ӦТУВТЧӦМ (КОММУНА)

І.

Сандрӧ Петыр зіль, сюсь крестьянин. Овмӧс гӧгӧр лун и вой пессьӧ. Сӧмын мусиныс омӧль, лыа лякӧд, весьшӧрӧ мырсьӧмыс вошӧ.

Сандрӧ Петыр зэв вежӧра, бур мывкыда морт. Вывті киподтуя. Быдтор ас ки помсьыс артмӧ. Быдсяма кӧрта кӧлуйтӧ дорӧ, сапӧгтӧ вурӧ, пызан-улӧстӧ вӧчӧ, кучиктӧ вӧчӧ. Зэв радейтӧ школаястӧ, нига-газеттӧ. Пыр сылы нига-газетсьыд буртор, выльтор сюрӧма, мукӧдлы, суседъяслы, висьтавлӧ, лыддьӧ. Видз-мутӧ быдсӧн дорысь бура уджалӧ, пыр мырсьӧ выль ног да гижӧдъяс серти. Пыр элясьӧ, абу пӧ ёна велӧдӧмаӧсь да, этша пӧ школаястӧ восьтавлӧмаӧсь. Нэм чӧж пӧ лоӧ сьӧдас немтор тӧдтӧг овны. Челядьтӧ пӧ колӧ нин ӧтитӧг велӧдны.

Петырлы коркӧ сюри лыддьыны нига коммунаяс йылысь. Ӧзйис сылӧн сьӧлӧмыс.

— Миян пӧ муяс омӧльӧсь, олам ылын кӧрт туйяссянь, ӧткӧн он вермы бур овмӧс лӧсьӧдны, колӧ ӧтувтчыны ас коддьӧмъяскӧд. Сыысь бур немтор абу.

Кутіс йӧз пытшкын висьтавлыны, сёрнитны коммуна йылысь. Коркӧ сэсся чукӧртіс ас гӧгӧрыс 12 мортӧс. Ставныс сы моз жӧ ыштісны ӧтув овны. Медвойдӧр пӧ колӧ корсьны бурджыкин. Тані пӧ уджалӧм миян весьшӧрӧ вошӧ, видз-му омӧль, дай абу. Сандрӧ Петыр нуӧдіс куим ёртӧс выль оланін корсьны вӧрысь. Найӧ кывлісны вывланьысь буринъяс.

Лун куим ветлӧдлӧм мысти аддзисны джуджыд чойяс ичӧтик ю бокысь. Сувтісны ӧти ыджыд коз улӧ шойччыны, узьыштны. Гӧгӧр ветлӧдлӧм-видлалӧм бӧрын медъёна сьӧлӧм выланыс воис сэті.

ІІ.

Тӧлысь мысти кымын гырысь нопъясӧн миян коми коммунаръяс дас кыкӧн мӧдӧдчисны выль ӧтувъя олӧм панны. Бара воисны ыджыд коз улӧ. Вит лунӧн сувтӧдісны ичӧтик, пывсян кодь керка. Вит лунӧн налӧн сьӧд вӧр шӧрын артмис шоныд юр сюянін: ӧшиня, пача керка.

Кык тӧлысь муркӧдчисны сэні коммунаръяс: пӧрӧдісны сьӧд вӧрсӧ, весалісны му-видз места. Лӧсьӧдісны кер ыджыдджык керка вылӧ. Тӧв кежлӧ ветлісны гортаныс.

Тулысын гортаныс колисны быд семьяӧ уджалысьясӧс, мед оз сувт налӧн важ олӧмныс, а дас вит морт мунісны выль оланіннысӧ кыны. Тулыссянь тӧлӧдз муркӧдчисны найӧ сэні: медвойдӧр ректісны-сотісны му вылӧ тыла, сэсся весалісны видз. Пукталісны картупель, лук. Кӧдзисны 170 кг кымын сю, сёркни. Тшуписны керка сруб, лэптісны керка, пывсян, кузнеча, гидня, жытник. Пуктісны вель уна турун. Сэні налӧн вӧлі нин кык вӧв. Чери-пӧтка кыйны ылӧ оз ков мунны. Пач ломтысигкості ӧти петалӧ пищальӧн пӧткала, мӧд лэччылӧ юӧ черила. Яй-чери оз бырлы налӧн.

Мӧд тӧв тӧвйыны налӧн керка прамӧй нин лои, весиг плита вӧчисны. Арладор, мыйӧн войяс пемдісны, нюжаліны, вель дыр вӧлі пукаласны — сёрни да басни выль олӧм, ӧтув олӧм йылысь. Мӧда-мӧдӧс ышӧдӧны, сьӧлӧм сетӧны. Выльысь-выль, бурысь-бур думъяс воссьӧ налӧн водзӧ вылӧ.

