САН АНТУС СИНӦ НАРОДНИКЪЯСЛАНЬ
11ʼ № «Ордым»-ын (1929ʼ во) Сан Антус гижис критика «Пармазон «Трипан Васьӧс» пасьтӧдӧ». Сійӧ статтяас Сан Антус, ме ногӧн, дзикӧдз ачыс пасьтасьӧма народникъяс паськӧмӧ.
Сійӧ стаття заводитчигас гижӧ: «Крестьянскӧй уклонысь некод абу гарантируйтӧма». Тайӧ абу збыль, абу правило. Став йывсьыс тадзи шуны оз шогмы. Гижысь, коді оз кольччы олӧмысь, кодлӧн бура да пыдӧ пырӧма марксизм-ленинизм теория, коді лолалӧ пролетариат лолӧн, сійӧ бокӧ оз кеж. Сійӧ оз вермы сетчыны крестьянскӧй уклонлань.
Водзӧ Сан Антус гижӧ: «Ӧти-кӧ, деревняын ёсьмис классӧвӧй тыш. Такӧд тшӧтш ёсьмис и крестьяна уклон». Ме татшӧм утвержденньӧкӧд некыдз ог вермы сӧгласитчыны. Сиктса классӧвӧй тыш вынсялӧм эз вайӧд крестьяна уклонъясӧ, эз ёсьмӧд крестьянскӧй уклон. Сиктса классӧвӧй тыш нуӧдӧ социализмлань, крестьянскӧй уклонъяс пӧдтӧмлань, а не мӧдарӧ. Ӧд колӧ жӧ вӧлі аддзыны Сан Антуслы сійӧ, мый партия ХV-ӧд съездсянь классӧвӧй тыш сиктын ёнмис, ёсьмис, а сыкӧд тшӧтш паськаліс коллективизация.
Сэсся Сан Антус оз аддзы, оз гӧгӧрво Сӧвет Союзса литературалысь могъяссӧ. Ассьыс тӧдтӧмсӧ да гӧгӧрвотӧмсӧ Сан Антус признайтӧ ачыс. Со мый шуӧ: «Мӧд-кӧ — уна ног позьӧ гӧгӧрвоны Сӧвет Союзса литературалысь могъяссӧ.» Да, позьӧ гӧгӧрвоны уна ног, абу кӧ пролетарскӧй закалкаыд. Пролетарскӧй литераторъяс, коми гижысьяс зэв бура гӧгӧрвоӧны Сӧвет Союзса литературалысь могъяссӧ. Литературалӧн могыс ӧти — рабочӧй классӧс да основнӧй крестьянскӧй массасӧ нуӧдны социализмлань.
48ʼ лист бокын Сан Антус гижӧ: «...кор капитализм пазӧдӧма, кор пролетариат да крестьяна юралӧны (?) социальнӧй олӧмӧн, сэки оз нин ков йӧзӧс чуксавны оласногсӧ дзоньнас разьны». — Тайӧ бара жӧ абу ленинскӧй установка. Этша на капиталистъяс киысь власьт босьтны да «юравны социальнӧй олӧмӧн,» колӧ нӧшта дзикӧдз пӧрӧдны, путкыльтны, разьны капитализмӧн лӧсьӧдӧм нэмӧвӧйя овмӧс укладсӧ. Торъя нин Сӧвет Союзын, овмӧс укладыд миян кыссьӧ патриархальщинасянь социализмӧдз да, колӧ чуксавны йӧзсӧ разьны став коляссӧ. Торъя нин уна разяланторйыс Коми обласьтын. Сы вӧсна коми гижысьяслы, литературалы пыр на колӧ чуксавны разьны став важ сяма оласногсӧ. Не сувтӧдны могъяс «йӧзкостса олӧм рационализируйтӧм могысь,» кыдзи тшӧктӧ Сан Антус, а колӧ пуктыны литература водзын мог: овмӧс кыпӧдан витвося план нёль воӧн тыртны, важ олӧм помӧдз путкыльтны, оласног вежны. Колӧ пуктыны мог — крестьянаӧс (основнӧй массасӧ) коллективъясӧ кыскӧм йылысь, кулакъясӧс пӧдтӧм йылысь, Сӧвет Союзӧс дорйӧм йылысь, пролетариат диктатура став му пасьта паськӧдӧм йылысь.
Сан Антус аслас критикаын Ленинӧс искажайтӧ. Сійӧ шуӧ: Ленин пӧ тшӧктыліс дӧзьӧритны синмӧс моз рабочӧй да крестьяна кост ӧтув олӧм. Да, Ленин уна да бура велӧдіс коммунистъясӧс крестьянскӧй вопрос кузя.
Сӧмын некор Ленин эз тшӧктыв ӧтув овны став крестьянакӧд. Став крестьянакӧд ми мунлім сӧмын Октябрса революцияӧдз, помещикъясӧс вӧтлытӧдз. Ӧні сійӧ пӧраыс кольӧма нин бӧрӧ, артавны кӧ миян овмӧсса достиженньӧяс серти.
Сан Антус ловзьӧдӧ народникъяслысь теориясӧ — ӧтлаӧдӧ пролетариатӧс став крестьянаыскӧд, крестьянаӧс оз торйӧд социальнӧй группаяс вылӧ.
