«КАРАВАННӦЙ БУНТ»

Камаса комияс — коми-пермякъяс — вӧвлӧмаӧсь Строганов помещик улын. Строгановыслӧн муыс вӧлӧма 9.000.000 гектар дорысь унджык, крестьянаыс 150.000 кымын. Ачыс овлӧма Питер-Мӧскуаын, заграницаын да, крестьяналысь пычкӧм сьӧм вылӧ красуйтчӧма, крестьяна дінас нырсӧ весиг абу мыччывлӧма. Коми сиктъясас пукалӧмаӧсь сылӧн приказчикъяс, быдсяма ногыс нартитлӧмаӧсь крестьянасӧ, крестьяна удж помысь ассьыныс зепнысӧ тыртлӧмаӧсь, да и бариныслы заграницаясӧдыс гуляйтны ыстывлӧмаӧсь.

1861 воын петіс сарлӧн манифест крестьяналы „вӧля“ сетӧм йылысь. Став бур видз-муыс, вӧрыс коли помещик ордӧ, крестьяналы сетыштісны кыссюрӧ курас-карассӧ.

Манифест петан мӧд воас (1862 воын) Строгановлӧн приказчикъяс бара пондӧмаӧсь уджӧдны крестьянаӧс дон мынтытӧг, ыставны ыджыд пыжъясӧн (караванӧн) груз кылӧдны. Крестьянаыд вӧлӧм оз мунны: ми пӧ ӧд ӧні вӧльнӧйӧсь, ӧні пӧ помещик оз нин вермы миянӧс важ моз уджӧдны. Приказчикъяс ыстысьӧны манифест вылӧ, манифест серти пӧ тіянлы лоӧ ещӧ куим во помещиклы уджавны. Крестьяна вылӧ грӧзитчыны кутӧмаӧсь. Крестьяна дӧзмӧмаӧсь да Карповын, Кудымкарын, Верк-Иньваын да Йӧгын Строгановыдлысь приказчикъяссӧ нӧйтӧмаӧсь.

Мӧд луннас чукӧртчӧмаӧсь Кудымкарӧ, вичко дорӧ, манифест лыддьыны. Манифестсӧ лыддьыны кутӧма поп. Мыйӧн кылӧмаӧсь манифестсьыд помещиклы уджавны тшӧктӧмтӧ, йӧзыд кутӧмаӧсь горзыны:

— Тэ омӧля лыддян! Попыд ӧд приказчикъяс дор жӧ! Вай, Вась, лыддьы, тэ бура кужан лыддьыныс!

Вась гашкӧ лунтыр сэні лыддьӧма. Ӧтчыд помалас да выльысь лыддьӧ. Помещикыдлы уджавны тшӧктӧмтӧ вӧлӧм кольлӧ, оз лыддьы.

— Вот тайӧ бура лыддьӧ, — шуалӧны крестьяна.

Локтӧма сэтчӧ станӧвӧй, пондӧма тшӧктыны приказчикъяслысь кывзыны. Йӧзыд уськӧдчӧмаӧсь сы вылӧ. Станӧвӧй удитас вичкоӧ пырны да поп паськӧмӧн пасьтасьӧмӧн пышйыны.

Строганов приказчикъяс судзӧдӧмаӧсь войска. Вайӧмаӧсь быдса рота. Локтӧмаӧсь Йӧгӧ. Йӧгваса унаӧн петӧмаӧсь найӧс видзӧдны. Офицер рочӧн горӧдӧма йӧзлы разӧдчыны. Видзӧдысьяс абу гӧгӧрвоӧмаӧсь, век вӧлӧм сулалӧны. Сэки морт-мӧдӧс виӧмаӧсь, унаӧс ранитӧмаӧсь.

Сы бӧрын пондӧмаӧсь увгысьястӧ кутавны. Кодӧс розгаалӧмаӧсь, кодӧс тюрмаӧ, кодӧс Сибырӧ нэмыс кежлӧ ыстӧмаӧсь. Быдса во сэсся олӧмаӧсь салдатъяс сэні, крестьяна тшӧт вылӧ.

Ӧнӧдз на Камаса коми крестьяна помнитӧны Караваннӧй бунттӧ.