ПУ СТВОЛА «ТАНКЪЯСӦН»
— Великӧй Отечественнӧй войнаӧдз ми олім Дон ю дорын, — висьтавліс коркӧ менам пӧдруга Марья. — Ме уджалі колхозын трактористкаӧн, а верӧс служитіс Гӧрд Армияын. Война ӧзйӧм бӧрын верӧс веськӧдчис рытыввывлань, фашистъяслы паныд, а ми наысь пышйим асыввывлань. Сьӧрысь босьті сӧмын тупӧсь нянь, и некутшӧм кӧлуй, мед вӧлі кокньыдджык мунны. Ӧд туй выв тыр йӧзтӧ тшӧкыда лыйлісны самолётъяссянь, бомбаяс шыблалісны. Кӧлуйнад ёна он котрав ни он дзебсясь.
Лыдсӧ воштім, кымын лун мунім, а мыш сайын пыр кыліс пушкаясысь гымгӧм. Сідзкӧ войнаыс ми бӧрся жӧ и «восьлаліс». Шойччам кӧнісюрӧ да водзӧ. Сиктъясын, грездъясын картупель да няньтор корыштам, кӧнкӧ и йӧвтор сетыштасны, и туйӧ...
Воим кутшӧмкӧ кӧрт туй станцияӧ. Стрӧйбасӧ бомбитӧмаӧсь, а туйыс — некымын вож жугӧдтӧм кольӧма. Сэні миянӧс весиг пӧсь шыдӧн вердыштісны. Водалім дзоньӧн кольӧм кутшӧмкӧ ыджыд стрӧйба джоджӧ — тувччыны некытчӧ. Шойччам, лача кутам поездӧн нуӧдыштӧм вылӧ.
Локтісны военнӧйяс. Офицерыс и юаліс гораа:
— Трактористъяс тіян пиын эмӧсь?
Висьтасим да на дінӧ матыстчим. Тшӧктісны нуны тракторъяса додьяснас пызь мешӧкъяс. Лунтыр мунім рытыв-лунвывлань. Воим коркӧ ыджыд воинскӧй частьӧ: гашкӧ полк, а гашкӧ и дивизия.
Трактор додьясысь пызьсӧ здукӧн и ректісны да кытчӧкӧ новлісны. А ми чайтім, мый уджалӧмным пыдди мынтысясны вӧлӧгаӧн — сёянтор кутшӧмӧскӧ сетасны да лэдзасны асланым туйӧд бӧр мунны, но он на босьт...
— Тракторъяссӧ нуӧданныд Волга сайӧдз. Сэтчӧ колӧны тракторъясыс! — выль приказ сетісны, быттьӧ ми кадрӧвӧй военнӧйяс.
Но ӧд война мунӧ. А сідзкӧ полевӧй командиръяслӧн быд шуӧм-тшӧктӧм — приказ! Волга берег дорын тракторъяс, дерт, додьястӧг нин сэтчӧ мунім, сӧвтӧдім паромъяс вылӧ, вуджим мӧдарас. Сэні уна нин гӧран кӧрт вӧвъясыс вӧлі чукӧрмӧмаӧсь.
Салдатъяс «пасьтӧдісны» миянлысь тракторъяснымӧс пӧвъясысь да фанераысь вурӧм-тувъялӧм паськӧмӧ, кабинасянь мотор вылӧдыс крепиталісны быд трактор вылӧ брезентӧн кышӧм кыз зор. Сэсся фанера кышӧдсӧ и «пушка стволсӧ» кыдзсюрӧ мавтісны краскаӧн, мед и маскировкаыс эскӧдана вӧлі, но мед фашист-лётчикъяслӧн «сюсь» синъясыс век жӧ аддзисны тайӧ пу ствола «танкъяссӧ».
Кор ставыс вӧлі дась, миянлысь «танкӧвӧй колонна» вель паськыд туй вывті мӧдӧдісны карасинӧн тыр бакъясӧн рытыввывлань.
— Мыйӧн аддзаныд сьӧд крестъяса бордъя самолёт, лоӧй сюсьӧсь! — стрӧжитіс миянӧс туйӧ мӧдӧдысь командирыс. — Самолёт-разведчикыс тіянӧс казялас да радио пыр корас бомбардировщикъясӧс. Мыйӧн аддзаныд уна самолёт, кежӧй туй вывсьыс вӧрӧ, сувтӧдӧй «танкъяснытӧ» пуяс улас, а асьныд ӧдйӧ петӧй кабинаяссьыныд да котӧртӧй боклань ылӧджык! Асьныд бомбаяс улас эн сюрӧдчӧй! Тракторъясыд — век на тракторъяс, асьнытӧ видзӧй! — велӧдіс тадз миянӧс, а сэсся гора, командир гӧлӧсӧн горӧдіс:
—
И со пу стволъяса «танкъяслӧн» вель ыджыд колонна мӧдӧдчис рытыввывлань. Эз и дыр коль кадыс, а миян юръяс весьтӧ ӧшйис нин фашистскӧй «рама». Сэсся бӧр лэбис рытыввывлань. Коли здук, и сынӧдын тыдовтчисны ыджыд самолётъяс — лыдтӧм, гашкӧ, быдса полк. Эргӧмӧн лэбисны найӧ юръяс весьтӧд, да видзӧдам, бӧр нин бергӧдчӧны. Сідзкӧ аддзисны миянӧс...
Ӧдйӧ кежӧдім «танкъяснымӧс» вӧрӧ, но бомбаяс потласисны нин гӧгӧр. Ӧти бомба матын поті да менӧ трактор пытшкысь чагторйӧс моз шыбитіс. Садьӧс воштыссьӧма. Садьӧ вои: ме дінын кык салдат. Ӧтиыс кымӧсӧс да бан бокъясӧс ниртӧ, а мӧдыс орччӧн ва фляжкаӧн сулалӧ. Чужӧмӧй ва — пызйӧма, тыдалӧ, а кор восьті синъясӧс, юктӧдыштіс.
— Ставыс бура артмис, — шуис менӧ юктӧдысьыс. Некымын трактор, дерт, жугӧдісны, но воисны миян истребительяс да нёль фашистскӧй бомбардировщикӧс кокошитісны жӧ...
Но ми та бӧрын бӧр вӧтӧдім колоннанымӧс. Грузӧвӧй машинаӧн, снарядъяс вайӧма, тылӧдз колльӧдісны. Кузь вӧлӧма туйным: Коми муӧдз вои да со тіян муныд менам мӧд чужанінӧн лоис.
