасны.
Государственнӧй власьт видзысьяс асывсяньыс сёр рытӧдз Тетенгольф уличаясті ризъялісны-ветлӧдлісны, куталісны да кыскалісны полицияӧ, кодъяс налы кажитчисны мыжаӧн. Мырсьӧмнысла пӧсялӧмаӧсь, пӧсьыс шорӧн моз рожабанъясӧдыс люзьгӧ. Тетенгольфчи прамӧя повзисны, дзебсялісны гортъясас. Рытъя дас часын карыс кулӧма кодь нин вӧлі: полиция кындзи ловъя морт эз ветлӧдлы уличаясті.
А радио ассьыс удж вӧчӧ: разӧдӧ коммунистическӧй зелля (
„Мыжаяс“ нем виччысьтӧг сюрины. Ӧти шлен муниципалитетысь рытын пырӧма пивнӧйӧ да, мыйкӧ пӧ забор сайысь, гуысь моз, шыяс пондісны кывны. Пивнӧяс йӧзыс некод абу вӧлӧма. Сійӧ мунӧма ӧдзӧс дорас кывзысьны. Кодкӧ зэв ярскӧба да чорыда пондӧма шуавны коммунистическӧй велӧдӧм.
Кывзысь котӧртӧма полицияӧ юӧртны аддзӧмтор йылысь.
Став полициясӧ кокйылас кыпӧдӧмаӧсь, автомобильясӧн мунӧмаӧсь пивнӧйӧ. Пивнӧйсӧ кытшӧ босьтӧмаӧсь. Шобсьыны ачыс полицмейстер пырӧма. Ӧти вежӧсысь налы сюрӧма ичӧтик радиостанция. Микрофон дорас кымынкӧ комсомолеч Тетенгольфысь.
Комсомолечьясӧс арестуйтісны, аскинас зэв „торжественнӧя“ вайӧдісны карас (пивнӧйыс кар саяс матын вӧлі). Ставнысӧ, гырысь преступникъясӧс моз, дорӧмаӧсь. Нарошнӧ уличаяс кузя новлӧдлісны, мед ставныс аддзыласны, мый виччысьӧ коммунизм дорйысьясӧс.
Комсомолечьяс веськыда, юръяссӧ чатӧртӧмӧн, зэв збоя мунісны тюрмаӧ буржуйяс видчӧм-ёрччӧм да лёка сералӧм шы улын.
