ОТСАЛАМ ТОМ ГИЖЫСЬЯСЛЫ
Коми уджалысь крестьяналӧн югыдлун кыптӧмыс тӧдчӧ тшӧтш художествоа литератураын: крестьяна пӧвстысь петӧны выль коми гижысьяс. Войдӧръясӧ коми поэтъяс да гижысьяс петавлісны сӧмын коми интеллигенция пӧвстысь (учительяс пӧвстысь, студентъяс пӧвстысь). Ӧні выль петасыс, коми художествоа литература бердӧ босьтчысьясыс тӧдчӧны ёнджыкасӧ крестьяна пӧвстысь, медся уна том йӧз пӧвстысь. Ӧдйӧ дай паськыда том гижысьяс кутісны тыдовтчавны пролетариат нога коми гижысьясӧн ӧтувтчӧм бӧрти да „Ордым“ журнал лэдзны заводитӧмсянь. „Ордым“ лӧсьӧдтӧдз гижны босьтчысьяслы некӧні вӧлі петкӧдлыны асьнысӧ, ассьыныс сямнысӧ сӧвмӧдны да бурмӧдны, некодлы вӧлі босьтчӧднысӧ найӧс. Сы вӧсна и сэтчӧдз крестьяна пӧвстса гижны босьтчысьяс шоча тыдовтчывлісны. Том гижысьяс ӧні „Ордым“ бердӧ котыртчӧны, „Ордым“ борд улын ёнмӧдӧны асьнысӧ, лыдныс налӧн пыр ӧтарӧ содӧ.
Крестьяна пӧвстысь петӧм том гижысьяс литература боксянь омӧля велӧдчӧма йӧз: ньӧти абу тӧдсаӧсь важ роч дай коми литератураӧн, шоча найӧ кипод улӧ сюрлӧ пролетариат нога роч художествоа литература, оз тӧдны литература техникасӧ. Сы вӧсна том гижысьяслӧн гижӧдъясныс вывті на нэрӧсь, кизьӧрӧсь, „лӧсавтӧмӧсь“. Омӧля велӧдчӧмнад ньӧжйӧ и гижан сямыд бурмӧ. Воддза воськовъясыс том гижысьяслӧн зэв шатолаӧсь, надзӧ зумыдмӧны. Колӧ вӧлі бурджыка гижысьяслы гижны заводитчысьясӧс босьтны сойбордйӧдныс да ёна видзчысьӧмӧн, меліника велӧдны збойджыка тувччавны, паськыдджыка восьлавны, — колӧ вӧлі том гижысьяслы отсавны бурмӧдны гижан сямнысӧ. Сы вӧсна пролетариат нога коми гижысьяслӧн ассоциацияыс ёна зільӧ. Сійӧ босьтчис чуйдӧдны том гижысьяс уджӧн, отсавны найӧ уджлы сӧвмӧдчыны, паськӧдны вежӧрлунсӧ, гӧгӧрвоӧдны пролетариат нога идеологиясӧ.
Кыдзи КАПП чуйдӧдӧ гижны босьтчысьяс уджӧн? Ас журнал пырыс, сэтчӧ критика кадысь кадӧ сетӧмӧн гижны босьтчысьяс удж вылӧ дай бура нин гижысьяс коми поэтъяс литература вылӧ (бур коми поэтъяслӧн гижӧдъясыс критикуйтчӧны том гижысьяслы гӧгӧрвоана ногӧн). Литература техника йылысь журналын сёрни нуӧдӧмӧн. „Ордым“ дзоньнас медуна вынсӧ дай местасӧ сетӧ том гижысьяслы отсалӧм вылӧ, найӧ уджӧн чуйдӧдӧм вылӧ.
Сӧмын куш „Ордым“ пырыд том гижысьясӧс чуйдӧдӧмыд этша на. Эм мӧд бур туй гижны босьтчысьяслысь гижан сямсӧ бурмӧдӧм вылӧ, — литература кружокъяс. Литература кружокъяс пыр ми вермам ёна тойыштны водзӧ том гижысьяслысь гижан сямнысӧ. Сы кындзи литература кружокъясыд котыртчӧмнаныс да ас уджнаныс сетасны мукӧд коланаторъяс. Найӧ вермасны ӧддзӧдны выль гижысьяслысь петӧмсӧ, коми поэтъяс лыд содомсӧ. Найӧ ас уджнаныс вермасны бура тӧдмавны, кутшӧмджык колӧ лоны пролетариат нога идеологияа литературалы, пыдісяньджык велӧдны литература техникасӧ, сэсся ӧтув лӧсьӧдны бурджык коми гижӧдъяс (кружокас гижны босьтчысьлысь кутшӧмкӧ гижӧд печатайттӧдз критикуйтӧмӧн да кытсюрӧ гижысьыслы вежлавны тшӧктӧмӧн). Литература кружокъяс вермасны ёна паськыда нуӧдны художествоа литератураӧн коми йӧзӧс тӧдмӧдан удж.
