ЗАКОН СЕРТИ

І.

Сиктын бӧрйӧны сиктув съезд вылӧ депутатъясӧс. Бӧрйысигӧн комсомолъяс ассяньныс чуйдісны кандидатӧ Ӧдя Иванӧс. Найӧ ӧттшӧтш горӧдлӧны: „Гиж Иванӧс!“

— Веськыда кӧ шуны, та помысь нинӧм... Нинӧм дінӧ нинӧмӧс ӧтлаав дай, сэтшӧм жӧ и тайӧ лоас исполкомад, — неригмоз кыз гӧлӧсӧн мурӧстіс шыльыдакодь олысь Саватей.

— Том на мир вылын юравны, — содтісны тшӧтш пӧрысьяс.

Том йӧз зіяс моз гызисны, некодлысь велавны он вермы, коді мый шуӧ.

Юралысьыс тшӧкъялігтыр суитчис:

— Нолтӧ, верманныд и увтчытӧг, колӧ жӧ пӧрадок тӧдны.

— Ладнӧ, — торкӧ сійӧс Васьӧ. — Гӧлӧсуйтӧй, сэки аддзам, кодарӧ ганёвтчас.

Юралысь пондіс Ӧдя Иванӧс гӧлӧсуйтны.

Том йӧз ӧтитӧг кинысӧ лэптісны, быттьӧ водзвыв нин сӧглас вӧчӧмаӧсь. Нывбабаяс, мӧда-мӧдныс сайӧ сайласьӧмӧн, Иван дор жӧ кинысӧ лэптісны.

— Мед но велӧдчас йӧзкост уджӧ; важъяссӧ ӧд выльдывлӧны, — шуис Петыр дядь да вылӧ лэптіс кисӧ.

Тадзи Ӧдя Иван лоис сиктув съезд вылӧ депутатӧн. Мӧд лунас съезд вылын Иванӧс бӧрйисны исполкомын юралысьӧ (председательӧ). Чукӧртчӧм депутатъяс водзвыв артыштӧмаӧсь:

— Талӧн асшӧра овмӧс абу жӧ-а, оз кут эновтчыны, уджалыштас. Сэсся ӧд мортыд велӧдчыштӧма и быдӧн.

ІІ.

Иван пуксис воддза юралысь местаӧ, кутіс пӧрадокъяс лӧсьӧдны.

— Исполком пытшкӧссӧ тай медвойдӧр ковмас лӧсьӧдыштны.

Тшӧктіс пач тэчысь Миронӧс корлыны; бабаясӧс индіс гӧгӧр мыськыны, мед сӧстӧмджык лоас исполком пытшкӧсыс. Петавліс школаӧ, велӧдысь дінӧ.

— Со кутшӧм мог. Висьтав челядьясыдлы, мед плакатъяс исполкомӧ гижасны.

— Кутшӧмъясӧс, мый вылӧ?

— Колӧ ӧлӧдны исполкомын куритчӧмысь, джоджӧ сьӧлалӧмысь, увгӧмысь. Мед мичаджыка гижасны, синмӧ усяна. Ӧнӧдз исполкомыс пыр на кабак кодь вӧлі, быдӧнӧс ӧлӧдны он вермы-а, сэк гашкӧ лыддьыны кутасны да асьныс вежӧртасны.

— Вӧчам, — шуӧ велӧдысь: — субӧта кежлӧ эштӧдам.

Выльлунӧ, муртса на югдӧ, мужикъяс тырыс нин чукӧртчӧмаӧсь исполкомӧ, быдсӧн могаӧсь. Лыддисны найӧ стенысь выль юӧръяс, важ мозныс кокнысӧ сюркнялӧмӧн пуксялісны джоджӧ, мый вермӧны шпуткӧны-куритӧны. Иван локтӧдз быдӧн лӧз тшынӧдз куритӧмаӧсь, сьӧлалӧмаӧсь джодж пасьтаыс да.

Пырӧм мыстиыс Иван индіс налы стенысь плакатъяссӧ.

— Мый нӧ ті, пыдди он пуктӧй? Абу ӧд прӧста ӧшавны гижӧма. Куритчыныд, ёртъяс, ывлаын позьӧ. Сьӧлавныд нарошнӧ нин дозъяс лӧсьӧдӧма-а, ті джодж тыр сьӧлалӧмныд.

Чуймисны мужикъяс, чигаркаяснысӧ сапӧг пыдӧсаныс кусӧдісны да шыблалісны сьӧлалан дозйӧ.

