ТШЫН ДА БИ
Бипурлӧн вӧлі кык пи: Тшын да Би. Бипур видзис пиянсӧ стрӧга: Би писӧ дінсьыс ылӧ оз лэдз, а Тшын писӧ вӧляджыка видзис, кывзысьджык вӧлі да, некодӧс оз дӧзмӧд, мелі да шань. Быдӧн ошкисны Бипурӧс, мый сійӧ бура пиянсӧ быдтӧ: Би пи дорӧ зэв нин тшӧкыда волывлісны сьӧкыд удж бӧрын крестьянаяс; пуксяласны Би гӧгӧр, кывзӧны сылысь мойдъяс. Кӧть войбыд кывзы, он дӧзмы, сьӧлӧмыд бурмӧ татшӧм бур мойдъяссьыд.
Ӧтчыд воис Сарлӧн Указ: «Став том зонъяс вӧлӧн-верзьӧмӧн Сарлы служба вылӧ воны, Грӧза Кымӧркӧд тыш вылӧ». Сетіс Бипур Би пилы зарни вӧв, Тшынлы воронӧй вӧв. Верзьӧмӧн сӧлісны кык вок и воисны Сарлы служитны. Уна рӧзӧр Грӧза Кымӧрсянь Сарлы лои терпитны. Ӧти боксянь и мӧдарсянь Грӧза Кымӧр эз сет сылы шойччан кост. Служба вылын Би да Тшын лӧсьӧдчӧны тыш кежлӧ: сабляяс лӧсьӧдӧны, ружйӧ-пищальяс весалӧны. А кор шойччыны кад воас, став салдатъяслы Би мойдӧ. Сы вӧсна и радейтісны быдӧн Би-салдатӧс. Вот и Грӧза Кымӧр бара локтӧ. Гымалӧ-чардалӧ, шонді тупкӧ. И сетіс Сар Указ: «Коді Грӧза Кымӧрӧс тышӧн вермас, сылы царство джын да Саревна нылӧс гӧтыр вылӧ сетас».
— Эк! Мый лоны лоӧ! — горӧдіс Би. — Мунам Тшын вок ӧтлаын тышкасьны Грӧза Кымӧркӧд.
— Мунам, — ышмис Тшын, — ӧтлаын огӧ полӧй! Сабляяс кеслісны, вӧв пӧдпруга зэлӧдісны, сӧлісны и воисны паськыд видз вылӧ. Виддзыс чӧв олӧ, пӧтка-зверьяс ланьтӧмны, гаг-бобувъяс дзебсьӧмны. Кымӧр Грӧза тыдовтчис; гымалӧ-гамалӧ, чардбиӧн сявкйӧ. Дзикӧдз пемдіс. Сӧмын видз шӧрын Би зарни вӧв вылын дзирдалӧ-югъялӧ, а Тшын — сьӧд вӧв вылын вуджралӧ.
— Вешйӧй менам туй шӧрысь! Таляла-пычикта, чардбиӧн лыя! — горзӧ Грӧза Кымӧр.
— Огӧ полӧй ми тэысь, Грӧза Кымӧр! Вай тышкасям, кодным вермам, сійӧ и татысь усйысяс.
Вот и ӧтлаасисны Грӧза Кымӧр Бикӧд да Тшынкӧд.
Грӧза Кымӧр биа чардӧн лыйсьӧ, сӧмын Би сійӧс биа сабляӧн воча шутёвтас, мый чардбиыс Грӧза Кымӧрлӧн сюв-сяв би киньӧн разалӧ. Сэки Грӧза Кымӧр лӧз ва кисьтіс, Биыд лӧз васьыд слабмис-омӧльтчис.
— Вокӧй, Тшынӧй, отсав!
Скач матыстчис Тшын ворон вӧв вылын. А Грӧза Кымӧр лёк тӧлӧн пӧльыштіс, мый ворон вӧв Тшынлӧн ылӧ бӧрыньтчис, ӧдва эз усь. Сэк тӧвсьыд Билӧн силаыс содіс, бара кутіс тышкасьны.
Грӧза Кымӧр серӧктіс:
— Омӧль тэнад вокыд, этша на зӧр роктӧ сёйӧма! Ме тэнӧ потопӧ вӧйта!
Ылысянь Билӧн служивӧй другъяс локтӧны вӧвъяс вылын. Аддзӧны: Билӧн сила бырны кутіс.
— Эй! Служба вокъяс! Огӧ сетӧ пропадитны Би воклы! Коді сэсся миянлы мойдны кутас! — Уськӧдчисны Грӧза Кымӧр вылӧ тышкасьны. Грӧза Кымӧр йиа мачьяс сявкнитіс, мый уна вӧв служивӧйяслӧн усисны садьтӧгыс. Служивӧйяслӧн юр вылас шлемъяс. Йиа мачьясысь эз повзьыны. Грӧза Кымӧрлы биа сабляясӧн сутшкалісны, мый регыд и сылӧн сила-эбӧс бырны кутіс. Сэсся енэжас кыпаліс да кытчӧкӧ муніс.
Сэки Тшын вок думыштіс, мый Би вокыс уси и кусі. Сідзкӧ, ме и тыш вені. Муна пӧ, Сарлысь сарство джынсӧ да Саревнасӧ корала, кӧсйысис тай да.
Кымынкӧ служивӧй вокъяс колисны ловйӧн и шуӧны:
— Вайӧ корсьламӧй Би вокнымӧс, оз вермы лоны, мый Тшын ловъя, а Би кусі.
Кайисны кыр пом вылӧ да аддзисны: мыйкӧ дзирдалӧ-югъялӧ турун вутш костын.
— Абу-ӧ тайӧ миян Би вокным, доймӧм-ранитчӧм?..
Сійӧ и вӧлӧма. Ньӧжйӧникӧн босьтісны, кос турун пиӧ водтӧдісны да пӧсь лолӧн пӧльтісны... Ловзис Би, син восьтіс. Кутіс мойдны, кыдзи Грӧза Кымӧркӧд тышкасис. И сэк сӧмын кылісны Сар Градсянь кӧлӧкӧла звӧнъяс... клёнгӧны свадьба.
— Коді нин гӧтрасьӧ-а?
Мунісны Сар Градӧ, аддзӧны: пукалӧ кузь пызан сайын Тшын Саревнакӧд.
— О, Тшын вок, тэ ӧмӧй Грӧза Кымӧрсӧ венін? — горӧдіс Би.
— Эг эськӧ, да ме чайті, мый тэ усин. Рад, мый тэ ловъя! (Энӧ вунӧдӧй, мый Тшын вӧлі зэв шань вокӧн). А Саревна чеччис да и шуӧ:
— Ог кӧсйы Тшын сайӧ верӧс сайӧ. Сыысь меным абу шоныд, абу пӧсь. Кӧсъя Би сайӧ!
— Мый вӧчан, — шогӧ уси Тшын. — Сідзкӧ, менам абу шудыс. Дона вокӧй, эн ме вылӧ скӧрав. Эн менӧ ас дорсьыд вӧтлы. Ме кута тіянлысь шуд видзны-дӧзьӧритны.
Сысянь Тшын Биысь эз торъявлы.
