СИЗЬ ПОЗ

Чомъя ю бокын, гажа мыльк йылын, важӧн нин олӧны ӧти гозъя. Челядьыс налӧн эз вӧвлы, да и водзӧ, гашкӧ, оз и ло, прамӧй рӧд абу. Сідз мыйкӧ и олӧны ӧти чунь гозъя — Петра да Пекла. Петра вӧлі яриник старик, а Пекла эськӧ томджык вӧлі да, томӧн верӧс сайӧ мунӧмысла чужӧмыс чукрасьӧма жӧ.

Петра уджысь эз повлы, быдторсӧ сяммис керны. Ӧтчыд муніс вӧрӧ сирӧд чагла (сир пуны вӧлі радейтӧ мортыд). Петра сирӧдтӧ перъяліс зэв уна. Коркӧ чагсӧ сотіс да вӧчис бӧчка тыр сир. Тайӧ сирӧн ёна и быдлаті мавталіс: кӧмкотъяс, пыж да мукӧд кӧлуй. Сирыд этша и джынъясис бӧчкасьыд. Петра мӧвпалӧ: „Кытчӧ тайӧ кольӧм сирсӧ воштыны“. Оз жӧ тӧд.

— Тайӧ сирсӧ нуа да вузала базарын. Сідз жӧ гортад косьмас-а, сьӧмтор шедӧ, да и сирыс местаын лоӧ.

Петра зэв дыр эз мӧвпав, доддяліс Каркосӧ телегаӧ, пуктіс сир бӧчка да мӧдӧдчис туй вылӧ. Тшӧкыда горӧдлывлӧ вӧв вылас: — Но! Мый морӧс! — Ачыс мыйкӧ ёна мӧвпалӧ, а бӧрсяньыс вӧтчӧ Катшысыс — зэв рам кок улас и никлясьӧ.

Петра джын туйсӧ муніс нин кызь верста вӧлӧкысь. Гӧгӧр туй бокъясын сулалӧ сук пемыд вӧр. Мичаа сьылӧны кайяс да нораа шувгӧны пуяс.

Ӧти джуджыд нӧрыс йылӧ Петра вӧвсӧ сувтӧдіс шойччыны да вердыштны, мед водзӧсӧ кокньыдджык лоӧ муннысӧ. Ачыс пуксис колода вылӧ да сёйны кутіс. Петра друг мыйкӧ аддзис шор бокысь гӧрдӧс, кӧлачӧ, пон моз, гартовтчӧма.

— Тайӧ абу-ӧ руч? Сё морӧ, збыльысь тай руч! Мый нӧ керны. Катшыс, мый нӧ видзӧдан. Тьфу пон жӧ тэ кыськӧ лоӧмыд!.. Аттӧ, вӧрса, пищальыд эз ло, — Петралӧн синъясыс ӧзйисны.

Сэсся сійӧ ручланьыс шыбитіс няньтор, понйыд ньӧв моз гӧнитіс нянь бӧрся. Петралӧн сьӧлӧмыс тёпкӧ. „Ӧні дзик нин кутас“... — мӧвпыштіс.

Понйыд няньтӧ босьтіс да бӧр ӧдйӧджык локтіс Петра дінӧ, ручӧс эз и аддзыв. Петра ёна скӧрмис понйыс вылӧ.

— Мый морла нӧ эн аддзы, — пинялӧ понсӧ.

Ручыд век на ас местаас куйлӧ. Петра бара няньтӧ шыбитіс ручлань. Понйыд котӧртліс, няньтӧ кватитіс, а ручӧс бара эз аддзыв. Коньӧр Петра став няньсӧ шыблаліс понйыслы, мед кутас ручӧс, а понйыд ручтӧ эз и аддзыв.

Скӧрмис Петраыд да ачыс уськӧдчис руч вылад черӧн. Ручыд мыйӧн казяліс, куйланінсьыд петіс керка вомлӧс мында, гӧнитіс да бара пуксис.

— Лобдой кӧ босьтӧма, тайӧс-а, — скӧрмис руч вылӧ Петра.

Петралӧн юрас век на ӧти мӧвп: „Ӧні кӧ эськӧ вӧлі няньыд, понйыд, ме чайта, кутіс, да няньыд быри!..“ Петраӧс босьтіс шог, сӧмын Петра вӧлі оз маитчы, мый мӧвпыштас, сійӧс и вӧчас.

Туй бокас вӧлі сулалӧ кос пипу, пипу пытшкас кылӧ кодъяскӧ чипсӧны. Петралы сійӧ друг син улас уси.