Литература кружокъястӧ лӧсьӧдавны позьӧ уналаын. Дерт, быд сиктын сэтшӧм кружокъястӧ он на вермы лӧсьӧдны, абу быдлаын уджнас бур чуйдӧдысьыс да. Медвойдӧр тайӧ кадъясын позьӧ лӧсьӧдавны литература кружокъястӧ сиктъясын, кӧні эмӧсь гырысь школаяс либӧ эмӧсь КАПП-са шленъяс. Татчӧясӧ кружокъястӧ позьӧ лӧсьӧдны. Дай позьӧ бура сувтӧдны кружокас уджсӧ. Школаясын ӧд эмӧсь литература велӧдысь учительяс. Найӧ вермасны бура чуйдӧдны кружокса уджнас. Кружокас колӧ котыртны школаас велӧдчысьяс письыс дай матысса сиктъясысь гижны заводитчысьясӧс да литератураӧн тӧдмасьны кӧсйысьясӧс.
Литература кружокъяслы колӧ нуӧдны со кутшӧм уджъяс. Чукӧртчывлӧмъяс вылын видлалавны кутшӧмкӧ гижӧдъяс „Ордымысь“ либӧ ас кружокса шленлысь да гӧгӧрбок сёрнитны (критикуйтны) сы йылысь. Гижӧд йывсьыс сёрнитнысӧ колӧ содержанньӧ боксяньыс дай техника боксяньыс. Содержанньӧсӧ колӧ видлавны — шогмана абу сійӧ пролетариат нога идеология серти. Колӧ чукӧртчылӧмъяс вылын тӧдмасьны КАПП мӧд конференция шуӧмъясӧн. Позьӧ дзик торйӧн панны сёрни и литература техника йылысь.^Локтан нумерын „Ордымын“ ми лэдзам программа литература кружокъясын уджалӧм йылысь. Ӧні, программасӧ лэдзтӧдз, кружокъяслы позьӧ тӧдмасьны КАПП конференция шуӧмъясӧн, видлавны гижӧдъяс Сим Ваньлысь, Биа ӧгырлысь, Ичӧт Иванлысь, тӧдмасьны на вылӧ гижлӧм критикаӧн „Ордымын“ да сёрнитны кружокад. Позьӧ и мукӧд гижысьяслысь гижӧдъяссӧ видлавны. Редакция./^ Кружоклы колӧ босьтчыны лэдзны ки помысь гижӧмӧн коми художествоа литература журнал. Сэтчӧ сюявны гижӧдъяс кружокса шленъяслысь. Ки помысь лэдзӧм журналъясыд эмӧсь нин ӧткымын школаясын (шуам, совпартшколаын). Сэтшӧм журнал лэдзӧмыс зэв буртор сетӧ: ышӧдӧ том гижысьясӧс гижӧм вылӧ, отсалӧ бурмӧдны кружокса шленъяслысь гижан сямнысӧ. Кружоклы колӧ кадысь кадӧ вӧчавлыны коми рытъяс йӧзӧс художествоа литератураӧн тӧдмӧдӧм могысь да литературасӧ ёнджыка лыддьыны босьтчӧдӧм могысь.
КАПП-лӧн правленньӧыс ӧтув йӧзӧс велӧдан юкӧдкӧд шыӧдчис обласьтувса быд гырысь школаясӧ литература кружокъяс котыртӧм йылысь. Сійӧ шыӧдчӧм сертиыс ӧні кежлӧ (миянлы юӧръяс воӧмъяс серти) кружокъяссӧ лӧсьӧдалӧмаӧсь Сереговса семилеткаын, Помӧсдінса да Абъячойса крестьяна том йӧз школаясын, Сыктывдінкарса мӧд ступеньса школаын.
Литература кружокъяс лӧсьӧдалӧмӧн, найӧ удж пыр ми вермам содтыны коми гижысьяслысь лыдсӧ, сӧвмӧдны том гижысьӧс, гӧгӧрвоӧдны сійӧс пролетариат нога идеологияӧн, бурмӧдны гижан сямсӧ. Тайӧ ставыс зэв колӧ пролетариат нога коми художествоа литература вынйӧрмӧдӧмлы да озырмӧдӧмлы. Ми надейтчам, гижны босьтчысьяс асьныс, школаяс дай мукӧд обществоса организацияяс босьтчасны лӧсьӧдавны сиктъясын коми художествоа литература кружокъяс.
