КУЛӦМДІНСА БУНТ

Миян Коми муын эз вӧвны помещикъяс, крестьяна вӧліны вӧльнӧйӧсь эськӧ да, найӧс дзескӧдысьясыд, пикӧ воштысьясыд вӧвліны жӧ.

86 во сайын кымын Кулӧмдінса крестьяна кыпӧдлӧмаӧсь бунт вывті ыджыд вот вӧсна. Медыджыд начальникыс обществоас вӧлӧма сэки общественнӧй старӧста. Старӧстаалӧма уна во помся Ӧнись Гриш. Старӧстаалігас сійӧ уна эмбур аслыс чӧжӧма, сэтшӧм бур керка-картаыс некодлӧн абу вӧвлӧма сэки. 6 воӧн видзӧма куим сюрс шайт казеннӧй сьӧм аслыс эмбур лӧсьӧдӧм вылӧ. Зятьыс вӧлӧма писарын. Сыкӧд сійӧ ӧтвылысь 1841 воын став уджйӧзсӧ ассьыс йӧзыдлы вотад сюялӧма. Вотыд зэв вылӧ кайӧма. Сэтшӧм ыджыд вотсӧ мынтыны ковмас овмӧстӧ вузавлыны. Сэки ӧд воттӧ вӧлі перйӧны оз ӧнія моз овмӧс серти, а сёйысь лыд серти; унджык вотсӧ лоӧ вӧлі мынтыны гӧль крестьяналы. Гӧльджык крестьяналӧн юрсиныс сувтіс, увгыны кутісны. Медводз воча шыасис Ельӧсь Габӧ, сы бӧрся мукӧд.

— Огӧ мынтӧй! Колӧ тӧдны, кытчӧ миян деньга мунӧ! Колӧ вежны старӧстасӧ дай писарсӧ!

Старӧста эз повзьы мирысь, воча шуасьысьясӧс розгааліс, пӧрччӧдӧмӧн ывлаын видзис, кодсюрӧӧс дӧрӧм кежысь кӧмтӧг лым вывті новлӧдліс.

Сы бӧрын йӧзыд ёнджыка лёкмис, шызис. Ельӧсь Габыд аслас ёртъясыскӧд чукӧртіс выль скод. Сэні шуисны старӧстаӧс писарыскӧд чӧвтны. Бӧрйисны выль начальство ас пытшсьыныс. Выль начальство гижис сарлы прошенньӧ. Асьныс оз вӧлӧм кужны да, кӧнӧвал Балин гижӧма. Найӧ медся ёна надейтчисны сар-батюшко милӧсьт вылӧ. Сійӧ пӧ ӧд веськыда судитас, мыжтӧ аддзас.

Крестьяна шуисны карса начальствоӧс не сибӧдны сарсянь гижӧд вотӧдз. Кулӧмдіна-Дереваннӧя костӧ сувтӧдісны караул. Кыкысь кымын эськӧ начальствояс волісны да, эз весиг матӧ сибавлыны йӧз дінӧ. Сэсся мӧд вонас ыджыд видз дырйи гымыштіс-воис Сыктывкарса начальствокӧд Вӧлӧгдасянь начальство 200 салдатӧн да нёль пушкаӧн. Кулӧмдінса ёна повзисны, лэччисны паныд йи вылӧ нянь-солӧн. Елесь Габӧ ёртъясыскӧд кӧкъямысӧн вӧрӧ пышйисны. Начальство салдатъяскӧд сувтісны йи вылӧ, пушкаяс Кулӧмдінланьӧ чургӧдалісны.

Мӧд лунас вайисны нёль додь розга. Став йӧзсӧ вӧтлісны йи вылӧ. Ӧнись Гриш индаліс мыжаясӧс. Торйӧдісны 110 мортӧс, пондісны розгаавны. Лунтыр ылӧдз кыліс розга швучкӧм шы, йӧзлӧн горзӧм, бӧрдӧм, ойзӧм. Йи вылыс гӧрдӧдіс вирӧн. Розгаалӧм бӧрын йӧзсӧ чукӧртісны вичкоӧ енмӧс да начальствоӧс благодаритны ыджыд милӧсьт петкӧдлӧмысь.

Начальство 100 салдатыскӧд регыд мунісны карӧ. Мӧд сёсӧ офицеръяскӧд колисны Кулӧмдінӧ бунтовщикъясӧс видзны. Бунтовщикъяс ордас найӧ и овмӧдчисны. Олісны мӧд тӧвся туйӧдз, кыдз-мый вермисны дзескӧдісны, ӧбӧдитісны кулӧмдінсаӧс.

Кӧкъямыс мортыд дзебсясисны вӧр керкаясын тулысӧдз. Сэсся кутшӧмкӧ юда салдатъясыдлы индӧма. Найӧс кутісны, лэччӧдісны карӧ. Гожӧмнас бӧр вайисны Кулӧмдінӧ. Сэні найӧс став йӧз водзын вичко дорын ёна розгаалісны, мед пӧ быдӧн повзясны. Сы бӧрын бӧр мӧдӧдісны карӧ. Карсянь ыстісны нэм кежланыс Сибырӧ.

Тадзи помасьӧма Кулӧмдінса бунт. Вотсӧ ещӧ содтӧмаӧсь начальство волӧмысь да салдатъясӧс видзӧмысь рӧскод вылӧ.