— Тані тай сизь поз, час пиянсӧ шедӧда да сійӧн ышӧда понйӧс руч вылас.

Тэрмасьӧмӧн кайис пуӧ. Сизьпиянӧс позйысь босьталіс, ачыс пондіс лэччыны.

Сизьыд казялӧма да кыськӧ друг уськӧдчис позъяд. Петра сизь лэбзьӧм шысьыд сэтшӧма повзис — тӧкӧтьӧ садьтӧгыс эз усь. Эз и тӧдлы, кыдз пу кузяыс исковтіс, муас воигӧн топыдакодь зітшнитчис. Сизьлы пияныс вывті жаль лои. Пондіс лэбавны, горзыны, корсьны быдлаысь ассьыс дона пиянсӧ...

Петралӧн кӧть неуна бокыс доймыштіс, да ассьыс уджсӧ эз эновт, пондіс шыблавны сизьпиянтӧ ручлань, мед понйыс кутас ручсӧ. Понйыд ассьыс уджсӧ тӧдӧ, сизьпиянсӧ ылӧдліс, а ручӧс эз и аддзыв бара.

Петра нӧшта ёна скӧрмис понйыс вылӧ — тӧкӧтьӧ черӧн эз керышт. Ачыс бара уськӧдчис руч вылӧ черӧн, а ручыд чеччыштіс да, сӧмын бӧжсӧ петкӧдліс, сэсся и воши. Керны нинӧм... Зэв ӧбиднӧ лои Петрӧванлы, зэв шогпырысь да скӧрысь мӧдіс вӧв дорас. Видзӧдӧ да, а вӧлыс мыйкӧ ёна пессьӧ, юрнас ӧвтчӧ... Вӧлӧмкӧ, вӧв кымӧсад пуксьӧма сизь да кокалӧ плешсӧ, гашкӧ и синъяссӧ быдӧн нин перъяліс...

— Аттӧ, ерӧмакань! — Петра уськӧдчис вӧв дінӧ, сӧмын сизьыд оз зэвсӧ и пов, ӧтарӧ зітшкӧ вӧв плешӧ.

Миян Петра эз тай дыр видзӧд — косьӧбтіс сизьыдлы чер тышнад. Сизьыд жбырмуні-лэбис да, эз и инмы сылы, а котшкысис вӧлыдлы кымӧс шӧрас. Эз эськӧ ёна и кучкы да, надурнӧ вылад со тай мый лои: вӧлыд дзӧрис, дзӧрис да бок вылад и уси, додь вожъяссӧ быдӧн чегъяліс.

— Со, сё дивӧ олӧм, мый нӧ тайӧ лои вӧтӧн али вемӧсӧн, — гораа мӧвпалӧ Петра. Вӧлыслӧн синъясыс кылалі, лолалӧмсьыс дугдіс.

Вӧлись Петраыд казяліс ассьыс дзугсьӧмсӧ. Сьӧлӧмыс тырис шогӧн, юрын ставыс дзугсис. Сӧмын Петра дыр шогсьыны эз кужлы, чеччис да пыркнитіс юрсӧ.

— Мед, мый лои, лои!

Лэдзаліс вӧлӧс да кулис сылысь кучиксӧ. Шондіыс пырис кымӧр сайӧ. Збоймис вой тӧв, пуяс йылын кыптіс вӧр пасьтала шум...

Петра неылын телега дорас пукалӧ, ёна мыйкӧ мӧвпалӧ. Дерт, кӧнкӧ, шогсьӧ. Друг мыйкӧ сир бӧчкаын пондіс тронякывны: вӧлӧм сизьыд писькӧдӧ бӧчкатӧ. Петра зэв нин скӧрмӧма сизь вылад, шедас кӧ эськӧ, пыр и виас, бара уськӧдчис черӧн.

— Тайӧ вӧрсаыд сир бӧчкатӧ писькӧдас, — сизьыдлы керыштас да тӧкӧтьӧ озджык инмы, сир бӧчкаад веськалӧ да медулыс асык дортіыс черыс тышкӧдзыс бӧчкаас пырас. Сирыд шлявмуні-киссис.

— Сё морӧ олӧм! — Петралӧн вӧр пасьтаыс горӧдсис. — Тайӧ сизьыд дзикӧдз помалас. Мыйла нӧ ме позсӧ жугӧді сылысь. Сизьыд со и мынтӧ меным водзӧстӧ.

Петра вӧв ку нопъяліс да мӧдӧдчис гортас. Гажтӧм, шог, ладтӧм. Вӧрыс шувгӧ, быттьӧ бӧрдӧ, быттьӧ шогсьӧ тшӧтш Петракӧд.