АВЗАН ПОН


Важӧн-неважӧн ӧти сиктын олісны-вылісны дӧва Марья Ваня пиыскӧд. Гӧля олісны, некутшӧм скӧт эз видзны. Ӧти чипан да пон Авзан Ванюклӧн и вӧліны став гажлунныс. Лунтыр вермӧ Ваня ворсны понкӧд. Йӧрын котралӧны. Шыбитас Ванюк Авзанлы кутшӧмкӧ ветӧш, а Авзан эргӧ-нетшкӧ. Ваня горзӧ: «Вай, вай!». Авзан и ваяс кок улас.

Петыр лун воис, став сиктӧн карӧ мӧдісны ярманга вылӧ. Коді мыйкӧ вузавны, коді мыйкӧ ньӧбны. Ванюк тшӧтш мамыслысь вӧзйысис.

— Лэдз, мамӧ, менӧ ярманга вылас.

— Мый нӧ сэн вӧчан? Вузавны нинӧм, ньӧбны нинӧм вылӧ. Колӧкӧ чипантӧ да понтӧ вузав. Вердны найӧс нинӧмӧн жӧ-а.

Ванюк и сӧгласитчис. Ас думсьыс мӧвпыштіс: «Чипантӧ эськӧ и ньӧбасны, а понтӧ некод оз. Но мед, мекӧд ветлас».

Сюйис мешӧкӧ чипансӧ. Шутёвтіс Авзанӧс да мӧдіс. Ветлӧдлӧ базарын Ванюк, чипан киняулын, Авзан орччӧн.

Матыстчис пӧрысь Пӧчӧ:

— Мый чипансьыд коран?

— Вердны нинӧмӧн, зӧр ни ид тусь абу.

Водзӧ кыв шуны эз удит, кыдз Пӧчӧ босьтіс Ванюклысь чипансӧ, ӧти киас сетіс зӧр шамыр, мӧд киас — ид шамыр да шуис:

— Кытчӧ Авзаныд гуран кодъяс, сэтчӧ и кӧдз.

Ванюкӧс быдӧн дивӧ босьтіс, мый сэтшӧм этша сетіс Пӧчӧ чипанысь. Видзӧдліс, а Авзан гуран кодйӧма Ванюклы кок улас. Койыштіс Ванюк ӧти шамырсьыс став зӧрсӧ. А Авзан гурансьыс кутшӧмкӧ гӧрӧда ветӧш кыскис, ворсны корӧ. Ванюклы ворсны абу окота, босьтіс гӧрӧда ветӧшсӧ, кӧсйис кытчӧкӧ шыбитны, а сэні мыйкӧ сьӧкыд гиля-голякыліс. Разис гӧрӧдсӧ да кок улас гызьмуніс зарни деньга. Ваня син паськӧдіс. Зарни деньга ӧктіс. А тайӧс аддзыліс ӧти озыр мужик.

— Понйыд тай деньга корсялӧ да тэныд сеталӧ?

— Сетӧ, сетӧ, — шуис Ваня, — мыйта кора, сы мында и сетӧ.

Мӧд шамырсьыс ид тусьяссӧ зептас пуктіс. Да ӧдйӧ гортас мӧдіс. Авзан орччӧн, зэв радпырысь ротсьӧдӧ:

А озыр Мужик гыжйыштіс юрсӧ да мӧвпыштіс: «Меным эськӧ татшӧм понйыс!» Вӧтӧдіс Ванюкӧс, шуӧ:

— Вузав понтӧ.

— Йӧйӧс аддзин али мый? — шуис Ваня да котӧрӧн гортлань.

Сылы паныд сёрмӧм Пӧль гез йылын мӧскӧс кыскӧ базарӧ, а мӧс табанитчӧ — оз мун.

Ванюк и юалӧ:

— Вузавны али мый нуан мӧстӧ?

— Вузавны. Оз мун да матӧ нин вои.

— А уна-ӧ мӧссьыд коран?

— Унаысь ньӧбан?

— На тэныд зарни деньга. Тырмас?