Иван тшӧктіс ӧдзӧссӧ восьтыны, тӧлӧдны керкасӧ.

Сы бӧрын вӧлисти удж кутіс мунны.

ІІІ.

Иван видлаліс бумагаяс. Секретарсӧ тшӧктіс лӧсьӧдны торъя делӧяс: колхозъяс восьталӧм йылысь, колхоз олӧм-уджалӧм йылысь, гӧль да батрак группаяс котыртӧм да на пӧвстын удж нуӧдӧм йылысь, налогъяс йылысь, му-видз йылысь, протоколъяслы и уна мукӧд пӧлӧсӧс.

— Ӧні, гашкӧ, мый ковмас и корсьны верман.

Заводитчис му юклӧм гижӧдъяс видлавны.

Дыр видзӧдіс гижӧдъясысь, юрнас довкйӧдліс. Друг сувтіс да секретарыслы шуӧ.

— Тэ гижав депутатъяслы юӧр, мед аски рытнас собранньӧ вылӧ воласны. Сёрниясыс сэтшӧмъяс лоасны: колӧ обласьтсянь воӧм бумага лыддьыны, сэсся муяс йылысь да налог мынтытӧмъяс йылысь варовитны.

Ачыс муніс ёртъяссӧ юӧртны. Сэк шӧрӧ комсомолъясыд зэв этшаӧн лӧсялі: кодыс вӧрын, кодыс войкола удж вылын. Куимӧс сӧмын гортсьыныс суис.

Сёрнитісны аскежаныс, артыштісны да и шуисны скод вылын збыльсӧ петкӧдлыны.

ІV.

Собранньӧ вылад пӧшти став депутатыс, дай йӧзыс бура уна чукӧрмис. Видз-му йывсьыд ӧд быдӧнлы инмӧ.

Первойяссӧ эськӧ лада муніс. Секретарыс лыддис обласьтсянь воӧм бумагатӧ. Лӧня, шы ни тӧв кывзӧны: ӧд налогъяс чинтӧм йылысь бумагаыс. Мӧд пӧв на тшӧктісны лыддьыны, мед ёнджыка гӧгӧрвоасны.

Сэсся Иван кутіс висьтавлыны, кыдзи войдӧр исполкомын уджыс мунӧма. Казьтывлыны кутіс, кодлӧн мыйтӧм муясыс, уна-ӧ налӧн гижӧдъясӧ сюрӧма. Озырджыкъяслӧн пӧ нёль-вит гаӧн гижӧдъясӧ абу сюрӧма, скӧтъясныс душ куим-ӧ-нёльӧн и. Сы пыдди пӧ гӧльяслӧн тырмӧдз, дай лишка на сюрӧма.

— Босьтам Саватейӧс, кымын мӧс сылӧн? Кӧкъямыс. Веськыда-ӧ шуа?

— Дерт бара збыль, сымында и выйим, — шуис кодкӧ пельӧссянь полігтырйи. Мукӧдыс гӧтш лӧнисны.

— А гижӧдас уна-ӧ? — Нёль: куим мӧс да ӧти ӧш. Уна-ӧ Саватейлӧн муыс? Кӧкъямыс га. Гижӧма нёльӧс. Збыль тадзи, ёртъяс, дай абу сӧмын ӧтнаслӧн Саватейлӧн тадзи, а и мукӧд озырджыкъяслӧн и. Со ӧд кыдзи свата-рӧдня чукӧрыд уджавлӧмаӧсь. Гӧльясыдлӧн пиня пасьта гижтӧг абу кольӧма, дай абутӧмсӧ на пасйӧма-а, озыръясыдлысь вӧлӧм джынсӧ дзебӧны.

Сэки быттьӧ тӧв ныр лыбис, ӧттшӧтш бызгыны кутісны. Нинӧм он вермы гӧгӧрвоны.

Собранньӧыд кык пельӧ торъялі: томъяс да гӧлюлов чорыда сулалӧны Иван дор, озыръяс кулакнаныс таркӧдчӧны, Иванлы ныр улас вайӧдлӧны.

— Ӧслӧпанӧс, шойданникӧс пуксьӧдӧмаӧсь да, сідз и кӧсйӧ парсавны мир вылын... Мирӧс велӧдны?..

Гӧлӧсуйтігӧн унджыкыс лои Иван дор. Шуисны налогъяссӧ выль пӧв юкны, озыръяслы содтыны, гӧльясӧс налог мынтӧмысь дзикӧдз мездыны.