КЫДЗИ РОЧ КРЕСТЬЯНА ОВЛӦМАӦСЬ ПОМЕЩИКЪЯС УЛЫН
(Ямщиклӧн висьт)
Со миян барин Панкратовыд, шонъянӧй, кутшӧм вӧлі морт: кывтӧм пемӧсъястӧ вывті радейтліс, а йӧзтӧ, ок, ёна нартитліс.
Понъясыслы оланінсӧ вӧчис господа керка кодьӧс. Дас кымын сука пон торъя нин сылӧн мусаӧсь вӧліны. Мыйӧн вӧлі пиаласны, тшӧктас разӧдны кутюяссӧ дзоля кага нёньӧдысь нывбабаяслы, тшӧктас найӧс морӧснас нёньӧдны кутюяссӧ.
Баринлӧн вӧлі ӧти мужик, Ӧльӧксей нима. Сэтшӧм сійӧ вежӧра, мича, шуда морт вӧлі, быдӧн вежалӧны. Ӧльӧксейлӧн гӧтырыс сыысь на мича да вежалана. Му пасьтасьыс сэтшӧм лӧсьыд гозъясӧ сэсся он вермы корсьны. Сӧмын Ӧльӧксей эз куж улӧ пуксьыны, ассьыс дон тӧдіс.
Ӧтчыд лои сылы ылі туйӧ грузӧн ветлыны. Мунӧны войын степ кузя зэв уна вӧла, кузь туйтӧ дженьмӧдӧны сёрни-басниӧн. Ӧльӧксей сӧмын ӧтнас юр ӧшӧдӧмӧн мунӧ, некодкӧд оз варовит.
— Тэ нӧ, ёртӧ, мый он миянкӧд сёрнит? Али сэтшӧм вылӧ пуксян миян водзын, жаль кывтӧ сетны миянлы, — кутісны шуасьны мукӧд ямщикъяс.
— Ог эськӧ ме вылӧ пуксьы, ни тіянӧс ог омӧльт, да зэв шог меным. Барин миян зэв лёк, шогмытӧм морт. Дерт эськӧ меным сыӧдз мог абу да. Лӧсьӧдіс ӧні зэв пежтор: кутюпиянсӧ тшӧктӧ нёньӧдны быд челядясьысь аньлы. Менам гӧтырӧй буретш челядясис. Со мый вӧсна менам кыв-ворӧй оз пет. Ме чайта, ӧні менам пиӧй пыдди понпиян нёнялӧны гӧтырӧйлысь морӧссӧ.
Вӧльнӧй степӧдыд мунігӧн быдӧн повтӧмӧсь дай йӧзыс сэні вӧлі быдсяма пӧлӧсыс. Кутісны увгыны, вӧйпны: „Тыдалӧ пӧ тіян вӧлӧсьтын дзик нин йӧй йӧз олӧны, терпитӧны сэтшӧм дивӧ. Некутшӧм закон абу вӧвлӧма кутюясӧс нывбаба йӧлӧн вердны!“
Ӧльӧксейлӧн сьӧлӧм пузис, ӧзйис ёртъяс сёрниысь. Туй чӧж мӧвпалӧ: „Закон сэтшӧм абу, некор абу вӧвлӧма“.
Ӧльӧксей воис гортас войын. Керкаын пемыд, некод оз паныд пет, ни би оз ӧзты. Пырис керкаас, кылӧ: зыбкаын кага бӧрдӧ, пельӧсын кутюяс никсӧны. Ӧзйис Ӧльӧксейлӧн сьӧлӧмыс, юаліс гӧтырлысь:
— Мый нӧ тайӧ, кодъяс никсӧны?
— Тӧдан ӧд кодъяс, — шуис гӧтыр.
— Гӧгӧрвоан он нӧ тэ мый вӧчан? — юалӧ Ӧльӧксей. — Вай татчӧ меным найӧс. — Ӧтар киас ӧти кутю босьтіс, мӧдарас мӧдӧс, сэсся песовтіс да шыбитіс пельӧсас.
— Ӧні сэсся босьт кагатӧ да нёньӧд, бӧрдӧдан коньӧрӧс.
Асывнас локтісны пон дӧзьӧритысьясыс, юалӧны, дзоньвидзаӧсь-ӧ кутюяс.
— Мыйлакӧ кулӧмаӧсь войнас, — шуӧ Анна.
— Кыкнаныс? — шензьӧны пон видзысьяс.
Буретш пырис керкаас Ӧльӧксей, аддзис найӧс да пузис:
— Мыйла локтінныд? Кӧні законыс? Тонӧ кага бӧрдӧ зыбкаын, а ті кутюясӧс тшӧктанныд морӧсӧн нёньӧдны. Вешйӧй татысь, синмӧн ог вермы видзӧдны тіянӧс!
— Мый нӧ ми вермам керны, ми ӧд огӧ ас вӧляысь, миянӧс тшӧктӧны. Ми висьталам баринлы.
Тӧдӧмысь, ставсӧ бариныслы висьталісны. Тэ мый и чайтан? Бариныд ӧд тшӧктӧма мича дӧра вылӧ кутюястӧ пуктыны мортъясӧс моз да вайны ас дінас. Мыйӧн аддзис кутю шойястӧ, бӧрддзис да шуис: „Виӧма пӧ злӧдейыд коньӧръясӧс!“ Чуксаліс понъяслы пуысь-пӧжалысьяссӧ, тшӧктіс сукджыка да чӧскыдджыка зӧр рок пуны понъясыслы. Барин сідз вӧлі лӧсьӧдӧма: тшӧктас пуны нелямын кымын ведраа пӧртйын зӧр рок, ачыс сэтчӧ тшӧтш локтас, видзӧдӧ понъясыслысь сёйӧмсӧ, сэсся тшӧтш найӧс аслас кисьыс вердӧ. Сэки сідзи жӧ тшӧктіс лӧсьӧдны рок пӧрт. Ачыс пуксьӧма пӧрт дорас, видзӧдӧ кутю шойяс вылӧ. Корис Ӧльӧксейӧс, шуӧ: „Аддзан коньӧръяссӧ?“
— Барин, мортъяскӧд на быдсяма приччаыс лолӧ-а, пемӧсъясыдкӧд абу и дивӧ, — шуис Ӧльӧксей.
— Тэ помалӧмыд найӧс! — равӧстіс барин.
— Тэ ачыд он ов закон серти! Кагаыд кӧть и сьӧд мужиклӧн, да морт жӧ лыддьысьӧ, колӧ сійӧс мам йӧвнас вердны, а тэ пежавлан быд мамлысь морӧссӧ аслад кутюяснад. Мед став понйыд тэнад джагалӧны. Йӧйӧсь ми ставным, ставнысӧ эськӧ колӧ джагӧдавны да.
Татшӧм кывъяссьыд барин лӧзӧдмӧныс скӧрмис, чеччис, Ӧльӧксейтӧ мый вынсьыс тойыштіс морӧсас. Ӧльӧксей гатшӧн уси да юрыс веськыда пуан пӧртъяд веськалі. Горӧдныс весиг эз удит. Пон видзысьясыд эськӧ уськӧдчисны лэптыны да, пусьӧма нин коньӧр. Йӧзыд шызис, вӧлись сьӧлӧмныс пузис быдӧнлӧн. Ӧти пон видзысь вӧлӧма Ӧльӧксейлӧн вокыс, уськӧдчис барин керкаас ружйӧла... Барин пышйис эськӧ дворняас да и сэні эз зэв муса гӧсьт вӧв... Поті терпенньӧ и налӧн.