Босьтіс Пӧльыд деньгасӧ да бӧр. А мӧскыд Ванюк бӧрысь зэв ӧдйӧ мӧдіс. Вайӧдіс Ванюк мӧстӧ гортӧдзыс, горӧдіс:

— Восьт, мамӧ, потшӧстӧ.

— Но и дивӧ. Чипан вылад мӧс шедӧма!

— Шеді. Да ещӧ на коли. — И сетіс мамыслы вель уна деньга. Висьтасис, кыдз вӧлі. Да ид тусьяс нӧшта на сетіс.

— Ноко, Авзан, кодйышт гуран.

Авзан пурк-парк, гуран и артмис. Пуктіс сэтчӧ Ваня ӧти ид тусь. Авзан кыскис гӧрӧда ветӧш, а сэні эзысь деньга. Ӧстатки ид тусьсӧ мамыс дзебис ӧбраз сайӧ.

Ветліс Ванюк лавкаӧ да ньӧбис сёян-юан, кӧм-пась да керкаӧ кӧлуй. Понлы йӧв ньӧбис да турун вӧла-мӧслы. Вот и овмӧдчисны.

Сэк кості йӧзлы кывсис, эм пӧ сэтшӧм пон, коді ачыс кӧзяинлы ваялӧ деньга, мыйта колӧ. И Царлы кывсис. Гижис указ: коді понсӧ сылы ваяс, сійӧс вӧчас аслас казначейӧн.

Озыр Мужикыд и думыштіс: «Ветла да гусяла понсӧ». Ёна дыр эз и корсь. Воис сійӧ сиктас. Керкаысь керкаӧ ветлӧдліс да потшӧс сайысь домавтӧм Авзантӧ и аддзис. Шыбитіс Авзанлы узян лекарствоа яй, мӧдыс сёйис да унмовсис. Сюйис Мужикыд понсӧ мешӧкӧ и вайис Царлы.

— Царь-батюшка, тайӧ понйыс и ваялӧ кӧзяиныслы деньга.

— Час, видзӧдлам.

Домалісны Авзанӧс чеп йылӧ да горзыны кутісны: «Вай, вай!»

А Авзаныд повзис да никсыны кутіс. Скӧрмис Царь да тшӧктіс асьсӧ Мужиктӧ пон чеп вылӧ домавны. А понтӧ вӧтлісны.

А Ванюк Авзанӧс быдлаысь корсьӧ. Быд сиктысь, быд карысь. Йӧзыс нин серавны сы вылын кутісны. Ӧтчыд водіс Ванюк рыныш дорӧ да унмовсис. Садьмис, а Авзаныд сылысь чужӧмсӧ нюлӧ. Ок и радлісны да гортӧ мӧдісны.

А Царь тшӧктіс озыр Мужиклы ставсӧ тӧдмавны да юасьны, кыдзи дӧва озырмис. Мыйкӧ пӧ тані абу лючки. Мужикыдлӧн олӧмыс дона, пасьтасис странникӧн да вӧзйысис дӧва ордӧ вой узьны. А войнас перечӧн плеш-чужӧмсӧ мавтіс, быттьӧ висьмис и кутіс ойзыны. Дӧваыд сійӧс жалитіс да кутіс лечитны. А странникыд син пӧвнас кыйӧдчӧ. Ӧтчыд Марья дӧва босьтіс ӧбраз сайысь ӧти ид тусь, петіс йӧрӧ. Авзанлы тшӧктіс кодйыштны гуран. Пуктіс сэтчӧ ӧти тусь да кыскис эзысь деньга.

Гусяліс Мужикыд ӧбраз сайысь став ид тусьяссӧ да мӧдіс аслас туйӧд. Аттьӧсӧ весиг дӧва Марьялы эз шу. Царь дорӧ воис, сетіс ид тусьяс да висьталіс, сідзтӧ пӧ да сідз, гуранӧ колӧ кӧдзны.

Петісны сад йӧрас, кодйисны гуран да став ид тусьсӧ сэтчӧ койыштісны. А гурансьыс петісны змейяс да кувтӧдзыс курччалісны Мужиктӧ да Цартӧ.


Гижысь: 
Гижӧд
Авзан пон
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1