ІІІ.

Важӧн-ӧ на сьӧд вӧр сулаліс гӧгӧр. Ӧні муяс дӧввидзӧны, ставыс керӧс вылын. Шыльӧдӧмаӧсь тай, весиг ӧти мыр абу кольӧма. Мыр бертан машинатӧ лӧсьӧдӧмыд войтырлӧн абу весь вошӧма. Со ид нин вундӧны машинаӧн, кык вӧв доддялӧмаӧсь да. Ӧти морт пуксьӧма машина вылас да вӧвъяссӧ веськӧдлӧ. Машина бӧрвылас ид лёддзӧн водӧ, бӧрсяньыс гоз-мӧд баба вӧнявлӧны кольтаяссӧ.

Сэні жӧ матын гумла выланыс машинаӧн вартӧны, тӧлӧдӧны сю витӧн кымын. Машинасӧ кык вӧв бергӧдлӧ. Мича луныс да, быдтор эштӧдны тэрмасьӧны ӧдйӧнджык.

Гумладорсянь мунӧ паськыд, шыльыд туй мельничаӧдз. Сэні машина уджалӧ. Сэсянь сутуга кузя котӧртӧ электрическӧй би оланінас. Сыв кызь сайын сулалӧ кузнеча. Еджыд ыджыд пывсянкӧд ӧтпомысь песласянін. Водзынджык, вылынджык, зэв гажа ыджыд кык судта керка. Ӧшиньясыс еджыд занавесаӧсь. Вылын ӧти вежӧсын, кылӧ, сьылӧны челядь. Кодкӧ, буракӧ велӧдысьыс, ворсӧ сигудӧкӧн. Мукӧд вежӧсъяс: пызан-улӧс вӧчалан, сапӧг вуран, дӧра кыан, библиотека, челядьлӧн ворсан вежӧс.

Уліас быд семьялӧн торъя узьланін. Гажа, пельк ӧшинь улын гырысь кыдз, льӧм пуяс, на пӧлӧн лабичьяс. Сэні пукалӧны олӧма аньяс кагаясӧн. Гырысьджык челядьыс сэні котралӧны, ворсӧны, мачасьӧны.

Орчча кык вежӧса керкаас пыраламӧй. Посводзсянь пырӧ кык ӧдзӧс. Ӧти ӧдзӧсӧдыс пырӧны пӧжасянінӧ, мӧдӧдыс — сёянінӧ. Сэні кык нывбаба лӧсьӧдӧны сёян. Сёян пусьӧ плитаяс вылын. Сёян вежӧсас зэв кузь кык пызан сулалӧ, клеёнкаӧн вевттьӧма. Гӧгӧрыс мича улӧсъяс. Ӧти пызаныс ляпкыдджык, дерт кӧнкӧ, челядьлы. Аньяс зіля пызан вылӧ лӧсьӧдлӧны тасьті-пань, сов, нянь, пурт, вилки. Регыд лун шӧр кад, гырысь и посни локтасны ӧбедайтны.

Ю пӧлӧныс сярвидзӧ уна зорӧд. Видзьясыд тай шылялӧмаӧсь зіль, вежӧра войтырыдлӧн. Ставсӧ нин машинаӧн таво ытшкӧмаӧсь-куртӧмаӧсь. Ӧні со мӧсъяс, ыжъяс йирсьӧны ӧтава вылас. Мӧсъясыс ставыс гырысьӧсь, сюраӧсь.

Керкаяс водзас лунвылас йӧрыс мый ыджда. Мыйыс сэні абу налӧн: морковыд, свеклӧыд, ӧгурчиыд, тыкваыд; капустаыд, галаныд, лукйыд. Со картупель да анькытш торъя йӧрын. Сэні жӧ дзонь му скӧтӧс вердан сёркни. Абу весь вошӧма кужӧм-тӧдӧмнад уджалӧмыд коммунаръяслӧн.

Сӧмын рӧмдыштны на кутіс, мельничасянь сутугаӧд сявкмуні быдлаӧ югыд би. Лои лунсьыс-лун. Ужын лӧсьӧдӧны, картаын мӧсъясӧс идралӧны, песласянінын кага рузумъяс песлалӧны, мастерскӧйясын уджалӧны, библиотекаын лыддьысьӧны, челядь ворсӧны — ставыс электрическӧй биӧн.

Уна йӧз волӧ сэтчӧ ӧтувъя выльнога овмӧс вылӧ видзӧдлыны, велӧдчыны налысь. Быдӧн шензьӧны, вежалӧны. Коммунар лыд воысь воӧ содӧ.