МУСА ЭНЬ

Ӧнія коми кывйын паськыда бергалӧны бать да мам кывъяс, найӧ воӧмаӧсь миянӧ рочысь. А войдӧр тадзи-ӧ вӧлӧма? Войвывса коми сёрнисикасъясын бергалӧ сёрниын ай «бать» кыв, коді кыссьӧ финн-угор кадколастсянь, ӧткодяв суоми äijä «старик». Ай кыв бӧр зіля пырӧ коми гижӧд кывйӧ. Ен небӧгъясын гижӧны: «Миян енэжвыв Ай! Мед вежаммас быдӧнлы тэнад нимыд». А кыдзи важ комияс нимтылӧмаӧсь мамӧс? Дерт, вӧлӧма важ коми кывйыс. Сытӧг эз вӧв, мам ӧд морт сёрниын медводдза кыв овлӧ. Кутшӧм тайӧ кыв? Мам, мамӧ кывъяс, дерт, бӧрынджык пырисны сёрнианым.

Тайӧ кывйыс — энь, «мам» вежӧртасыс сылӧн кольӧма сэтшӧм тэчаса кывъясын кыдзи эня-ныла, эня-пия, энька кывйын медводдза юкӧнас. Кызвынсӧ энь кыв ӧні пасйӧ пемӧсъяслысь масьтсӧ: порсьпиыс овлӧ ай либӧ энь. Перым-коми сёрниын бергалӧ инь кыв, вежӧртасыс сылӧн «гӧтыр». Ӧтувъя перым вужкывйын вӧлӧма кык кыввуж *en' да *in', кодъяс кольӧмаӧсь зырян да перым-коми сёрнисикасъясӧ. Важӧн-ӧ мам кыв вужъясьӧма миян кывйӧ энь пыдди? Абу на ёна важӧн. XIX нэмся серпаса литератураын на бергалӧ энь кывйыс «мам» вежӧртасын, мортӧс пасйӧмӧн. Иван Куратовлӧн кывбуръясысь лыддям:

Ме философ этшаника,

Меын сотчӧ енлӧн кень.

Унаторйысь донаджыка

Пукта тэнӧ, мича энь.

Тӧдса, мый Иван Куратов зэв вылӧ пуктылӧма ассьыс мамсӧ, зэв уна кывбурын гаралӧ сійӧс. XIX нэмся мӧд коми кывбуралысь, Георгий Лыткин (Ёгуш) тшӧтш вӧдитчӧ энь «мам» кывйӧн «Буркыввор коми йӧзлӧн» аслас кывбурын:

«Эжва юлы бӧрддзӧ норӧн: (Тӧлысь)

Югыд Шонді менам кӧн?

Шонді пиыс бӧрсянь лябӧ:

Эн тэ шогсьы, муса Энь».

Абу дивӧ, мый мам кыв миян лои мӧд кывйысь босьтӧм кывйӧн. Орчча удмурт кывйын важ кывсӧ зырӧма тюркъяслӧн анай «мам» кыв, финн кывйын äiti «мам» кыв тшӧтш швед кывйысь босьтӧмтор. Код на тӧдас, гашкӧ, коркӧ локтан кадӧ ичӧт коми морт горӧдас на мамыслы: «Муса эньӧй!».