ГЫМ-ЧАРД

Гым-чард му пуксьӧмсяньыс чуймӧдліс, повзьӧдліс йӧзӧс. Кужӧмаӧсь жӧ тай сы пыдди налы важ йӧз нимсӧ сетны: «гым» (лёкысла пӧ гымгис быдӧн). Вежӧртӧм пемыд йӧз ӧні на кевмысьӧны гым-чардлы енлы пыдди. Мый нӧ эськӧ сійӧ гымыс да чардыс?

Вӧлӧмкӧ, найӧ лоӧны электричествоысь. Сійӧ аслыссяма ыджыд вын миян гӧгӧр, му вылын и му пытшкын.

Босьтам кӧ ми сургуч, ниртам сійӧс нойӧн, сэсся матыстам гӧн бердӧ, либӧ посньыдик кабалаторъяс бердӧ, либӧ мукӧд посниторъяс бердӧ, — найӧ кыпӧдчасны, ляскысясны сургуч бердад. Пемыдінын сынасигӧн юрсиыд быдӧн тричка-трачкакылӧ. Сынасьӧм бӧрын сынаныс вермӧ жӧ ас бердас кыскыны гӧнтӧ да кабала торпыригъястӧ. Ставыс сійӧ электричество понда. Чардбиыд сійӧ зэв ыджыд электрическӧй би югӧр, петӧ кымӧрысь ыджыд шыӧн-гымӧн.

Чардби мукӧддырйиыс тювӧ кымӧр костті, мукӧддырйи швачкӧ муӧ, унджыкысьсӧ, дерт, джуджыдторъясӧ: вичкоӧ, гырысь керкаясӧ, пуясӧ, кушинын — мортӧ, скӧтӧ.

Корсюрӧ войясын гымтӧг чардалӧ, востымасьӧ (зарница). Сійӧ вывті ылын чардалӧм-гымалӧм; шыыс оз кыв, сӧмын югнитӧмыс тыдалӧ.

Колӧ видлыны. Вӧчис Франклин шӧвк чышъянысь змей (кабалаыд ӧд зэрсьыд кӧтасьӧ). Сэсся кымӧртчигӧн муніс сійӧ эрд вылӧ. Мед йӧзыс оз серавны: «Ыджыд морт пӧ змеясьӧ», ассьыс ичӧт писӧ босьтіс. Змей качӧдӧм мыстиыс Франклин кӧв помас кӧрталіс войдӧр кӧрт ключ, сэсся сійӧс шӧвкӧн пу бердӧ домаліс. Сійӧ мӧвпаліс: «Чардбиыс пӧ эстӧні, вылын. Сійӧ кӧ пӧ электричествоысь, электричествоыс лэччас змей вылӧ, сэсянь кӧв кузяыс тювас улӧ, ключлань. Ключыс пондас чеччавны би югӧрӧн. Зэрӧдз кос кӧв кузя некутшӧм электричество оз лок. Мыйӧн тай зэрыд кӧтӧдіс кӧвтӧ, электричествоыд пыр и котӧртіс сы кузя. Зэв уна сійӧ выныс чукӧрмис ключад, шӧвкыд ӧд со водзӧсӧ оз лэдз сійӧс мунныд. Сэсся вывті унаысла пондіс сэсь тричкакывны — чеччавны ортсӧ, би югӧрӧн моз. Неуна Франклин эз сотчы. Нинӧм вылӧ нин сійӧ нимкодьысла эз видзӧд, сӧмын долыдысла бӧрддзис да шуис: «Ӧні сэсся мем позьӧ нин кувны: тӧдмалі, мый мем зэв колӧ вӧлі тӧдны, мый йылысь ёна мӧвпалі, юрӧс жугӧдлі».